طبقه متوسط

حاج‌اسماعیلی توضیح داد: «معلمی که با ۱۰ میلیون تومان حقوق، ۱۵ میلیون تومان اجاره می‌دهد، کارمند بانکی که برای خرید گوشت به مناسبت خاص منتظر است، یا پزشک عمومی که نیمی از درآمدش صرف مالیات و اجاره مطب می‌شود، دیگر طبقه متوسط محسوب نمی‌شوند. آنها فقیرانی با پوشش رسمی‌اند که گرفتار پرتگاهی شده‌اند که امیدی به ارتقاء در آن وجود ندارد.»

قتل یک کارمند دانشگاه تهران در این هفته و قتل یک روزنامه‌نگار در سال گذشته که از زنان طبقه متوسط فرهنگی بودند، بار دیگر مسئله خشونت خانگی را به صدر اخبار بازگرداند.

بر اساس مصوبه شورای عالی کار، حداقل حقوق پایه کارگران در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان است و با مزایایی مانند حق مسکن ۹۰۰ هزار تومانی و بن خواروبار ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی، دریافتی ماهانه یک کارگر مجرد به حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون تومان می‌رسد. با این حال، بخش بزرگی از این مبلغ صرف اجاره، خوراک، کرایه رفت‌وآمد و قبوض می‌شود و عملاً پس‌اندازی باقی نمی‌ماند.

وقتی طبقه متوسط سقوط کند، یعنی از «متوسط بالا» به «متوسط پایین» و سپس به «طبقه فقیر» تبدیل شود، وضعیت خطرناک می‌شود. این طبقه به دلیل آگاهی اجتماعی می‌تواند محرک اعتراض و حتی انقلاب باشد، چون چیزی برای از دست دادن ندارد.

خرید قسطی کالاهای مصرفی، برای طبقه متوسط حقوق‌بگیر طراحی شده است. بخش فقیر جامعه که درآمد مشخصی ندارند، حتی وارد این روند هم نخواهند شد؛ زیرا از کمترین بنیه مالی برای شروع برخوردار نیستند.

در میان صحبت‌های جوانان، بسیاری از ترس بی‌پولی خود می‌گویند که از همان لحظه واریز حقوق، با دغدغه مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

مدتی پیش سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی به دیده بان ایران گفت: «وقتی فشار‌های اقتصادی زیاد شده و بین درآمد‌ها و هزینه‌ها تناسبی وجود ندارد، می‌توان گفت شاهد ترک خانواده توسط مردان و افزایش میزان جرم وجنایت در طبقه متوسط هستیم.»

آخر شهریور ماه همواره یکی از دوره های پیک سفر ایرانیان به شهرهای متعدد محسوب می شود. مخصوصا این که تهرانی ها در آخرین روزهای این ماه، در تلاش برای استفاده از روزهای آخر تعطیلات تابستانی، روانه شهرهای متعدد کشور می شوند. اما تعطیلات اخیر شهریوری، ظاهرا در اکثریت قریب به اتفاق استانها، مساله ساز بوده است.

این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ میلادی میزان کوچک‌تر شدن طبقه متوسط در ایران به بیش از ۲۰ درصد رسیده که این نشان می‌دهد تحریم‌های تحمیلی با گذشت زمان روند کاهشی طبقه متوسط در ایران را تشدید کرده و افراد بیشتری را از طبقه متوسط به دهک‌های درآمدی پایین‌تر سوق داده و مهاجرت طبقه متوسط رو به بالا را افزایش داده است.

كاهش رشد جمعيت در اصل يك پديده اجتماعي است. پديده‌اي كه بسيار هم خوب و ضروري است. افزايش جمعيت در قديم به دليل مرگ و مير كنترل مي‌شد و اگر فراواني مرگ و مير نبود، امروز بايد ده‌ها ميليارد جمعيت در روي كره زمين مي‌داشتيم كه البته پيش از رسيدن به اين مرحله يكديگر را خورده بودند!

با توجه به وضعیت تعرفه‌های پزشکی و مشکلاتی که در پرداخت‌ها وجود دارد،‌ پزشکان از طبقه متوسط جامعه هم پایین‌تر آمده‌اند‌ به‌ویژه پزشکان جوانی که در ابتدای راه هستند. وقتی تعرفه ۵۰ هزار تومانی یا ۶۰ هزار تومانی برای ویزیت پزشک متخصص یا فوق‌تخصص در نظر گرفته می‌شود،‌ سرخورده می‌شوند.

رئیس سابق موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی با اشاره به اینکه تهیه و محاسبه خط فقر و شاخص های رفاهی از ماموریت های وزرات رفاه است، اما با توجه به اینکه در دو سال اخیر هیچ گزارش رسمی از سوی این نهاد مسئول منتشر نشده است، اظهار داشت: باید از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی قدردانی کرد که بار این مسئولیت را به عهده گرفته است و با انتشار گزارش های راهبردی امکان تحلیل و پایش وضعیت فقر در شرایط کنونی کشور را فراهم می کند.

مسعود نیلی، اقتصاددان در نشست «سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد» با موضوع «افول طبقه متوسط » نشست که دی ماه ۱۴۰۲ از سوی مرکز تحلیل داده شریف برگزار شد در ارایه‌ای با موضوع «شواهدی از ویژگی‌ها و تحولات گروه‌های درآمدی در ایران» به اتفاقات رفاهی در جامعه از نیمه دهه ۷۰ به بعد پرداخته است.

تغییرات اقتصادی دهه ۹۰ نشان می‌دهد ماهیت طبقات اجتماعی دستخوش تغییر شده است و طبقه متوسط که طبقه‌ای پویا و جریان‌ساز بوده، ریزش عمیقی پیدا کرده و روز به روز در حال کوچک‌تر شدن است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود بر ضرورت اتخاذ سیاست‌های اجتماعی متناسب با وضعیت مذکور جهت فقرزدایی از اقشار محروم جامعه و اتخاذ سیاست‌های لازم برای جلوگیری از سقوط دهک‌های میانی به وضعیت زیر خط فقر تاکید کرده است.

حمد گازرانی رئیس اتحادیه صنف کیف و کفش همدان از کاهش تقاضای این محصولات در بازار عید خبر داد و گفت: با وجود اینکه همه عرضه‌کنندگان و فروشندگان کیف و کفش انتظار داشتند در روزهای پایان سال تقاضا برای این کالاها افزایش یابد و بازار گرم‌تر شود اما برخلاف تصور استقبال خوبی از کالاهای عرضه شده در بازار نشده است.

ضریب جینی که یکی از شاخص‌های اندازه‌گیری نابرابری است که در سال‌های اخیر رو به کاهش گذاشته است. افزایش ضریب جینی به منزله افزایش نابرابری بوده و کاهش آن در زمره کاهش نابرابری به شمار می‌آید.

یک اقتصاددان می‌گوید: اگر مسئولان سیاسی کشور می‌خواهند مشکلات سیاسی بیشتر از آنچه در سال ۱۴۰۱ شاهد بودند را نداشته باشند، علی الصول باید دست به اقدامات عاجل برای کاهش نابرابری‌ها در کشور بزنند، در غیر این صورت باید هزینه‌های طبیعی چنین سیاست‌هایی را پذیرا باشند و دیگر نمی‌شود که اصلاحات را به آینده موکول کنند یا روند آنچه پیش می‌آید را به عوامل خارجی و نفوذی نسبت بدهند. به نظرم با شرایط اقتصادی فعلی مسئولان کشور باید از هم اکنون مسئولیت ناآرامی‌های آینده در کشور را پذیرا باشند.