آیینه سنت‌هادر عزاداری شوشتر

عزاداری امام حسین(علیه السلام) در شوشتر دارای فراز و نشیب‌های فراوانی بوده ولی در 50 سال اخیر عزاداری‌ها بدون تغییر باقی‌مانده و به ثبات رسیده‌اند.

همه ساله هیئت‌های مذهبی در سطح شهرستان شوشتر با حرکت از محلی خاص به محلی دیگر در روزهایی از دهه نخست ماه محرم جلوه‌ای از عزاداری سنتی اهل‌بیت امام حسین(علیه السلام) را در این شهرستان سنتی به نمایش می‌گذارند. 

*تشکیل هیئت‌ها بر اساس محلات

با توجه به وجود محلات باسابقه در شوشتر هیئت‌های مذهبی نیز بر همین اساس تشکیل شده‌اند. معروف‌ترین هیئت‌های مذهبی «دُلدُل» متعلق به محله «دُلدُل»، هیئت عزاداری «کُوره» متعلق به محله «کُوره»، هیئت «شاهزید» متعلق به محله قدیمی«شاهزید» و هیئت باطنی متعلق به محله «میدان باطنی» است که بیشترین آن‌ها تقریبا 100 سال و کمترین آن‌ها تقریبا 50 سال سابقه دارند.

بر این اساس حرکت هیئت‌های مذهبی نیز در سطح شهرستان شوشتر بر اساس سال تاسیس انجام می‌شود به این دلیل باید هر هیئتی که سابقه بیشتری دارد زودتر حرکت کند و هر هیئتی نیز که سابقه کمتری دارد دیرتر. 

*مبدا و مقصد هیئت‌های مذهبی

در روزهای مختلف دهه نخست محرم هیئت‌های مذهبی در شوشتر به شیوه‌های مختلف عزاداری می‌کنند. از روز هفتم محرم هیئت‌های مذهبی از محل خود که همان مسجد محله است حرکت کرده و به مقصدهای تعیین شده می‌روند و این اقدام از 60 سال گذشته اتفاق می‌افتد.

هیئت‌های مذهبی تا پیش از سال 1375 در روز هشتم محرم به مقام حضرت عباس(علیه السلام) در شوشتر، روز نهم محرم به مقام بر ابن مالک انصاری (نخستین شهید اسلام در ایران) و روز عاشورا به بقعه امامزاده ‌عبدالله از نوادگان امام سجاد(علیه السلام) می‌روند و در آنجا به عزاداری می‌پردازند.

در روز هشتم محرم در رثای حضرت عباس(علیه السلام)، در روز نهم محرم در رثای حضرت علی‌اکبر و در روز عاشورا برای امام حسین(علیه السلام) و حضرت علی‌اصغر(علیه السلام) عزاداری می‌شود.

پس از درگذشت علامه فقید و بزرگوار شوشتر حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری(ره) در سال 1374 مردم شوشتر یک روز به عزاداری‌های خود اضافه کرده و از روز هفتم محرم به عزاداری پرداخته و هیئت‌های مذهبی خود را تا مزار شریف این عالم جلیل قدر حرکت می‌دهند و در رثای حضرت قاسم‌ابن الحسن(علیه السلام) به عزاداری می‌پردازند.

حرکت هیئت‌های مذهبی از محل تعیین شده و به بقعه و یا مقام متبرک در نظر گرفته شده همگی بر اساس سنت‌های سالیان طولانی است که در شوشتر مرسوم شده است، البته برخی نیز این امور را به حاج شیخ جعفر شوشتری(ره) صاحب کتاب خصایص‌الحسینیه نسبت می‌دهند اما در این زمینه سند معتبری وجود ندارد.

شبیه‌خوانی نیز در هنگام حرکت هیئت‌های مذهبی در شوشتر اجرا می‌شود و شبیه‌ها یکی در عصر روز نهم در مسیر بقعه برابن مالک انصاری و دیگری در مسیر بقعه امام‌زاده عبدالله شوشتر اجرا می‌شود.

*مجالس سنتی و قدیمی و سینه‌زنی نجفی

از قدیم الایام مجالس مهم و معتبری در شهر شوشتر برپا می‌شده و بسیاری از مردم نیز در این مراسم‌ها شرکت می‌کنند و سنتی بودن آنها به طور کامل حفظ شده است.

بر اساس بسیاری از اسناد موجود، یکی از معتبرترین مجالس عزاداری حسینی(علیه السلام) در شهرستان شوشتر مربوط به خاندان آل‌طیب است که در مسجد اجدادی این خاندان در شوشتر برگزار می‌شود.

در این مجلس که از شب نخست محرم تا شب شام‌غریبان اهل‌بیت امام حسین(علیه السلام) برگزار می‌شود یکی از خاندان آل‌طیب به موعظه و سخنرانی می‌پردازند و سپس مراسم عزاداری و سینه‌زنی برگزار می‌شود.

این مجلس باسابقه اسناد زیادی برای قدمت آن وجود دارد ولی نخستین بار توسط «آیت الله سیدمهدی آل‌طیب» در شوشتر پایه‌گذاری شد و اکنون نیز «حجت‌الاسلام سیدمحمدکاظم آل‌طیب» در این مجلس به عزاداری می‌پردازد و مومنان و عزاداران حسینی را موعظه می‌کند.

بر اساس اظهارنظرهای فراوانی قدمت این مجلس بزرگ به بیش از 200 سال می‌رسد مردم شوشتر نیز در این مجلس شرکت فعال دارند.

یکی دیگر از مجالس معتبر برگزار شده در شوشتر، مجلس حسینیه سادات شوشتر است که در زمان حاضر با سخنرانی «آیت الله سید محمدحسن آل‌غفور» برگزار می‌شود و مجلس عزاداری مفصلی نیز در این مکان برگزار می‌شود.

مردم شوشتر به احترام این دو مراسم بزرگ عزاداری که توسط سادات آل‌طیب و آل‌غفور برگزار می‌شود مجلس عزای دیگری در خانه‌ها و هیئت‌های مذهبی برگزار نمی‌کنند و هیچ مجلسی همزمان با این دو مجالس تنظیم نمی‌شود.

در این مجالس سنتی نوحه‌ها و نحوه سینه‌زنی‌ها بسیار متفاوت است به نحوی که در این مجالس تنها سینه‌زنی‌ها به سبک نجفی است، سبکی که سینه‌زنان ابتدا با یک دست و سپس با دو دست سینه می‌زنند و این شیوه به صورت یک در میان تکرار می‌شود.