وضعیت مسلمانان در آلمان+ مساجد مهم هامبورگ

شیعه نیوز | پژوهشگر دینی و همکار مرکز اسلامی هامبورگ گفت: سوال مهم این است که چگونه بعد از جنگ‌های صلیبی و اختلاف مسلمانان و مسیحیان، روز به روز بر تعداد مساجد آلمان افزوده می‌شود؟ آیا آنها کارکردهای دیگری دارند که باعث بقای‌شان می‌شود؟

به گزارش «شیعه نیوز»، نشست «کارکردهای نهاد دین در آلمان؛ مطالعه عملکرد مساجد و مراکز اسلامی در هامبورگ» امروز دوشنبه ۳۰ بهمن‌ماه از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

سیدمحسن آل بتول؛ دانش‌آموخته حوزه علمیه و همکار در مرکز اسلامی هامبورگ، در این نشست به سخنرانی پرداخت که گزیده سخنان وی را در ادامه می‌خوانید:

با توجه به سابقه ده ساله حضور در آلمان و مرکز اسلامی هامبورگ و کارهای ارزنده‌ای که انجام دادیم سوالی که برایمان وجود داشت این بود که حضور ما چه منفعتی برای جامعه آلمان و پیروان ادیان و مذاهب مختلف در آنجا دارد؟ در جوامع سنتی گذشته، کارکردهای دین، بسیار زیاد بوده به طوری‌که در حوزه‌های مختلف، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، جامعه از دین مطالبه داشته و دین هم در همه این حوزه‌ها حضور داشته است به همین دلیل اقتصاد و سیاست مبتنی بر دین، به مثابه یک ضرورت مطرح بود اما در جوامع مدرن، این کارکرد دین در حد نهادی در کنار سایر نهادها تنزل پیدا کرده است.

وضعیت مسلمانان در آلمان

سؤالی که برای بنده مطرح بود این بود که آیا در جوامع غربی و مخصوصا آلمان می‌توانیم بگوئیم کارکردهای نهادهای دینی و چند فرهنگی، ضعیف‌تر از نهادهای موجود در کشورهای اسلامی است؟ بنده از طریق مراجعه به خبرگان حاضر در فرهنگ دینی در شهر هامبورگ و مصاحبه‌های متعدد، دنبال یافتن جواب این سؤال بودم. آلمان با ۸۲ میلیون جمعیت، دومین کشور پرجمعیت اروپا است. بیست درصد جمعیت آلمان، بومی نیستند. از این تعداد بیش از شش میلیون نفر مسلمان شیعه و سنی هستند. نکته مهم در اداره آمار آلمان این است که پنج درصد از مسلمانان، زیر بیست و پنج سال هستند. از همه مهمتر، سی و پنج درصد از همه جمعیت زیر پنج سال آلمان، مسلمان هستند. این امر نشان می‌دهد که چنین جامعه‌ای در حال حرکت به سمت اسلام است.

کریستیان وولف، رئیس جمهور سابق این کشور می‌گوید امروزه اسلام جزیی از آلمان است. با افزایش تعداد مسلمانان، امروزه تعداد مساجد و مراکزی که به نام اسلام فعالیت می کنند به دو هزار و هفتصد مورد رسیده که سیصد مورد از آنها متعلق به شیعیان است. از سال ۱۹۱۰ مسلمانان وارد هامبورگ شدند چون بندری بسیار مهم در آلمان و شاهراه ورود کالا از آسیا به آلمان است. به مرور زمان در سال‌های قبل از دهه ۶۰ میلادی، تجار مسلمان و متدینین، تصمیم به ساخت مرکزی اسلامی در هامبورگ گرفتند. در ایران آیت‌الله بروجردی نیز از این اقدام حمایت کرد. این افراد دغدغه دین و تربیت فرزندانشان داشتند لذا زمین مسجد هامبورگ را خریداری و از دهه شصت، ساخت آن آغاز شد.

مساجد مهم هامبورگ

بعد از جنگ جهانی دوم، آلمان دچار تخریب زیادی شده بود لذا برای ساخت کشورشان نیازمند نیروی کار بودند و از بسیاری از کشورها از جمله ترکیه خواستند نیروی کار به آلمان بفرستند. تعداد زیادی از اینها هیچ وقت به کشور خودشان بازنگشتند و در نتیجه زاد و ولد داشتند و کم‌کم جامعه مسلمانان رشد کرد و بیشترشان هم اهل ترکیه هستند. به خاطر نیازی که این اقلیت کارگر داشتند، اجتماعاتی اولیه بین آنها شکل گرفتند که بتوانند با هم‌زبانان خود صحبت کنند. در این راستا هم مساجدی تشکیل شد که محل ارتباط آنها باشد. به مرور عرب‌ها، افغانستانی‌‌ها و ... هم مساجد خود را در هامبورگ تأسیس کردند. امروزه فقط در شهر هامبورگ ۴۵ مسجد تشکیل شده است که غیر از کتابخانه‌های اسلامی و سایر مراکز اسلامی است. در این میان، چند مسجد از همه مهمتر هستند که یکی مسجد امام علی(ع) یعنی مسجد شیعیان ایرانی است که البته برای شیعیان دیگر کشورها هم کاربرد دارد. دوم مسجد نور است. عرب‌ها با مسجد نور ارتباط بسیاری دارند و افرادی از بیش از سی ملیت در آن حضور پیدا می‌کنند.

