3 فضیلت اخلاقی کلیدی از دیدگاه امام صادق(علیه السلام)

شیعه نیوز: وظیفه ما در قبال نعمت‏های خدادادی چیست؟ به انسان‏هایی که از فطرت پاک برخوردارند، حتی خدمت بسیار کوچک دیگران را هرگز فراموش نمی‎کنند و همیشه خود را شرمنده آنان می‏دانند. حال فطرت انسان چگونه قبول می‏کند که در برابر نعمت‏های بیشمار خداوندی در مقام شکر و حق شناسی برنیاید؟ اگر انسان همواره به نعمت‏هایی که خداوند به او اعطا کرده توجه داشته باشد، هیچ گاه از یاد خدا غافل نمی‏شود.

انسان اگر بداند که حتی انجام همین تکالیف آسان نیز برای به کمال رسیدن و سعادت ابدی اوست، همواره شکرگزار و مطیع اوامر و دستورات الهی خواهد بود. هرقدر انسان نسبت به این مسایل بیشتر بیندیشد، انگیزه بیشتری برای عمل به دستورات اخلاقی پیدا می‏کند.

بیاناتی که حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) خطاب به عبدالله بن جنرب می‏فرمایند، ناظر به همین مسایل است. آن حضرت در فرازی از سخنان خود با اشاره می‏فرمایند، کسی که خداوند دین حق را به او شناسانده و او را هدایت کرده و به رشد رسانیده و عقلی به او داده که بتواند به وسیله آن نعمت‏های خدا را بشناسد و او را از علم و حکمت بهره‏مند ساخته تا بتواند کارهایش را با تدبیر انجام دهد. باید شکرگزار خدا باشد و درباره نعمت‏های خدا بیندیشد و کفران نعمت ننماید و همواره روح اطاعت از خدا و ترک گناه و معصیت در او وجود داشته باشد.

امام صادق(علیه السلام)در این بیان، به سه فضیلت اخلاقی اشاره می‏کند که برای نیل به کمالات انسانی جنبه کلیدی دارند، یعنی با انجام دادن آنها، انسان به فضایل اخلاقی دیگر نیز دست می‏یابد. اول، تقویت روحیه شکرگزاری و حق شناسی است. کسی که نسبت به خدمت کوچک انسان‏های عادی حق شناسی می‏کند، چگونه حاضر است از کنار نعمت‏های بی نهایت الهی بی تفاوت بگذرد؟ دوم این است که انسان همیشه و درهمه حال به یاد خدا باشد و خُلق سوم این است که انسان نسبت به ولی نعمت خود فرمان بردار و مطیع بوده و مرتکب عصیان و گناه نشود.

حضرت در ادامه به بیان چگونگی متخلق شدن انسان به این سه خلق کلیدی می‏پردازند که انسان باید درباره نعمت‏هایی که خداوند به او اعطا کرده است بیندیشد. نعمت‏های خداوند سه دسته‏اند: یک دسته، نعمت‏هایی است که مربوط به پیش از تولد انسان است دسته دوم، نعمت‏هایی است که خداوند در این دنیا به بندگان خود مرحمت می‎‏کند و دسته سوم، نعمت‏هایی است که خداوند وعده آنها را در روز قیامت داده است. شرط رسیدن به نعمت‏های اخروی، اطاعت از دستورات الهی است. البته این تکالیف فوق طاقت و توان انسان نیست و تکالیفی که دین اسلام بر عهده مسلمانان گذاشته دستورات و اعمال ساده‏ای است که همه می‎توانند آنها را انجام دهند.

علاوه بر این که در صورت پیش آمدن عسر و حرج، همان تکلیف آسان نیز از گردن انسان ساقط می‏شود و خداوند حتی در انجام دادن همین تکالیف آسان نیز انسان را تنها نگذاشته و ضمانت فرموده که در صورت کمک خواستن انسان، او را یاری رساند، اما انسان با این که غرق در نعمت‏های الهی است نا سپاسی می‏کند.

انسان از امر و نهی‏های الهی غافل است و آنچه را که مربوط به ارتباط او با خدا است سبک می‏شمارد و آن قدر تابع هوا و هوس و نفس خود است که از نعمت‏های خداوندی و تکالیفی که بر عهده او گذاشته شده غافل است. او می‏خواهد به کمالات عالیه و مقام قرب الهی برسد، اما حاضر نیست به شرایط آن تن دهد و در پی آن است که نعمت‏های اخروی را آسان و رایگان به دست بیاورد.

تفکر پیرامون نعمت الهی

انسان بیشتر اوقات به ارزش و اهمیت بسیاری از فضایل اخلاقی واقف است، اما برای رسیدن به آنها انگیزه و همت لازم را ندارد. به بیان دیگر، انسان می‎خواهد به مواعظ اخلاقی انبیا و اولیای الهی(علیهم السلام) عمل کند، اما چون از انگیزه و همت قوی در این زمینه برخوردار نیست، امور مربوط به زندگی دنیا را بر آنها مقدم می‏دارد.

یک سلسله شناخت‏هایی است که انسان باید آنها را مد نظر قرار دهد تا زمینه ساز ایجاد اراده و تصمیم قوی دراو باشد. یکی از مسایلی که انسان باید نسبت به آن شناخت داشته باشد، نعمت‏های خداست؛ یعنی این که بداند خداوند چه نعمت‏های فراوانی به او اعطا کرده است. این امر منوط به این است که انسان درباره نعمت‏هایی که خداوند به او ارزانی داشته تفکر کند و آنها را در نظر آورد.

برای نمونه، برخورداری از ایمان و مذهب صحیح از نعمت‏های بسیار بزرگی است که خدا به ما ارزانی داشته است. به علاوه نعمت‏های خداوند محدود به دوران حیات‏ ما نیست، بلکه دوران پیش از تولد ما را نیز شامل می‏شود، علاوه بر دو نوع نعمت و قبل و بعد از آفرینش انسان در این دنیا، خداوند وعده نعمت‏های دیگری را هم داده است که در آخرت به ما عطا خواهد نمود. این نعمت‏ها قابل وصف نیستند و ما نمی‏توانیم به درستی عظمت و ارزش آنها را درک کنیم. شرط رسیدن به نعمت‏های آخرت، عمل به تکالیفی است که خداوند در دنیا مقرر فرموده است.

البته خداوند انجام تکالیف سخت و طاقت‏فرسا را شرط رسیدن به نعمت‏های ابدی قرار نداده است. خدا برای شما آسان می‎خواهد و برای شما دشواری نمی‏خواهد. سهل و آسان قرار دادن تکالیف نیز خود نعمتی بزرگ برای ما است زیرا اگر بنا بود برای رسیدن به نعمت‏های اخروی تکالیف شاقّ و طاقت فرسایی انجام دهیم، چه بسا از عهده آنها بر نمی‏آمدیم و از آن نعمت‏ها محروم می‏شویم حتی در مورد انجام همین تکالیف آسان هم خداوند فرموده اگر از من کمک بخواهید شما را یاری خواهم کرد.

منبع:مهر

انتهای خبر/ ز.ح