غذاهای خیابانی رها از نظارت و شبهه‌ در طیب بودن

به گزارش «شیعه نیوز»، غذا به عنوان یکی از نیاز‌های اصلی انسان و هر موجود زنده دیگری در زندگی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در واقع غذا، اصل مشترک تمامی موجودات از انسان تا موجودات تک سلولی است و آنچه بین موجودات گوناگون تفاوت دارد، نوع غذاست. موضوع اختلاف در نوع غذا نه تنها در بین موجودات زنده که حتی بین انسان‌ها نیز وجود دارد. از تفاوت بین گیاه‌خواری و گوشت‌خواری گرفته تا خام‌خواری و پخته‌خواری و تفاوت‌هایی که بین ذائقه و مزه وجود دارد موجب شده تا تنوع غذایی برای هر انسانی علاوه بر رفع نیاز موجب شادی و آرامش روانی شود.

اهمیت غذا در قرآن

نوع غذا و چگونگی تغذیه علاوه بر اینکه نیاز انسان است در تمامی ادیان نیز مورد تأکید قرار گرفته است چنانچه در اسلام ۲۵۰ آیه قرآن و ده‌ها روایت از ائمه معصومین(ع) به این موضوع می‌پردازند. این اهمیت چنان است که نام یکی از سوره‌های قرآن را به خود را اختصاص داده است. علاوه بر آن خداوند به دو ماده غذایی «تین و زیتون» قسم یاد می‌کند. ضمن اینکه در آیه چهارم سوره مائده می‌فرماید: «یسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیبَاتُ» یعنی: از تو سؤال می‌کنند چه چیز‌هایی برای آن‌ها حلال شده است؟ بگو: آنچه پاکیزه(طیب) است، برای شما حلال شده است. در این آیه خداوند حلال بودن و طیب بودن را ویژگی غذای مؤمن می‌داند.

حلال بودن غذا از زمان بعثت پیامبر(ص) تا امروز به عنوان یکی از وجوه ممیزه زندگی یک مسلمان با پیروان سایر ادیان مطرح است. علاوه بر حلیت، قرآن بر طیب بودن غذا نیز تأکید دارد، غذای طیب از منظر قرآن غذایی است که افزون بر حلال بودن، پاکیزه و با کیفیت بوده و به زبان امروزی از استاندارد‌های بالایی برخوردار باشد. لذیذ و دلچسب بودن، پاکی و پاکیزگی، حلال بودن، سالم بودن، مطلوب بودن، مطابق با طبع بودن و دارای بیشترین ارزش غذایی بودن از شاخصه‌های غذای طیب محسوب می‌شود.

اهمیت غذا نزد خداوند تا جایی است که انسان را دعوت می‌کند تا در آن بیندیشد. در آیه ۲۴ سوره عبس می‌فرماید: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ» بر انسان واجب است که به غذای خود نگاه کند که چگونه خداوند آن را آفریده است. نگاه کردن یا اندیشیدن به غذا موجب اعتلای جسمی و روحی انسان می‌شود، تفسیر نمونه در رابطه با این آیه قرآن می‌گوید: نزدیکترین اشیای خارجى به انسان، غذاى اوست که با یک دگرگونى جزء بافت وجود او می‌شود و اگر به او نرسد به زودى راه فنا را در پیش می‌گیرد؛ به همین دلیل قرآن از میان تمام موجودات روى مواد غذایى آن هم موادى‏ که از طریق گیاهان و درختان، نصیب انسان می‌شود تکیه کرده است.

ایمنی و سلامت غذا

همانگونه که گفته شد، قرآن کریم حلال بودن و طیب بودن را دو ویژگی غذای مؤمن می‌خواند. چند سالی است که علاوه بر امنیت غذایی موضوع ایمنی و سلامت غذا نیز در رأس شعار‌های سازمان‌های بین‌المللی و ملی که در امر سلامت هستند قرار گرفته است و هر ساله در روز جهانی غذا نیز ایمنی غذا را به عنوان بخشی از شعار یا برنامه‌های خود اختصاص می‌دهند. از شعارهایی، چون ایمنی غذا از مزرعه تا سفره تا شعارهایی، چون توسعه، تغذیه پایدار با مشارکت یکدیگر، همه بر سلامت و ایمنی غذا تأکید خاص دارند.

در این میان رشد جمعیت و تغییرات در سبک زندگی مردم ژانر‌های مختلفی را در نوع غذا خوردن مردم به وجود آورده است که ایمنی و سلامتی برخی از این ژانر‌ها همواره مورد سؤال است. یکی از این ژانرها، غذا‌های خیابانی یا (street food) هستند که به عنوان بخشی از سبک زندگی مردم در بسیاری از کلانشهر‌ها و شهر‌های شلوغ و مسافرپذیر شناخته می‌شوند.

غذا‌های خیابانی به غذا‌های ارزان‌قیمت، آماده خوردن یا نوشیدنی‌هایی گفته می‌شود که از سوی دستفروشان در خیابان، بازار‌ها یا نمایشگاه‌ها به فروش می‌رسد. معمولاً غذای خیابانی از روی یک گاری یا چرخ ویژه ارائه مواد غذایی یا یک خودرو به فروش می‌رسد. بیشتر غذا‌های خیابانی از آشپزی محلی و خوراکی‌های محلی سرچشمه می‌گیرند. اما ممکن است غذا‌هایی که در سطوح وسیع نیز خواهان داشته باشند به صورت خیابانی به فروش رسند. لقمه انگشتی یا (finger food) و فست فود دو نوع خوراک رایج در خیابان‌ها هستند. معمولاً غذای دستفروش‌ها (غذای خیابانی) از غذای مشابه در رستوران‌ها ارزان‌تر است.

