بازی پیچیده آمریکا در شبه قاره

SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از ایرنا ، روابط پاکستان با آمریکا فراز و فرودهای بسیاری داشته و از اتحاد نسبتا منسجم در دوران جنگ سرد که به بهانه خطر کمونیسم ایجاد شده بود تا رها شدن پاکستان به وسیله آمریکا و در مقابل توجه واشنگتن به دهلی تغییر یافته است. قراردادهای آمریکا با هند چنان سخاوتمندانه بود که بررسی دلایل انعقاد چنین توافقنامه هایی مدت ها بحث محافل سیاسی بین المللی بود. این نشان می دهد که آمریکا پاکستان را رها کرده و هند را جایگزین این کشور کرده است. افزایش شدید مناسبات اقتصادی دو کشور و سرمایه گذاری آمریکایی ها در هند نیز شاهد دیگری بر این مدعا است. البته نباید از یاد برد که آمریکا حتی در دوران جنگ سرد نیز دلبستگی خاص خود به هند را نمی توانست پنهان کند و هرگز در لحظات حساس در روابط هند و پاکستان به کمک اسلام آباد نیامد.

کریستین فیر استاد دانشگاه جرج تاون آمریکا در تحلیل خود در نشریه سیاست خارجی (Foreign Policy) از پیشینه روابط آمریکا و پاکستان چنین می نویسد: "بسیاری بر این باورند که رابطه میان آمریکا و پاکستان از زمانی تبدیل به رابطه ای شکننده شد که ایالات متحده در سال 1962 به دشمن اصلی پاکستان یعنی هند، در جنگ میان هند و چین، کمک تسلیحاتی نمود. ضمناً این حرکت ناامید کننده آمریکا در جنگ سال های 1965 الی 1971 میان هند و پاکستان،‌ نیز با عدم همکاری آمریکا در این زمینه با پاکستان ادامه یافت. اجرای تحریم علیه پاکستان در سال 1990 و به علت تلاش پاکستان در ساخت سلاح هسته ای نیز احتمالاً آخرین میخ بر تابوت روابط میان آمریکا و پاکستان بود. این حرکت آمریکا باعث شد یک ناوگان کامل از جنگنده های اف-16 که پاکستان از پیش بهایشان را پرداخته بود، به آنها تحویل نشود."

البته این تحلیلگر عدم کمک آمریکا به پاکستان در جنگ میان هند و پاکستان را چنین توجیه می کند:‌ "با اینکه این حقیقت دارد که آمریکا در جنگ سال 1962 به کمک هند شتافت و در جنگ میان هند و پاکستان، و با وجود امضای توافق نامه همکاری نظامی با پاکستان، کمکی به پاکستان نکرد، باید این نکته را پذیرفت که پاکستان خود عامل شروع این جنگ بود. ضمناً با وجود امضای همین توافق نامه پاکستان نیز در جنگ ویتنام یا کره به کمک آمریکا نشتافت."

کریستین فیر ادامه می دهد: ‌"لذا روابط شکننده میان آمریکا و پاکستان در نتیجه عدم اعتماد دو طرف به یکدیگر نیست؛ مشکل در این است که دو کشور هر کدام استرات‍ژی متفاوتی نسبت به شرق دور در پیش گرفته اند و دچار تضاد منافع هستند و اگر هم توافقی میان آن دو صورت پذیرد گذرا و کوتاه مدت است. سرویس های اطلاعاتی این دو کشور بیش از همکاری بر ضد یکدیگر فعالیت می کنند. البته تمامی این فعالیت ها درحالی صورت می گیرد که آمریکا به اسم مبارزه با تروریسم کمک 20 میلیارد دلاری به پاکستان می کند."

این تحلیلگر در ادامه می افزاید: "البته پاکستان درست تصور می کند که علاقه آمریکا به برقراری امنیت در پاکستان تنها به خاطر منافع این کشور در کشورهای همسایه یعنی هند و افغانستان است. ضمناً آمریکا با وجود عمل به تعهدات اخیر خود نسبت به پاکستان اقدام به امضای قراردادی هسته ای در سال 2005 با هند نمود، که در آن متعهد شده بود به هند کمک کند تا به یکی از قدرت های جهان مبدل گردد. از نظر پاکستان مشکل این قرارداد در این بود که با امضای این قرارداد آمریکا به صورت مستقیم و غیرمستقیم به هند در ساخت سلاح های هسته ای کمک می کرد تا هند بتواند در برابر قدرت روزافزون چین در شرق دور موازنه قدرت را برقرار کند. چنین حمایت صریحی از هند باعث رنجش پاکستان شد."

