امروز در تاريخ، خانه خدا تخريب شد

عبدالله بن زبير در مكه گروهي از مردم را گرد خود جمع كرده و ضمن مخالفت با يزيد خود را خليفه ناميده بود. سپاه شام با محاصره مكه، بر اهالي آن شهر سخت گرفت. شاميان سپس بر روي كوه‌هاي اطراف مكه، منجنيق‏ هاي بزرگي نصب كرده و به وسيله‏ آن‌ها شهر را سنگ‏باران كردند.

مردم به مسجدالحرام پناه بردند تا زنده بمانند، ولي حصين بن نمي‌ر سردار لشكر شام، دستور داد مسجدالحرام را نيز نشانه بگيرند و در اثر سنگ‌باران منجنيق‌ها، خانه خدا تخريب شد. با اين حال سپاه يزيد نتوانست مكه را تصرف كند و اندكي بعد خبر رسيد يزيد در ۱۴ ربيع‏ الاول به هلاكت رسيده است.

با اين خبر، لشكر شام شهر مكه را به حال خود‌‌ رها كرد و عبدالله بن زبير، زمام‌دار حجاز شد. پس از آنكه مروان در شام، خود را خليفه ناميد، لشكري را به حجاز فرستاد و عبدالله بن زبير را سركوب كرد.

از عجايب تاريخ

يكي از از عجايب تاريخ صدر اسلام اين است كه؛ سيد و سالار شهيدان به خاطر احتمال كشته شدن در مكه و جهت حفظ و حرمت اين سرزمين، مناسك حج خويش را به عمره مفرده تبديل و اين سرزمين را به سوي كوفه ترك و ليكن زبيريان طالب قدرت براي حفظ رياست وجان خويش، خود را متحصن در كعبه كرده و موجبات بي احترامي به آن بيت شريف را پديد آوردند.

چرا خداوند «كعبه» را از گزند امويان نجات نداد؟

پرسشي كه مطرح مي‌شود اين است كه آيا مگر نه اين است كه خداوند متعال كسي كه قصد تخريب كعبه را داشته باشد به وي امان نخواهد داد و همچون اصحاب فيل آنان را نابود مي‌كند، پس اين واقعه تاريخي چگونه با اين اعتقاد توجيه پذير است؟

براي پاسخ به اين پرسش در ابتدا نكته اي تاريخي درباره هجوم به خانه خدا توسط امويان در عصر زبيريان بيان مي‌كنيم:

دو بار هتك حرمت خانه خدا در زمان عبدالله بن زبير سال ۶۳ ه ق در جريان «جنگ حره» لشكريان يزيد به فرماندهي حصين بن نمير به قتل عام مردم مدينه و سپس براي سركوبي عبدالله بن زبير مكه را محاصره كردند. وي به خانه كعبه پناه برد و لذا لشكريان يزيد، داخل مسجدالحرام و كعبه را سنگباران كردند كه در اثر آن قسمتي از كعبه خراب شد و پرده و سقف آن آتش گرفت. در اين هنگام يزيد مرد و سپاه امويان محاصره مكه را نيز ترك كردند.

مرحله دوم، بعد از مرگ يزيدبن معاويه بود كه عبدالله بن زبير مردم را به بيعت با خود دعوت كرد و تدريجا بيشتر مردم حجاز، عراق، فارس و خراسان (تمام ممالك اسلامي آن روز) به جز مصر و شام، خلافت او را قبول كردند. مدت خلافت او هشت سال و اندي طول كشيد تا اينكه عبدالملك بن مروان، حجاج بن يوسف را با سپاهي به جنگ او فرستاد. عبدالله باز نيز به خانه كعبه پناه برد!

حجاج مكه را محاصره كرد و از منجنيق هايي كه بر بالاي كوه «ابوقبيس» نصب كرده بود، خانه كعبه را خراب كرد و داخل مسجدالحرام را سنگباران نمود. عبدالله بن زبير در اين جنگ كشته و حكومت ناحق زبيريان پايان پذيرفت.

اندكي دقت درمي يابيم كه سيد و سالار شهيدان به خاطر احتمال كشته شدن در مكه و جهت حفظ و حرمت اين سرزمين، مناسك حج خويش را به عمره مفرده تبديل و اين سرزمين را به سوي كوفه ترك و ليكن طالبان قدرت چگونه براي حفظ رياست وجان خويش خود را متحصن در كعبه كرده و موجبات بي احترامي به آن بيت شريف را پديد آوردند.

