شیوه های ایجاد انس در کودکان ، نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان (عج)

پیش در آمد

در بحث تربیت با نیت و هدف انتظار یکی از مسائل این است که اصلا چه کسی را می خواهیم تربیت کنیم،  در کار تربیتی و آموزشی که آموزش ابزاری است برای کار تربیت، پیوسته صحبت از اهداف می شود و امروزه هدف های رفتاری بیشتر مورد توجه است.

این که مشخص شود چه رفتاری مورد انتظار است که در نهایت آن فرد به آن برسد که بتوانیم بگوییم  به این رفتار رسیده یا نرسیده است. اگر بخواهیم دانستن را که یک امر پنهانی است به رفتار که امری آشکار است تبدیل کنیم، باید فعلش را طوری ادا کنیم که آن فعل با نام بردن یا نوشتن، قابل مشاهده باشد، هرچند این تبدیل اهداف رفتاری گام خوبی است و در جهت این که در تربیت در آموزش به کجا می رسیم و به چه سمتی قدم برمی داریم  بسیار موثر و سازنده است،  ولی در عین حال انتقادهای بسیار بزرگی در این زمینه وارد است.

 گاهی اگر افراد را بخواهند در قالب رفتاری تعریف کنند، نمی توانند بسیاری از ابعاد شخصیتی شان را در آن قالب بریزند، بنابراین حد میانه ای را مدنظر قرار می دهیم، یعنی از طرفی می گوییم باید از یک طرف اهداف کلی را مدنظر بگیریم و از طرفی اهداف رفتاری را که آن اهداف رفتاری در حقیقت به ما نشان بدهد که به کجا می خواهد برسد و کجا باید برسد. ما در تربیت نسل منتظر هر دو مقوله را احتیاج داریم تا ویژگی های شخصیتی شخص منتظر را بیان کنیم.

وجود مقدس امام زمان علیه السلام در نفس الأمر در واقعیت خودش و در تکوین عالم جایگاهی دارد که اگر کسی منتظر او باشد یا نباشد، خود او وجود مستقلی برای عالم دارد و آن وجود خلیفه اللهی خداوند در عالم است. بقیه الله روی زمین است.، امان اهل زمین است ، خداوند زمین را به وسیله ای او پر از عدل و داد می کند.

حال ما انسان ها نسبت به او چه موضع و موقعیتی باید داشته باشیم؟  در حقیقت انتظار از آن ما است او منتظَر اس ، ما منتظریم.

مفهوم انتظار

انتظار به معنای تربیتی یعنی چه ؟ و چه ویژگی هایی دارد و چگونه  باید تحقق پیدا کند؟

انتظار یک صفت و ویژگی است که باید در خودمان بپرورانیم و تجربه کنیم و مورد بحث قرار دهیم. در حقیقت انتظار یک هدیه الهی است برای ما انسان ها، یعنی خداوند به بعضی از انسان ها این توفیق را عنایت کرده که آگاه باشند که امامی که در پس پرده غیبت است و آگاه باشند که باید منتظر او باشند و خود این مسئله اولین صفت انسان منتظر را می سازد.

برای مثال اگر شما منتظر یک مهمان محبوب و والا مقام هستید چگونه منزل و اطاق مهمانی و پذیرایی را از هر جهت  آماده می کنید تا از  میهمان بهترین پذیرایی انجام شود تا کمترین ناراحتی برای مهمان عزیزتان ایجاد نشود و در تمام اوقات پذیرایی به همه و خودتان توصیه میکنید با روی خوش با مهمان برخورد کنند، به همین شکل و بهتر باید خود و نفسمان را تربیت و آماده کنیم تا مهمان غایبمان تشریف بیاورند و از ما راضی باشند. 

ویژگی های انسان منتظر:

• اندیشیدن به آینده

یکی از ویژگی های انسان منتظر این است که به واقعه ای که در آینده اتفاق خواهد افتاد، ایمان دارد. این موضوع را اگر شما با این رویکرد ملاحظه کنید که اگر در وجود انسان این قابلیت بود که بتواند وقایع آینده را پیش بینی کند ، چه می شد ،  یا مثلا  اگر عده ای می دانستند چنین اتفاقی خواهد افتاد، خودشان را چگونه  آماده ی این اتفاق می کردند.

خداوند دو هدیه بزرگ به ما کرامت فرموده است، نخست این که قیامت را وعده داده است و در آینده اتفاق خواهد افتاد، دوم این که موعود گرا است.

آینده ای را به نام عصر ظهور پیش بینی کنیم که در آن ، شیعیان منتظر دوازدهمین حجت الهی حضرت مهدی اند. بنابراین یکی از ویژگی های تربیتی انسان منتظر این است که به آینده ای با وقایع و ویژگی های خاص می اندیشد.