وی در تشریح علل ادامه روابط آمریکا و پاکستان می نویسد: "با وجود ادامه کمک پاکستان به طالبان و شبکه حقانی، آمریکا به علت حمایت تدارکاتی زمینی و هوایی و کمک در ردگیری و دستگیری اعضای القاعده در پاکستان بر روی کمک پاکستان حساب می کند. لذا آمریکا برای برهم نزدن روابط میان خود و پاکستان به حمایت پاکستان از طالبان و لشکر طیبه (که مسئول مرگ چندین سرباز آمریکایی در افغانستان در سال 2004 بودند) اشاره ای نمی کند. در حقیقت پاکستان معتقد بود که متحدین آمریکا دشمنان آنها(هند) هستند و آمریکا نیز شاهد بود که پاکستان از دشمنان آنها (طالبان، شبکه حقانی و لشکر طیبه) حمایت می کند. ولی واشنگتن همیشه با این امید به این روابط ادامه می داد که شاید کمک های مالی آمریکا به پاکستان باعث شود که این کشور استرات‍ژی خود را در قبال آنها تغییر دهد و به ایجاد صلح در افغانستان کمک کند و سعی کند منازعات خود را با هند پایان داده و هند را به عنوان قدرت برتر منطقه بپذیرد. مطمئناً ایالات متحده دخالت نظامی و جنگ با پاکستان و تسلیم نمودن آنها را راه حل این مشکل نمی بیند. چرا که می داند ارتش پاکستان از حمایت کامل مردمی برخوردار است و یک جنگ دیگر در منطقه تنها مسائل را پیچیده تر می کند."

کریستین فیر در تحلیل روابط ده ساله اخیر آمریکا و پاکستان می گوید: "با وجود اعلام رهبران پاکستان مبنی بر عدم نیاز پاکستان به کمک های آمریکا، ایالات متحده می داند که پاکستان به کمک آنها در صندوق بین المللی پول نیاز دارد. پاکستان به خوبی می داند که دنیا آنها را کشوری قوی می داند که سقوط آن خطری برای منطقه محسوب می شود و لذا صندوق بین المللی پول یا مؤسسات مالی بین المللی دیگر حاضر نیستند اجازه دهند این کشور دچار بحران مالی شود."

وی چنین نتیجه می گیرد: "با این اوصاف واشنگتن به اعتماد پاکستان نیاز دارد. چرا که نگرانی امنیتی اصلی آنها افغانستان یا ایران نیستند. نگرانی آنها کشوری است که در منطقه مجهز به سلاح هسته ای است. یعنی خود پاکستان. لذا بهتر است دو کشور تنها براساس حقایق با یکدیگر رابطه برقرار کنند. بدترین نتیجه ای که از عدم تحکیم روابط میان این دو کشور می تواند برای آمریکا حاصل شود این است که پاکستان سرمایه ای در غرب نداشته باشد و در نتیجه چیزی برای از دست دادن نداشته باشد. چنین پاکستانی می تواند برای آمریکا بسیار خطرناک تر باشد. آمریکا نباید از پاکستان یک کره شمالی دیگر بسازد. پاکستان می تواند از کره شمالی به مراتب خطرناک تر، غیر قابل پیش بینی تر و قوی تر باشد."

از نظر این تحلیلگر رفتن به هر راهی جز همکاری نزدیک با پاکستان نتیجه ای جز دردسر بیشتر برای ایالات متحده در پی نخواهد داشت.

**آینده روابط آمریکا و پاکستان

---------------------------------

علی اشرف خان در روزنامه پاک آبزرور (Pak Observer) پس از انتقاد از دولت پاکستان در کنار آمدن با دولت آمریکا برای پیش برد اهداف ایالات متحده در منطقه چنین می نویسد: "زمان آن فرا رسیده که در این همکاری استراتژیک بازنگری کنیم. درست است که از نظر اقتصادی ما به آمریکا و سازمان های جهانی تابعه آن یعنی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی وابسته هستیم؛ ولی این وابستگی بیش از منفعت برای ما ضرر در پی داشته است. بهتر است از این به بعد روی دو پای خود بایستیم و به توانایی های کشور خود متکی باشیم. حرکات ایالات متحده در پاکستان نشان می دهد که آینده این روابط توخالی است و هر چه زودتر به این روابط پایان داده و با عواقب آن روبرو شویم زودتر می توانیم آینده ای بهتر برای پاکستان بسازیم."

وی معتقد است: "اگر افرادی که در وزارت خارجه ما کار می کردند همگی دارای بینش کافی بودند اجازه نمی دادند یک کشور خارجی در اوضاع داخلی کشور ما دخالت کند. مدیران مالی و اقتصادی ما نیز هیچ گاه جرأت این را نداشتند که نظام مالی کشور را از هم بپاشند (که در نتیجه آن تعداد افرادی که زیر خط فقر زندگی می کنند دو برابر شود) تا بتوانند به خواسته های اربابان خود جامه عمل بپوشانند. بهترین راه موجود برای ما تحکیم بیشتر روابط با چین و ایران است. البته در این کار باید عجله کنیم. پس چرا باید تأخیر کنیم و با همسایگان خود که می توانند به کمک ما بیایند و از کمک ما بهره ببرند رابطه برقرار نکنیم؟ با بهتر کردن روابط خود با شانگهای می توانیم به عنوان کشوری مستقل مورد احترام سایر کشورها قرار بگیریم و اوضاع کشور را بهبود ببخشیم. به هر حال انتخاب با ماست."

در مقابل "سوزان اپستاین" و "آلن کرونسدات" در گزارش تحقیقاتی خود به کنگره ایالات متحده، درباره روابط خارجه آمریکا با پاکستان(CRS) بر تداوم حضور آمریکا در پاکستان تأکید دارند و می نویسند: "احساسات ضدآمریکایی در پاکستان عمیق و قدرتمند است. نظر کلی بر این است که با تداوم کمک های قابل توجه و طولانی مدت به طرح های توسعه می توان در قلب ها و اذهان مردم این کشور جای گرفت و این کار نیز باید هوشمندانه و با نظارت دقیق صورت پذیرد. تحقیقات انجام شده پس از زلزله سال 2005 در پاکستان نشان داد که کمک های انسان دوستانه با سرعت بیشتری اعتماد افراد یک جامعه را به کشور های کمک کننده جلب می کند."

آنها در ادامه می نویسند: "حملات نظامی آمریکا در مرز افغانستان که منجر به مرگ چندین سرباز پاکستانی در ماه می 2011 شد، و حملات هواپیماهای بدون سرنشین به مناطق مسکونی، باعث شدند واشنگتن رد پای حضور خود را در برخی مناطق کاهش دهد. مخصوصاً در شهرهای اطراف مرز افغانستان. با این حال گزارشات خبری نشان می دهند که در سال 2011 دولت ایالات متحده به تمامی گروه های کمک رسانی خود دستور داده است که به هنگام پخش کمک ها در میان مردم اقدام به تبلیغ برای کشور خود بکنند."

آنها در گزارش خود چند راهکار برای افزایش اعتماد پاکستانی ها به برنامه های ایالات متحده ارائه می کنند که یکی از آنها به این قرار است: "باید مراقب مسائلی که ممکن است در توسعه و پیش برد اهداف مضر باشند، باشیم و سطح انتظارات خود را بالا نبریم و باید در اجرای رویکرد خویش صبور باشیم."

این محققان در رابطه با آینده روابط میان آمریکا و پاکستان می گویند: "بسیاری از تحلیلگران سیاسی دولتی و مستقل بر این باورند که اهداف استراتژیک آمریکا وابسته عمیقی به وجود پاکستانی با ثبات دارد، که خود بتواند بر تمامی مناطق تحت سلطه خود مسلط باشد و در حفظ ثبات افغانستان و مبارزه با تروریسم در منطقه و برقراری ثبات در خاورمیانه، کمک کند. این تحلیلگران بر ادامه روابط دو طرفه میان پاکستان و آمریکا با وجود تمامی تردیدها تأکید دارند. با وجود فشار بسیار زیاد بر بودجه مالی پیشنهاد می شود راهکاری برای ادامه کمک های مالی به پاکستان برای تضمین امنیت نیروهای آمریکایی مستقر در افغانستان و پاکستان یافته شود. قطع کردن این کمک های مالی کمکی به عدم اعتماد موجود میان این دو دولت نخواهد کرد."

دکتر "نور الحق" سردبیر نشریه داون(Dawn) چاپ اسلام آباد معتقد است، تنها تأثیر این کمک های ایالات متحده اعتیاد آوری آنهاست. او معتقد است که باید پیش از اینکه دیر شود قانون گذاران این کمک ها و هرگونه درخواست دیگری که همراه این کمک ها به آنها می رسد را رد کنند.

**تأثیر مناسبات هسته ای آمریکا و هند بر روابط آنها با پاکستان

----------------------------------------------------------------------

"جیشری باجورا" و "استر پن" در تحلیل خود از مناسبات هسته ای جدید میان ایالات متحده و هند و تأثیر آن بر روابط دو کشور با پاکستان برای شورای روابط خارجی آمریکا (CFR) می نویسند: "به پاکستان چنین قراردادی از سوی واشنگتن ارائه نشده است. برخی تحلیلگران معتقدند که چنین حرکتی از سوی ایالات متحده موجب ایجاد رقابت بیشتر میان این دو ملت (هند و پاکستان) در دستیابی به سلاح هسته ای شده و فشارها را در منطقه شبه قاره هند افزایش می دهد. برخی از این تحلیلگران نگران این نکته هستند که شاید با این شرایط پاکستان برای بستن قراردادی مشابه سراغ کشور دیگری مانند چین برود."