غذا‌های خیابانی چند سالی است که در ایران نیز از رشد چشمگیری برخوردار شده‌اند و در واقع به بخش مهمی از زندگی مردم تبدیل شده و حتی در برخی نقاط نهاد‌هایی مانند شهرداری‌ها نیز با اختصاص دادن مکان‌هایی خاص به توسعه آن‌ها کمک کرده‌اند. نقاطی مانند خیابان سی تیر در تهران از جمله این مناطق است.

در حال حاضر بسیاری از اغذیه فروشی‌های سیار بر روی خودرو گرفته تا آنان که در پاتوق‌های خاص و اجاره‌ای شهرداری حضور دارند، تبدیل به محلی برای حضور مشتریان خاص که ساعات پایانی شب را برای دورهمی و صرف وعده شام انتخاب کرده‌اند، شده است. همزمان با رشد جمعیت و سریع‌تر شدن آهنگ زندگی فست فود‌ها و در میان آنان غذا‌های خیابانی با توسعه کمی و استقبال بیشتری مواجه می‌شوند. از سوی دیگر تجربه غذا خوردن در حین حرکت (مسافرت) و همچنین تنوع غذایی موجب شده است تا این ژانر غذایی طرفداران خاص خود را در سراسر جهان داشته باشد و از سوی دیگر غذا‌های خیابانی را به یکی از جاذبه‌های گردشگری تبدیل کرده است. براساس گزارش سازمان جهانی غذا و کشاورزی در سال ۲۰۰۷ میلادی، ۱۳۸۵ خورشیدی نزدیک به دو و نیم میلیارد نفر تجربه مصرف غذا‌های خیابانی را داشته‌اند. فست‌فود‌ها و استریت فود‌ها چند سالی است که در تهران و سایر کلانشهر‌ها و شهر‌های مسافرپذیر رشد کرده و روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده و استقبال مشتریان از آن‌ها نیز رو به افزایش است.

علی‌رغم این استقبال، اما همیشه توصیه‌های همیشگی سازمان‌های بهداشتی بر عدم مصرف این غذا‌هاست. این ژانر غذایی در واقع یکی از متهمان افزایش بیماری‌های غیر واگیر در میان گروهی از مردم است. همانگونه که در بالا ذکر شد قرآن بر حلال بودن و طیب بودن غذا تأکید دارد. این سوال به وجود می‌آید چنین غذایی که امروزه به وفور پیدا شده و در دسترس‌ترین غذا برای مردم محسوب می‌شود آیا حلال و طیب است و از استاندارد بالایی برخوردار است؟ در غیر این صورت فروشندگان چه چیزی را به مردم می‌دهند و رعایت حق‌الناس کجای این داستان لحاظ می‌شود. در موضوع حلال بودن با توجه قوانین سفت و سختی که در این رابطه وجود دارد و از سوی دیگر نظارت‌های دائمی بر ذبح شرحی حیوانات و ورود فرآورده‌های گوشتی شاید کمترین تردید در این رابطه وجود داشته باشد، اما در رابطه با سلامت و استاندارد بالا، با توجه به هشدار‌های همیشگی سازمان‌های بهداشتی به نظر می‌رسد سلامت این نوع غذا‌ها شبه‌برانگیز باشد.

غذاهای رها شده از نظارت

جلال‌الدین میرازی رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران، گفت: هیچگونه نظارتی بر غذایی که در خودرو‌ها و دکه‌ها به دست مردم می‌رسد وجود ندارد، در واقع بر تأمین مواد اولیه این غذاها، نحوه طبخ و توزیع بهداشتی غذا در بین مردم هیچگونه نظارت و رصدی وجود ندارد و اصولاً کسی نمی‌داند که چه نوع غذایی در دسترس مردم قرار می‌گیرد و در واقع این نوع غذا‌ها مانند هندوانه در بسته هستند.

وی افزود: در مقطع زمانی مشخصی، تمامی این اغذیه فروش‌ها باید رصد شده و برای آن‌ها مجوز‌هایی در نظر گرفته شود تا براساس این مجوز‌ها به فعالیت بپردازند، چراکه به صورت مستقیم با سلامت مردم سروکار دارند؛ لذا به مردم نیز توصیه می‌کنیم تا تعیین ضوابط و برقراری نظارت به هیچ عنوان از این اغذیه فروش‌ها خرید نکنند.

رزاز تأکید کرد: در حال حاضر نه وزارت بهداشت و نه انستیتو تغذیه و نه نهاد مرتبط با سلامت دیگری، هیچگونه نمونه‌برداری از این غذا‌ها نکرده و آن‌ها را مورد آزمایش قرار نداده است؛ فقط در مقطعی از زمان، بهداشت و محیط به واحد‌های ثابت خیابان سی تیر ورود پیدا کرد و تعداد زیادی از دکه‌های آنجا را تعطیل کرد اما واحد‌های سیار همچنان رها شده و بدون نظارت هستند.

وی یادآور شد: تا زمانی که این واحد‌ها به فروش این مواد غذایی خارج از هر نظارتی می‌پردازند، همواره تهدیدی برای سلامت مردم محسوب می‌شوند.

آنگونه که رزاز گفت این بازار غذایی رها شده و خارج از ضوابط قانونی عمل می‌کنند و اصولاً کسی جز خود آن‌ها نمی‌داند چه غذایی دست مردم می‌دهند، اگر از خدا بترسند حق‌الناس را رعایت کرده و غذای سالم به دست مردم می‌رسانند، اما اگر فقط به سود و زیان بیندیشند، بی‌شک آنچه پایمال می‌شود حق‌الناس و سلامت مردم است.