• آمادگی:

دومین ویژگی انسان منتظر آمادگی است، یعنی نسل منتظر کودک و نوجوان و جوان ما باید بداند که در عصر ظهور چه کاره است و دارای چه نقشی است . انسان منتظر باید آمادگی کارگزاری حکومت جهانی داشته باشد. امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف) به نیرو و آدمی نیاز دارد که بتواند با پدیده ها و شرایط خاص مواجه  شود. این امر که افراد، در دوران غیبت قابلیت ها و تخصص های خودشان را  تکامل ندهند ، با مفهوم انتظار تطابق ندارد، یعنی همگان  باید هم تخصص و هم تعهد داشته باشند.

• امید به آینده جهان

یکی دیگر از ویژگی های نسل منتظر، امیدواری و نگرش مثبت به آینده جهان است . اگر ما خودمان را در این شرایط ببینیم ، تصور کنیم که دادگستر و عدل گستر جهان هستیم ، در راستای این اهداف تلاش خواهیم کرد. ادیانی که موعودگرا نیستند ، یک نگرش کاملا منفی و یأس آور نسبت به جهان دارند، اگر امید به آینده نباشد، انسان دچار افسردگی خواهد شد. اگر به آینده ی جهانی بیندیشیم که به دستِ ظالمین  اداره می شود، احساس ناامیدی و خطر خواهیم کرد. سرنوشت جهان را بسیار تأسف آور و نگران کننده خواهیم دید.

• جهانی شدن

چهارمین ویژگی که برای نسل منتظر می توان در نظر گرفت. این است که انسان از خویشتن و از خودش بیرون بیاید و جهانی شود. اصلا یکی از ویژگی های انتظار این است که انسان ها را از خودشان بیرون بیاورد و از این که به مسائل جزئی و زندگی خودشان بپردازند، دوری کنند. خودمحوری برای جامعه بسیار خطرناک است. کسی که درخت را از خیابان می کَند و در منزل خویش می کارد ، اندیشه ی این آدم در حقیقت ، از خودش و خانه ی خودش فراتر نمی رود.

   خود محوری یعنی این که خود را در حد خودش و خانه ی خودش ببیند. هرچیزی در خانه ی او معنا دارد، در درون خانه ی او ارزش دارد ،  فراتر از خانه ی خودش نمی اندیشد، به شهر نمی اندیشد، به کشور نمی اندیشد، انگار فقط همین نسل است و بس.

انتظار انسان را از خانه ی خود بیرون می آورد و جهانی می کند. اصلا ما می خواهیم نسل منتظر را تربیت کنیم، نه فقط یک شهروند.  اگر بخواهیم یک نوجوان را تربیت کنیم باید بتوانیم او را با انتظار و مفهوم آن آشنا کنیم . باید به او بفهمانیم که تو برای خودت و در چارچوبه ی خودت زندگی نمی کنی ، باید به  رهایی جهان بیندیشی، نه حکومتی که بر جهان حاکم است.

خوش بختانه در رگه هایی که با عنایت خود امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در وجود جوانان ، به وجود آمده ، کاملا دیده می شود که مثلا دانش جوی مهندسی این گونه می اندیشد که من باید پاسخ گوی امام زمانم باشم، امامی که حکومت جهانی برقرار خواهد کرد. حال اگر ایشان را درک کردم که به مقصود رسیده ام ، در غیر این صورت نیز باز پاسخ گوی او هستم و برای تحقق حکومتش تلاش کرده ام، او از عمل و حاصل عمل ما آگاه است.

 از آن طرف متأسفانه در دستگاه ها و ادارات ما برخی از افراد گویا با همین رئیس که بالای سرشان است مواجهند، مثلا می گویند آقا تا وقتی در این اداره وضعیت این گونه است، من مانند شمعک کار می کنم، یعنی شعله ور نمی شوم . این حرف در حقیقت حرف آدمی است که گویی رئیسش همین کسی است که بالای سرش است. نسل منتظر نباید این گونه باشد  ، او باید پاسخ گوی امام زمانش باشد، یعنی هرکس که منتظر است  کارمند، دانش جو، طلبه یا  پزشک باید امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را بالای سرش ببیند، نه رئیس و وزیر و رئیس جمهور و... را.

علاوه بر مسئله پیش گفته مسئله ی نیاز به ولیّ و مرشد است. کسی که به او عشق بورزیم و او را از صمیم دل دوست بداریم و به گونه ای عمل کنیم که گویی ذرّه ذرّه ی عمل ما با هدایت او انجام می گیرد.

