حرکت خاورمیانه به سوی ثبات و قدرت

به گزارش «شیعه نیوز»، مجله هفتگی فارن‌پالیسی در مطلبی به قلم رز هریسون، همکار ارشد انستیتوی خاورمیانه و الکس واتانکا، مدیر برنامه ایران در این انستیتو نوشت: اوج‌گیری رقابت قدرت‌های بزرگ به ملت‌ها و قدرت‌های کوچک‌تر اجازه داده با حرکت بین این قدرت‌ها قادر به تصمیم‌گیری مستقل و تجارت بر اساس منافع خود باشند. در این مطلب این حرکت به بیداری خاورمیانه تعبیر شده و نویسندگان نوشته‌اند که خاورمیانه به نوعی دارد تجربه جنوب شرق آسیا را تکرار می‌کند.

چندی پیش گردهم‌آیی وزرای خارجه چند کشور در یکی از پایتخت‌های آسیایی و مذاکرات آن‌ها برای پایان آشفتگی‌های منطقه‌ای در نهایت به میانجی‌گری یکی از کشورهای حاضر برای پایان دادن به خصومت‌های موجود بین دو کشور دیگر منجر شد.

این جملات را می‌توان برای توصیف توافق 2023 پکن برای عادی‌سازی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به کار برد. با این حال می‌شود با همین جملات میانجی‌گری بانکوک در سال 1967 در جهت پایان دادن به خصومت اندونزی و مالزی را نیز توضیح داد. این همان جلسه‌ای بود که در آن یکی از موفق‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای جهان به دنیا آمد: انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا یا همان آسه‌آن.

در سال‌های پایانی دهه 60 برای کشورهای جنوب شرقی آسیا مشخص شده بود که بدون همکاری‌های متقابل قادر به رشد اقتصادی نخواهند بود. آن‌ها هم‌چنین این موضوع را نیز درک کرده بودند که بدون همکاری امنیت خود را نیز- به خصوص در حضور قدرت نوظهوری مانند چین- از دست خواهند داد. اتفاقات تحول‌آفرین منطقه و جهان نقش برابر و هم‌اندازه‌ای در شکل‌گیری آسه‌آن داشتند.

اوج‌گیری جنگ در ویتنام و نگرانی‌های فزاینده درباره گسترش کمونیسم از طریق تحرکات مورد حمایت چین، دولت‌های جنوب شرقی آسیا را به این نتیجه رساند که در چنین شرایطی ضعف اقتصادی می‌تواند برای آن‌ها و مشروعیت‌ تمام دولت‌های منطقه تهدیدکننده باشد. در آن زمان بریتانیا در آستانه خروج از منطقه بود؛ در سطح جهانی نیز دو دهه بعد جنگ سرد به پایان رسید. این‌ها فاکتورهایی بود که به شکل‌گیری- و به دنبال آن هم گسترش عضوگیری- آسه‌آن کمک کرد.

اتفاقات جدید در زمینه کاهش تنش‌ها حکایت از این می‌کنند که آگاهی منطقه‌‌‌ای که در دهه ۱۹۶۰ در جنوب شرقی آسیا ایجاد شده بود، در خاورمیانه نیز ممکن است تکرار شود. گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در آوریل ۲۰۲۱ در بغداد آغاز شد، در مسقط ادامه یافت و در نهایت نیز به پکن رسید- که در آن‌جا نیز به توافقی منجر شد که نشانه‌هایی از پایداری و تداوم دارد. تحولات دیگری مانند توافق ابراهیم و نزدیکی جدید ترکیه و مصر نیز نشانه‌های دیگری از روند عادی‌سازی است.

بدبینی در قبال چشم‌انداز دیپلماسی در خاورمیانه موضوع بعیدی نیست. به خصوص این بدبینی در مورد عادی‌سازی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی شامل است، جایی که سؤالاتی که در مورد مزایا و مضار توافق برای یکی از طرفین وجود دارد، می‌تواند نگرانی‌هایی را در مورد امکان ادامه و مدت زمان ادامه آن ایجاد کند. اما این جا نیز مانند آسیای جنوب شرقی دهه 1960 نیروهایی- چه در خاورمیانه و چه در بقیه نقاط جهان- در کارند که می‌توانند شک و تردید ما را درباره آینده منطقه کاهش دهند.

یکی از اتفاقاتی که در حال حاضر در خاورمیانه روی داده این است که کشور‌‌‌های منطقه تصمیم گرفته‌اند روابط خود را به جای منافع بیگانگان بر اساس منافع ملی خود تنظیم کنند. این استقلال به دلیل اوج‌گیری رقابت بین قدرت‌‌‌های بزرگ در منطقه به دست آمده است- که تشدید این رقابت بین قدرت‌‌‌های بزرگ به قدرت‌‌‌های منطقه‌‌‌ای امکان‌ها و گزینه‌‌‌های بیشتری برای انتخاب داده است.

انتهای پیام