ضرورت‌ هاي‌ لازم براي امر به‌ معروف و نهي‌ از منکر

امام حسين(علیه السلام) هنگام حرکت از مدينه به سوي مکه وصيت نامه‌اي‌ را مکتوب و با مهر خويش ممهور ساختند و به برادرشان محمد حنفيه تحويل دادند. در اين وصيت نامه حضرت بعد از حمد و شهادت به وحدانيت خدا و رسالت پيامبرش هدف خويش از سفر را اين گونه بيان مي‌فرمايند: «من نه از روي خودخواهي و يا براي خوشگذراني و نه براي فساد از شهر خود بيرون آمدم؛ بلکه هدف من از اين سفر، امر به معروف و نهي از منکر و خواسته‌ام از اين حرکت، اصلاح مفاسد امت و احياي سنت و قانون جدم، رسول خدا(صلی الله علیه واله) و راه و رسم پدرم، علي(علیه السلام) است.» به راستي نقش امر به معروف و نهي از منکر به عنوان يکي از فروع دين تا چه‌اندازه است که امام اباعبدا...(علیه السلام) آن را سبب ساز اصلاح مفاسد امت مي‌داند و در اين مسير از فدا کردن جان، مال، آبرو و هر آن چه خود و خانواده اش دارند دريغ نمي‌فرمايد؟ بديهي است اهميت امر به معروف و نهي از منکر به عنوان يکي از واجبات ديني که همچون نماز، روزه و ساير فرايض است بر کسي پوشيده نيست. اما به راستي در جامعه اسلامي چه اتفاقي مي‌افتد که اين مهم تا آنجا مورد غفلت واقع مي‌شود که از آن به عنوان «واجب فراموش شده» ياد مي‌کنند؟ در اين راستا برخي از مهمترين ضرورت‌هاي‌ ترويج امر به معروف و نهي از منکر به شرح زير بيان مي‌گردد:

آگاهي عمومي مردم: اهميت فريضه امر به معروف و نهي از منکر تا آنجاست که قوام ساير فرايض به اقامه اين مهم ممکن بوده و اعتقاد به اين مسئله از ضروريات دين است. اما متأسفانه بسياري مردم از اهميت اين مسأله غافل هستند. تا جايي که کمابيش مشاهده مي‌شود افرادي که در عمل به واجبات ديني خود و يا حتي انجام مستحبات جدي هستند در مقام عمل به اين واجب ديني در بسياري از اوقات بي تفاوت هستند!

پرهيز از نگاه سطحي در امر به معروف و نهي از منکر: يکي از اساسي ترين دلايل عدم اجراي مطلوب اين واجب ديني در جامعه نگاه سطحي و ظاهري به آن است. متأسفانه عمق معناي اين مهم در جامعه به خوبي درک نشده است. به صورتي که اولاً بسياري از مصاديق معروف و يا منکر هنوز در جامعه تبيين نشده و ثانياً اين امر تنها محدود به چند مورد خاص همچون حجاب گرديده است و ساير عرصه‌هاي‌ موجود در جامعه، سازمان ها، رسانه ها، شبکه‌هاي‌ اجتماعي، سلامت اداري و ... ناديده گرفته مي‌شود.

حمايت قانوني کافي از آمران و ناهيان: آمر به معروف و يا ناهي از منکر ممکن است در هنگام انجام وظيفه شرعي خود با مشکلاتي مواجه شده که نياز به حمايت قانوني داشته است. حتي عده‌اي‌ از افراد جان خود را در اين راه از دست داده و به شهادت رسيده‌اند، اما متأسفانه قانون حمايت کاملي در اين راستا انجام نداده است. هر چند اخيراً مجلس با درک اين خلأ در حال بررسي طرحي به منظور حمايت از آمران به معروف و ناهيان از منکر است اما بايد به اين نکته اشاره کرد که در نظر گرفتن ضمانت‌هاي‌ اجرايي قوانين، از تصويب آن اهميت بيشتري دارد.

بهره گيري از ساختار و کادر اجرايي مناسب: در اصل هشتم قانون اساسي؛ «امر به معروف و نهي از منکر وظيفه اي است همگاني و متقابل بر عهده مردم نسبت به يکديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت که شرايط، حدود و کيفيت آن در قانون مشخص مي‌گردد.» بر اين اساس دولت موظف است با تخصيص اعتبارات لازم زمينه ترويج و توسعه اين فريضه ديني را فراهم سازد. اما متأسفانه مشاهده مي‌شود که همواره به اين مهم به چشم يک مسأله جانبي نگاه شده است. تا آنجا که بسياري از متوليان ترويج امر به معروف و نهي از منکر در کشور کساني هستند که مشاغل اجرايي مهمي داشته که يا براي انجام وظيفه در اين راستا زمان کافي در اختيار ندارند و يا اينکه اين مسأله برايشان اولويت پيدا نمي‌کند. البته مسلماً اين امر به معناي دولتي کردن اين وظيفه ديني نيست. بلکه منظور بيان بخشي از وظايف دولت در اين راستاست.

احساس مسئوليت همگاني و پرهيز از قرار دادن اين وظيفه در انحصار افراد خاص: برخي از اقدامات ناصواب سبب شده است که به غلط اين ذهنيت براي گروهي از افراد جامعه حاصل شود که امر به معروف و نهي از منکر تنها در انحصار افرادي خاص مي‌باشد. اين مسأله باعث شده ضمن غير مسئول جلوه دادن ضمني عموم مردم، اين ذهنيت ايجاد گردد که گروه خاصي متولي انجام اين وظيفه‌اند و ساير افراد جامعه در تشخيص منکر و معروف از صلاحيت لازم برخوردار نيستند!

توجه به ويژگي‌هاي‌ آمران به معروف و ناهيان از منکر: براساس حديث علوي فردي که به انجام اين واجب ديني مي‌پردازد بايد سه ويژگي داشته باشد: اول از آن آگاهي داشته باشد، دوم خود بدان عامل باشد و سوم اينکه در حين انجام وفق و مدارا(عدالت) را از نظر دور نداشته باشد. متأسفانه چون برخي از افراد که به اين مهم مبادرت کرده اند برخي از اصول ذکر شده را رعايت ننموده‌اند، ضمن اين که ديگران را نسبت به اين امر بدبين و بي اعتماد نموده اند، اثر گذاري اين مهم را نيز در جامعه کاهش داده‌اند.

سخن پاياني اين که اول تا هفتم ماه محرم را هفته احياى امر به معروف و نهى از منکر ناميده‌اند. اين فرصت با توجه به فضاي معنوي که رهاورد مجالس عزاداري مي‌باشد زمان مناسبي جهت بازبيني و آسيب شناسي اين واجب ديني در کشور فراهم مي‌آورد. حمايت همه جانبه از آمرين به معروف در کشور از طريق وضع و اجراي قوانين حمايتي، ترويج و تبليغ اين مهم در رسانه‌ها(خصوصاً رسانه ملي) به عنوان«اصل نظارت عمومي» و تعامل دستگاه‌هاي‌ ذيربط در خصوص نهادينه کردن فرهنگ امر به معروف و نهي از منکر مي‌تواند در راستاي ترويج اين فرهنگ ارزشي در جامعه موثر واقع شود.