• زیستن با یاد او

ما باید این آرزو را داشته باشیم که اگر توفیق زیارت ایشان حاصل شد، چگونه زیستن و چگونه مردن را از او بپرسیم. نسل منتظر لحظه ای باشد که وقتی امامش را می بیند، صراط مستقیم را با تمام اجزای آن از امام بخواهد، منتها این کار احتیاج به آمادگی دارد. "... فزت و ربّ الکعبه..." [1]  جمله ای نبود که علی علیه السلام در هنگام ضربت خوردن به ذهنشان رسیده باشد: امام سراسر عمرشان با این جمله زیسته بودند و منتظر این لحظه بودند، لحظه ی رهایی از دنیای تنگ و تاریک به سوی جوار الهی.

ما باید به نسل منتظر بیاموزیم، از امامی که در پس پرده ی غیبت است چگونه استفاده کند. نوجوانان ما باید لحظه به لحظه از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بهره بگیرند. من در تمامی مراحل درس و زندگی ام هرگاه توکل به خدا کردم و پشت سرش "یا مهدی ادرکنی" [2] را گفتم ، یعنی از او هم به عنوان ولیّ و امامم کمک خواستم، راه هایی را در مقابلم بازخواهد  کرد. هر نعمتی که نصیب همه ی ما  شده ، از برکت یاری طلبیدن از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.  

لحظه ای نباشد که از یاد امام شان غافل باشند. این ها نکاتی است که ما درباره ی بهره وری کودکان و نوجوانان باید به کودک و فرزندمان یادآوری کنیم که همین الان از امام کمک بخواهند و او کمک می کند و کمکش را در دراز مدت خواهند دید .

بنابر این یکی از ویژگی های نسل منتظر این است که در همه ی اعمالش توجه به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دارد، ازدواج، تحصیل علم  ، غذا خوردن ، داد و ستد ، مکارم  اخلاق ، روابط با والدین و اعضای خانواده ، روابط سالم با اهل محل و همسایگان ، روابط سالم و مورد رضای امام زمان با همکلاسی و همدرسی ، روابط خداپسندانه با همه مردم در شادی یا خشم تا مبادا به کسی ظلم در کلام یا معاملات بکنیم و البته راضی به ظلم شدن از دیگران هم نباشیم  اما تا جای امکان مردم را عفو کنیم و سیره برترین اخلاق و رفتار و گفتار را با کوچک و بزرگ دارا باشیم.

اگر بخواهیم نسل امروز را تربیت کنیم ، باید هدف های رفتاری و تربیتی ما این ویژگی ها باشد.

امامان ما سفارش کرده اند مبادا بگونه ای حرف بزنیم یا عمل کنیم یا قانونگذاری کنیم که موجب توهین و وهن و دوری مردم از دین خدا شویم ؛  باید هر لحظه و در هر کارمان خوشنودی خدارا در نظر داشته و موجب سرافرازی امام زمان باشیم و نه موجب سرافکندگی و خجالت آنان .

مبادا دین را به اجبار و اکراه و زور به مردم تحمیل کنیم که نتیجه اش معکوس و به ضد دین تبدیل میشود.

اگر بخواهیم به کودکان و جوانانمان حب اهل بیت و عشق به امام زمان را در دل آنان بکاریم لازمه اش این است که هر حکمی را که میخواهیم در جامعه شیوع دهیم و عمل شود قلوب پاک آنان را با بهترین شیوه های مکارم اخلاق محمدی و علوی جذب کنیم ونه با زدن و توهین و تهمت و زورگویی و حبس و خشونت و امثال  آن که برخی خلفای بنی امیه و غاصبین انجام میدادند.

خشونت  خشونت می آورد و محبت محبت می آورد ، گندم از گندم بروید جو زجو.

باید به فرزندانمان بیاموزیم چنانچه  مسئول دینی یا دولت یا حاکم و واعظ و امثال آنان هم اشتباه یا ظلمی کردند نباید بپای اسلام پیامبر بگذاریم ، بعنوان والدین سیره پاک انبیا و معصومین را با نمونه های اخلاقی و عملی آنان برایشان توضیح دهیم و کتب معتبر از سیره امامان را در اختیار بچه ها قرار دهیم تا سره از ناسره را تشخیص بدهند و بدبین به دین نشوند .

ما والدین  هم در منزل در گفتار و اخلاق و عمل به احکام باید بهترین الگو باشیم و دین را با محبت و تشویق و پاداش های جذاب به فرزندانمان بیاموزیم ،  البته در مواقعی که بچه ها کارهای خلاف میکنند با بهترین روش تذکر دهیم و راه مستقیم را آموزش بدهیم واگر احتیاج به تنبیه بود با نرمش و موقت و موثر باشد ونه با خشونت و زور و دعوا و امثال آن.

[1] بحارالانوار، ج 41 ، ص 2 : .... به خدای کعبه  رستگار شدم...

[2] وسائل الشیعه ، ج9 ، ص 184

صادق یادگاری. استاد پیشین دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد