کتاب‌های زیرزمینی و ممنوع؛ پدیده‌ای که به ناکجا آباد می‌رسد

SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از خبرنگار شبستان، خیابان انقلاب نه تنها یادآور خاطرات نه چندان دور است، بلکه همیشه یادآور یار مهربان یعنی کتاب و کتابفروشی‌های این خیابان نیز است. تقریباً امکان ندارد کسی که برای خرید کتاب به این خیابان برود و دست خالی بر‌گردد. وقتی از میدان انقلاب به سمت دانشگاه تهران و شرق حرکت می‌کنید، در ظاهر کتابفروشی‌های متعددی را می‌بینید که در ویترین آنها سهم کتاب‌های آموزشی و به اصطلاح کنکوری و تست از دیگر حوزه‌ها بیشتر است و کاملا شرایط طبیعی دادوستد هم در جریان است، اما کافی است در میان شلوغی خیابان و ازدحام مردم، کمی گوش تیز کرده تا الفاظ کتاب کمیاب، کتاب نایاب، کتاب های شعر و رمان ممنوع و ... را بشنوید.

اگر کمی پرس‌وجو کرده و کمی حوصله به خرج دهید، به غیر از دستفروش‌هایی که بساط این گونه کتاب‌ها را در کنار خیابان پهن کرده‌اند، خواهید دید که تعدادی از فروشگاه‌های کتاب که معمولاً شکل و قیافه موجهی نیز ندارند، کتاب‌هایی موسوم به ممنوعه را به فروش می‌رسانند.

آیا چاپخانه های زیرزمینی نیز وجود دارند؟

از این گذشته، در میان کتاب‌های دستفروش‌هایی که در کنار خیابان بساط کرده‌اند، نیز کتاب هایی غیرمجاز و البته غیرقابل چاپ (شامل کتاب‌هایی که مجوز چاپ ندارند یا دیگر چاپ نمی‌شوند) نیز دیده می‌شود. این دستفروش‌ها عموماً در کنار بساط کتاب‌هایشان حضور ندارند و معمولاً چند قدمی از محل بساط‌شان دورتر می‌ایستند و جالب اینجاست که وقتی از آنها درباره چگونگی چاپ این کتاب ها پرسش می شود، یا حاضر به پاسخ نیستند و یا جواب می‌دهند که کتاب‌های مذکور در چاپخانه چاپ شده‌اند! حال منظور از چاپخانه چیست، خدا می‌داند.

بر این اساس، پدیده‌ای که چندسالی موسوم به کتاب‌های ممنوعه در بازار نشر کشور شده است، فقط مختص به کتاب نبوده و قبلاً نیز گریبانگیر دیگر عرصه‌های فرهنگی کشور همچون موسیقی و فیلم شده که البته با فرهنگ‌سازی صحیح در زمینه خرید محصولات فرهنگی معتبر، کمی این موضوع در رابطه با این محصولات کمرنگ شده است.

اجرای طرح ضربتی نیروی انتظامی

چندی پیش نیز در راستای ریشه کن کردن بساط این نوع کتاب‌ها، فرمانده نیروی انتظامی ضمن انتقاد از حوزه چاپ و نشر از برخورد قاطع پلیس با فروشندگان کتب غیرمجاز خبر داد. سردار اسماعیل احمدی مقدم در این ارتباط با بیان اینکه، خرید و فروش کتاب‌های غیرمجاز ممنوع است، گفت: برخی از این کتب اشاعه فساد هم می‌دهند و طبیعی است که نیروی انتظامی با این موارد با جدیت برخورد می‌کند. وی همچنین تاکید کرد: در بحث کپی، زیراکس و ... کتبی که غیر مجازند و اشاعه فساد می‌دهند، پلیس قطعا وارد شده و با متخلفان برخورد خواهد کرد.

حال که نیروی انتظامی تشخیص داده است که باید در حوزه فرهنگی هم ورود پیدا کند، به نظر می‌رسد می‌تواند بخصوص در حوزه کتاب و نشر با هماهنگی و همکاری مشترک با معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد و اداره کتاب این وزارتخانه ضمن ریشه‌یابی دلایل حضور کتاب‌های زیرزمینی و مشکلات و آسیب‌هایی که دارند اقدامی موثرتر انجام دهند.

پدیده کتب زیر زمینی و آسیب‌های آنها

به گزارش شبستان، اهمیت پرداختن به پدیده بازار زیرزمینی کتاب، از 2 جهت قابل بررسی است: اول جنبه اقتصادی و دوم جنبه فرهنگی اجتماعی آن. اهمیت اجتماعی و فرهنگی این موضوع به روابط بین فروشندگان و خریداران کتاب بر می‌گردد و جنبه اقتصادی آن نیز به چاپ کتاب‌هایی بر می‌گردد که دیگر امکان چاپ ندارند و به صورت غیررسمی و با چاپ آخرشان به صورت غیرقانونی و زیرزمینی، چاپ می‌شوند. همچنین سودی که از فروش این کتاب‌های زیرزمینی حاصل می‌شود، به نسبت کتاب‌های موجود در بازار تفاوت قابل توجه دارد.

البته آنچه که در ایران بیشتر از هر جای دیگری آسیب می‌بیند حقوق معنوی و بحث مالکیت حقوقی نویسندگان و پدیدآورندگان کتاب است که مغفول مانده است. به همین دلایل، برای جلوگیری از صدمات فروش و توزیع کتاب‌های ممنوعه، ترویج فرهنگ صحیح کتابخوانی و بازنگری در شرایط بازار کتاب ایران توسط مسوولان امر، همتی دوباره را می‌طلبد.