با آن‌که عسل در عسل‌دان زنبور ساخته می‌شود؛ چرا قرآن کریم، شکم زنبور را محل ساخت عسل اعلام کرده است؟!

شیعه نیوز:
پرسش
طبق آیه 69 سوره نحل، عسل در کدام عضو زنبور ساخته می‌شود؟ و منظور از نوشیدنی‌های مختلف در شکم زنبور چیست؟
پاسخ اجمالی
واژه «بطن» در زبان عربی تنها به معنای معده و روده نبوده، بلکه در معنای گسترده آن، به دیگر قسمت‌های مخفی بدن انسان و یا حیوان نیز بطن گفته می‌شود.[1] جمع آن ابطن، بطون، بطنان است.[2] با توجه به این، منظور از «بُطُونِ» در آیه «ثُمَّ کُلِی مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ...»؛[3] حفره‏‌هاى درون بدن زنبور است که زنبورشناسان به آن، چینه‏‌دان و یا عسل‌دان می‌گویند و در آن‌جا است که شهد گل‌ها به عسل تبدیل می‌گردد، و بعد از ساخته‌شدن از بدن زنبور عسل خارج می‌شود.
در نوشتارهای امروزی نیز گاهی از عسل‌دان زنبور به عنوان شکم دوم او یاد می‌شود.
با این وجود، حتی اگر محل ساخت عسل را اندرون زنبور ندانیم، اما این اندرون در دو مرحله به ساخت عسل کمک می‌کند؛ لذا خداوند فرمودند عسل از شکم زنبور خارج می‌شود، تا تصور نشود که عسل فقط از دهان او است و به شکم او ارتباطى ندارد.[4]
هم‌چنین رنگ عسل، بر حسب آن‌که زنبور بر روی چه گلى نشسته و از آن بهره‌‏گیرى کرده باشد، تفاوت می‌‌کند و به رنگ‌های مختلف؛ مانند قهوه‌‏اى تیره، نقره‌‏اى سفید، زرد رنگ، شفاف، زرد طلایى، خرمایى و گاهى مایل به سیاهى در می‌آید؛[5] و از این‌رو است که در ادامه، قرآن تعبیر به رنگ‌های گوناگون عسل کرده است.[6]


[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 13، ص 52، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[2]. همان.
[3]. نحل 69. «سپس از تمام ثمرات تناول کن، و راه‌هایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده به راحتى طی کن. از درون شکم آنها نوشیدنى خاصى خارج می‌‏شود، به رنگ‌هاى مختلف، که در آن شفاى مردم است در این امر نشانه روشنى است براى جمعیتى که اهل فکر هستند».
[4]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 6، ص 574، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[5]. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏11، ص 301- 302. تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[6]. ر. ک: «راه‌های تقویت حافظه»، 4929؛ «غذاهای مورد علاقه پیامبر اسلام (ص)»، 20633؛ «داروی طبیعی مؤثر بر حافظه»، 11609.
آیات مرتبط

سوره النحل (68) : وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ
سوره النحل (69) : ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ۚ يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
سوره محمد (15) : مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ ۖ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى ۖ وَلَهُمْ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ ۖ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ

T