کارکرد مساجد در غرب

کارکرد با فعالیت متفاوت است چراکه کارکرد به معنای آثار یک پدیده است. اگر یک پدیده اجتماعی نتواند نیاز جامعه را به درستی برآورده کند کارکرد خود را از دست داده و مورد اضمحلال قرار می‌گیرد. سوال بنده این بود که چگونه بعد از جنگ‌های صلیبی و اختلاف مسلمانان و مسیحیان، روز به روز بر تعداد این مساجد افزوده می‌شود؟ آیا آنها کارکردهای دیگری دارند که باعث بقای‌شان می‌شود؟ یکی از کارکردهای این مساجد، برگزاری نماز، جلسات دعا، مراسم عید فطر، عید قربان، و سایر جشن‌ها و اعیاد و انجام مراسمات ازدواج، طلاق و تشرف به اسلام است. سالانه بیش از صد نفر در مسجد هامبورگ مسلمان می‌شوند که بخش زیادی از آن به خاطر ازدواج است و اتفاقا بخش زیادی از آنها هم با مطالعه و تحقیق مسلمان شده‌اند.

کارکرد دیگر این مساجد، پذیرش توریست و گردشگر است چراکه سالانه هزاران توریست می‌خواهند با فرهنگ اسلام و آداب و رسوم مسلمانان آشنا شوند. این حضور بازتاب خیلی خوبی دارد و نگرش‌های منفی نسبت به مسلمانان را بسیار کاهش می‌دهد. اقدام دیگر این مساجد، استقبال از حضور دانشجویان و دانش‌آموزان آلمانی است. در ایالت هامبورگ، اسلام، دین رسمی است یعنی حقوق شهروندی مسلمانان نسبت به ایالات دیگر بیشتر است. از همه مهمتر یک درس دو واحدی برای آشنایی دانش‌آموزان با اسلام تعیین کرده‌اند لذا معلمان، دانش‌آموزان خود را برای تکمیل دروس، به مساجد می‌برند. نکته دیگر اینکه مسلمانان می‌گویند ما باید عید فطر و قربان تعطیل باشیم لذا قوانین ایالتی با چنین تعطیلی‌هایی موافقت کرده است. نکته دیگر توجه مساجد به جوانان و نوجوانان است لذا برای آنها برنامه‌های متعددی همانند اردو و برگزاری کلاس‌های مختلف دارند.

برخی اقدامات مساجد هامبورگ

یکی از دغدغه‌های اساسی مسلمان ایرانی در آنجا، فاصله گرفتن فرزندانشان از زبان فارسی است بنابراین در تجمعات این مساجد حضور پیدا می‌کنند تا فرزندانشان، زبان فارسی را به فراموشی نسپرند. یکی از دیگر وظایف مساجد، جمع‌آوری کمک‌های مختلف برای نیازمندان و افراد آسیب دیده از حوادث مختلف از جمله سیل و زلزله است. در زلزله بم مشاهده کردیم که مرکز اسلامی هامبورگ، کمک‌‌های زیادی برای زلزله‌زدگان جمع‌آوری کرد. نکته دیگر اینکه در هامبورگ، تنوع فرهنگی بسیار پررنگ است و در کنار مساجد، کنیسه‌ها، کلیساها، معابد و سایر مراکز مذهبی و دینی وجود دارد و این از هنرهای معماران فرهنگی آلمان است.

نشر فرهنگ مکتوب و تأمین نیازهای فرهنگی از جمله نیازهای جامعه مسلمانان در آلمان است که متأسفانه ما در این زمینه اقدامات ارزنده‌ای انجام نداده‌ایم و بنده بارها این مسئله را به مسئولان مربوط به اعلام کرده‌ام. با این حال مرکز اسلامی هامبورگ سعی کرده حدود یکصد و بیست کتاب اسلامی را به آلمانی ترجمه کند. یکی از کارهای دیگر تأسیس موسسه خیریه کفن و دفن است. ممکن است سوال شود که آیا چنین کاری نیازمند موسسه خیریه است؟ عاملان این مؤسسات، در جواب می‌گویند برخی افراد، موقع مرگ تنها هستند یا بعضاً هزینه کفن و دفن ندارند لذا این مرکز، کارهای آنها را انجام می‌دهد. بیش از پانزده هزار نفر نیز عضو این موسسات خیریه هستند و ماهانه سه چهار یورو کمک می‌کنند. تأسیس رستوران اسلامی، محل ذبح شرعی، تأسیس مؤسسه ادغام برای کمک به پناهندگان و احیای وقف، از دیگر اقداماتی است که مساجد در هامبورگ انجام می‌دهند.