ديدگاه قرآن درباره امنيت كعبه

الف. خداوند در قرآن به عنوان يك سنت تغييرناپذير فرموده: هر كس قصد سوء نسبت به كعبه داشته باشد و بخواهد با تخريب آن، دين را از ميان بردارد و با ويران كردن آن، پرستش خدا را بميراند و خلاصه اينكه هر كس كه خواهان كجروي ظالمانه در كعبه باشد، خداوند او را عذابي دردناك مي‏چشاند [۱]، آن سان كه اثري از او باقي و پابرجا نماند و بر آن اساس، آن معجزه الهي در عام‏الفيل روي داد و سپاه اَبرهه به عذاب الهي گرفتار آمد. [۲]

حال اگر كسي معتقد به كعبه باشد و قصد تخريب آن را نيز نداشته باشد وليكن به عللي به آن ضربه زند هر چند گناهي بسيار عظيم مرتكب شده است، آيا شامل اين آيه مي‌شود؟

ج. خداوند متعال به سرزمين مكه سوگند ياد كرده است و بلافاصله مي‌فرمايد و آن سرزميني كه تو اي پيامبر خدا (ص) در آن باشي! [۳]

بنابراين، خداوند به سرزمين و به مكه‏اي سوگند ياد مي‏كند كه پيامبر خدا ‏صلي الله عليه و آله و سلم در آن باشد وگرنه مكه بدون پيامبر و كعبه بدون ولايت [۴] خانه‏اي عادي است. هر گاه حاكم جوري همچون عبدالله بن زبير بر آن سرزمين پاك حكمراني و در آن پناه گيرد، چه تضميني بر حفاظت و صيانت از آن بيت عتيق وجود دارد؟

امويان و زبيريان هر دو ناحق بودند

در جنگ امويان و زبيريان هر دو ناحق بودند و از مصاديق بارز فتنه مي‌باشند. عبدالله بن زبير با شعار حق به جانب خونخواهي حضرت سيدالشهدا توانست نيروهاي مخالفي را كه از كشته شدن آن حضرت، به وجود آمده بود به طرف خودش جلب كند (هر چند خود از دشمنان آل علي و از مسببان اصلي جنگ جمل بود) و ادعاي خلافت كرد. يزيد و امويان نيز مظهر فساد و تباهي و قاتل سيد الشهدا هستند. بنابراين جنگ بين اين دو، جنگ دو باطل بوده است. [۵]

چه در جنگ اول يزيد با ابن زبير و چه در جنگ عبدالملك به فرماندهي حَجّاج ‏ثقفي با آل زبير همگي به ناحق بوده و منفور «ولي» زمان حضرت سيد الساجدين بودند و طبق آيه قرآن، بيت الله الحرام با وجود ولي و امام به درجه رفيعي نايل مي‌شود كه مورد سوگند خداوند قرار مي‌گيرد و اينجاست كه مقام و قداست ولايت و پيوند آن با كعبه و ارزش «أركان البلاد وساسة العباد» [۶] معلوم مي‏ شود.

ديدگاه شيخ صدوق در اين باره

انديشمند نامدار شيعه، شيخ صدوق (عليه‏الرحمة) در اين باره مي‌گويد: آنچه درباره اصحاب فيل جاري شد بر سر حَجّاج نيامد؛ زيرا هدف مستقيم حَجّاج، ويراني كعبه نبود، بلكه منظورش دستگيري ابن‏زبير بود و آن مرد (ابن‏زبير) ضدّ حق، يعني مخالف حضرت علي‏بن الحسين، امام سجّاد (عليه السلام) بود.

وقتي اين مرد ضدّ حق، در كعبه متحصن شد، خداوند اراده فرمود براي مردم بيان كند كه به اين ضدّ حق پناه نخواهد داد، از اين‏رو مهلت داد تا كعبه را بر سر او ويران كنند [۷].

پس تفاوت ميان «ابرهه» و «حَجاج» و «حصين بن نمير» در اين است كه ابرهه ستمگر قصد داشت قبله و مطاف را ويران سازد، چون در آن هنگام كعبه، قبله و مطاف حُنفا بود چنان كه مطاف ديگران نيز بود و امّا حَجاج ستمگر كه بر ظالم ديگري همچون خود مسلط شده بود، قصد بدي نسبت به كعبه (به عنوان قبله و مطاف)، نداشت و خواستار نابودي اسلام و دين حنيف نبود، اگرچه خودش ديانت نداشت. امّا مقصود وي در آن هنگام فقط غلبه بر ستمگري ديگر بود. [۸]

پي نوشتها:

[۱] سوره حج، آيه ۲۵. ومنْ يُرد فيه بإلحادٍ بظلمٍ نذقه من عذابٍ أليم؛ هر كه را قصد كجروي و ستمكاري در كعبه داشته باشد، عذابي دردناك مي‏چشانيم.

[۲] - سوره مباركه فيل، آيات ۵ ۱. واقعه اصحاب فيل در چند كيلومتري مكه مكرمه در بين مشعر الحرام و منا اتفاق افتاد كه به وادي محسر (سرزمين عذاب) معروف است.

[۳] سوره بلد، آيات ۲ ۱.

[۴] در همين زمينه رواياتي از ائمه (عليهم‏السلام) رسيده است كه در برخي جوامع روايي تحت عنوان «بابُ مَن أراد الكعبة بسوء» آورده شده است. (من لا يحضر، ج۲، ص۲۴۸؛ و وافي، ج۱۲، ص۵۳).

[۵] وكذلك نولّي بعض الظّالمين بعضاً؛ سوره انعام، آيه ۱۲۹.

[۶] مفاتيح الجنان، زيارت جامعه كبيره.

[۷] من لا يحضر، ج ۲، ص ۲۴۹.

[۸] صهباي حج، آيت الله جوادي آملي، ص ۱۰۴

منبع:  حج