اهل بیت(علیهم السلام) اربعین سال ۶۱ کربلا بودند؟

به گزارش «شیعه نیوز» ، حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو در رابطه با قطعی‌بودن حضور اهل بیت امام حسین (علیه السلام) در نخستین اربعین پس از شهادت شهدای کربلا و زیارت آنها به خبرنگار شبستان گفت: زیارت اربعین از نشانه‌های مهم ایمان و مؤمنین شمرده شده است، آنهم از زبان امام عسگری (علیه السلام) که امامت ایشان نزدیک به آغاز دوره غیبت است و در شرایطی که زیارت امام حسین (علیه السلام) با محدودیت‌های خاص و خطرات جانی از سوی حاکمان همراه بود.

وی افزود: اولین زایر در روز اربعین را جابر بن عبدالله انصاری از صحابی خاص رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) ذکر کرده‌اند که پیامبر هنگام ورود به مدینه وارد منزل او شده و مدتی مهمانش بودند. جابر از شیعیان مخلص اهل بیت پیامبر بود و زمان شش معصوم را درک کرد. به جز جابر بن عبدالله انصاری، عطیه غلام او نیز همراه او و زایر شهدای کربلا بود.
 
حجت‌الاسلام حسنلو با اشاره به وجود دیدگاه‌های مختلف درباره حضور اهل بیت (علیهم السلام) در کربلا و زیارت اربعین خاطرنشان کرد: برخی محققان معتقدند که کاروان اسیران در راه بازگشت به مدینه از کربلا عبور کرده و شهدا را زیارت کرده‌اند اما برخی معتقدند چنین چیزی امکان ندارد، از جمله مرحوم محدث نوری از فقهای دوره قاجاریه، حضور اهل بیت را با دلایلی بعید دانسته است و شهید مطهری نیز با استناد به دلایل مرحوم محدث نوری به جهت پالایش تحریفات و ساماندهی به محتوای منابر با محدث نوری هم‌عقیده است. به عبارتی دیگر شهید مطهری در مسئله حضور اهل بیت در کربلا در اولین اربعین متأثر از محدث نوری است.

وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد دلایلی که مرحوم محدث نوری و سایرین در بعید دانستن حضور اهل بیت در اربعین سال 61 اقامه کرده‌اند دلایلی ناتمام است. یکی از دلایل مطرح شده دور بودن راه شام تا کربلا است، در حالی که عقل تأیید می‌کند که اهل بیت از کنار این حادثه عظیم به سادگی عبور نکنند. هنگام ترک کربلا نیز آنها را با تازیانه از بدن شهدا جدا کرده و بالاجبار به کوفه و شام بردند، لذا در دل‌های آنها در کربلا بود و با توجه به اینکه در بازگشت از شرایط بهتری برخوردار بوده و آزادی عمل بیشتری داشتند از مأموران کاروان خواستند که آنها را از مسیر کربلا عبور بدهد. از نظر عاطفی و عقلی نیز بسیار بعید است که انسان پس از مرگ عزیزان‌اش برای تسلی خاطر و تسکین آلام روحی خود به هر نحوی که میسر باشد بر سر مزار آنها نرود، بنابراین استبعاد عقلی در اینجا جای ندارد.
 
این محقق و پژوهشگر حوزه افزود: چگونه می‌توان پذیرفت که بانویی مانند حضرت زینب (سلام الله علیها) که محبوب‌ترین فرد خاندانش یعنی امام حسین (علیه السلام) و سایر برادران، فرزندان و برادرزادگان‌اش را از دست داده است و خود به اسارت برده شده در بازگشت سراغی از آنها نگیرد و یا به زیارت مزار آنها نرود؟ همچنین دختران و همسر حضرت سیدالشهدا و خانواده سایر شهیدان که همراه آنها به کربلا آمده بودند نمی‌توانستند در بازگشت به زیارت شهدا نرفته باشند. از طرفی امام زین‌العابدین (علیه السلام) که امام معصوم و در اوج عواطف انسانی و عظمت معنوی است می‌تواند مزار عزیزا‌ن‌اش را زیارت نکرده و خاندان و خانواده پدرش را برای وداع به کربلا نبرده باشد؟ اتفاقا اگر در اولین اربعین پس از شهادت به کربلا نرفته باشند جای تعجب و سؤال است.

حجت‌الاسلام حسنلو یادآور شد: از نظر جغرافیایی نیز این امکان وجود داشته است که اهل بیت (علیهم السلام) را از همان مسیری که از کربلا به کوفه و شام بردند در بازگشت نیز از همان مسیر اما بدون ورود به شهرها به کربلا بازگردانده باشند و تنها از کنار شهرها عبور کرده باشند.
 
وی خاطرنشان کرد: مرحوم قاضی به شکلی مفصل و با استدلالاتی قوی در کتابی به نام "اولین اربعین" حضور اهل بیت در اربعین سال 61 در کربلا را کاملا اثبات می‌کند اما از دیگر دلایلی که در این زمینه مطرح شده این است که گفته‌اند از میان علما کسی که به حضور اهل بیت امام حسین (علیه السلام) در نخستین اربعین در کربلا اشاره کرده سید بن طاووس است و ابن طاووس در سنین جوانی به این مطلب اذعان نموده و نمی‌توان به آن استناد کرد، در هر حالی که در پاسخ باید گفت نیرویی که در جوانی برای تحقیق و پژوهش وجود دارد در کهنسالی نیست و این ویژگی جوان بودن ابن طاووس بر قوت قول او می‌افزاید نه اینکه دلیلی بر ضعف آن باشد.

این استاد حوزه در تشریح دلایل دیگری که از سوی محدث نوری مطرح شده، گفت: یکی از دلایل اقامه شده این است که هیچ‌یک از مقتل‌نویسان و مورخان اسلامی این واقعه را ذکر نکرده‌اند که اهل بیت در اربعین سال 61 به کربلا رفته باشند. در پاسخ باید گفت چه کسی می‌تواند از نظر علمی ادعا کند که مورخین کلیه حوادث و وقایع را دقیقا و لحظه به لحظه ثبت کرده و همه حوادث مسیر کاروان از شام به مدینه را گزارش داده‌اند؟ به ویژه با توجه به موقعیتی که اهل بیت در آن قرار داشتند نه تنها وقایع به درستی ضبط نمی‌شد بلکه تاریخ‌نگاری حساب شده و جریان تاریخی دقیقی از این موقعیت وجود ندارد.
 
حجت‌الاسلام حسنلو تأکید کرد: دلایل مختلفی برای عدم ثبت و ضبط حوادث وجود داشت، نخست اینکه در زمان خلفا ثبت احادیث، روایات و وقایع منع شده بود و این منع همچنان ادامه داشت؛ دلیل دوم سانسور امویان و ایجاد فضای امنیتی برای اهل بیت بود. دستگاه اموی با انگیزه تحقیر اهل بیت و اثبات حقانیت خود آنها را شهر به شهر گرداند لذا بر اساس شواهد تاریخی مسیر رفت و منازل مختلف کاملا گزارش شده است اما پس از بازتاب موضوع شهادت امام حسین (علیه السلام) و اسارت اهل بیت او و درگیری‌هایی که در مسیر رفت به شام و یا در کاخ یزید اتفاق افتاده بود طبیعی است که وضعیت و موقعیت سیاسی اهل بیت را در بازگشت متحول کرده باشد.

وی تصریح کرد: دستگاه حکومتی با توجه به وضعیت سیاسی به وجود آمده خواستار بازگشت سریع اهل بیت به مدینه و جلوگیری از بازتاب این واقعه در جهان اسلام بود؛ در نتیجه در مسیر بازگشت کاروان از داخل شهرها عبور داده نمی‌شد و مسیر نیز کوتاه‌تر شده بود؛ از طرفی مأمور و مسئول بازگرداندن خاندان سیدالشهدا (علیه السلام) فردی ملایم بود که یزید نیز نسبت به مراعات حال کاروانیان و رسیدگی به درخواست آنها به او سفارش کرده بود، بنابراین جو تاریخی زمان رفت و زمان بازگشت کاروان متفاوت بوده است.
 
حجت‌الاسلام حسنلو افزود: علاوه بر این مسایل سید بن طاووس در شمار مقتل‌نویسان زبده قرار دارد که آثار او مورد توجه و تأیید علمای اعلام از زمان نگارش تا عصر حاضر است، ضمن اینکه تنها ابن طاووس به این واقعه اشاره نکرده است بلکه ابن نما در "مسیرالاحزان" و علاوه بر او ابوریحان نیز در آثار خود به این موضوع اشاره کرده‌اند. همچنین مورخان و مقتل‌نویسان در قرون بعد نیز به موضوع اذعان دارند؛ محققان معاصر نیز این واقعه را تأیید می‌کنند و مراجع و علما بر این اساس مجالس عزا برپا می‌کنند.

این محقق خاطرنشان کرد: تأخر زمانی محدث نوری و شهید مطهری نسبت به ابن طاووس و ابن نما نیز دلیل بر ضعف نظریه‌ای است که معتقد است اهل بیت(علیهم السلام) در سال 61 به کربلا بازنگشته‌اند چون این دو متقدم‌تر و نزدیک‌تر به زمان واقعه هستند و به منابع بیشتری نیز دسترسی داشته‌اند.