تعابیر قرآن در بیان درجه خلوص و میزان املاح در انواع آب

شیعه نیوز | قرآن کریم در بیان واژه آب تفاوت‌هایی قائل شده و آن را به انواع مختلفی مانند آب «فرات» (گوارا)، آب «طهور» (پاک) و آب «أجاج» (بسیار شور) تقسیم کرده، امری که با توجه به محیط و عصر نزول قرآن می‌توان آن را نوعی اعجاز دانست.

به گزارش «شیعه نیوز»، قرآن کریم با دقت فراوانی بین انواع مختلف آب تفاوت و تمایز قائل شده و آب‌های مختلف به نسبت درجه خلوص نام‌های مختلفی به خود گرفته‌اند. قرآن آب شیرینی را که از رودخانه‌ها و چاه‌ها می‌نوشیم «آب فرات» می‌نامد، آب دریا در قرآن «أجاج» نامیده می‌شود که اشاره به شوری بالای آن دارد و همچنین آب باران را نیز «آب طهور» نامیده است. تفاوت انواع مختلف آب از نظر علمی به اثبات رسیده و هرکدام دارای میزان خاصی از املاح هستند که به آنها ویژگی‌های مختلفی می‌بخشد.

آب «فرات» و «طهور»

این آب را که می‌توان آب آشامیدنی نامید، ویژگی‌های خاصی دارد که آن را برای نوشیدن مناسب کرده است، نوشیدن این آب می‌تواند تأثیر روحی مناسبی برای انسان داشته باشد.

خداوند متعال آب نهرها و آب ذخیره شده در مخازن زیرزمینی را آب «فرات» نامیده که به معنای آب گوارا و آشامیدنی ماست. در حالی که آب شور دریا «أجاج» نامیده شده است، از این‌ رو قرآن را می‌توان کتابی دانست که برای نخستین بار در زمانه و محیط خود یک طبقه‌بندی علمی از آب ارائه کرده است.

خداوند متعال در آیه شریفه «وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَيْنَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا: و کوه‌های بلند در آن نهاديم و به شما آبى گوارا نوشانيديم»(المرسلات: ۲۷) از آب آشامیدنی گوارا به «فرات» تعبیر کرده است. این آب شیرین و گوارا دارای املاح خاصی است که آن را برای آشامیدن مناسب کرده است. در برابر، آبی که از آسمان فرو می‌ریزد، به دلیل فرایند خاصی که از تبخیر و تقطیر مجدد آب تشکیل شده، به نوعی تصفیه و تبدیل به آب مقطر شده است و این آب فاقد طعم گوارا برای نوشیدن است، اما از هرگونه آلودگی پاک است و از این‌روست که خداوند از آن به آب «طهور» به معنای پاک‌ترین تعبیر کرده است. «وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا: و اوست آن كس كه بادها را نويدى پيشاپيش رحمت‏ خويش [=باران] فرستاد و از آسمان آبى پاك فرود آورديم»(الفرقان: ۴۸).

انواع آب در قرآن

هنگامی که آب از آسمان فرو می‌ریزد «آب طهور» نام دارد و سپس با مواد معدنی و املاح زمین مخلوط می‌شود و تبدیل به آب «فرات» می‌شود؛ آبی که برای نوشیدن گوارا است. قرآن هنگامی که از آب رودخانه‌ها سخن می‌گوید، از آن به آب «فرات» تعبیر می‌کند: «وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِنْ كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ: و دو دريا يكسان نيستند اين يك شيرين تشنگى‌‏زدا [و] نوشيدنش گواراست و آن يك شور تلخ‏‌مزه است و از هر يك گوشتى تازه می‌خورید و زيورى كه آن را بر خود می‌پوشید بيرون می‌آورید و كشتى را در آن موج‏‌شكاف می‌بینی تا از فضل او [روزى خود را] جستجو كنيد و اميد كه سپاس بگزاريد»(فاطر: ۱۲).

آب «أجاج»

قرآن کریم، آب دریا را نیز با لفظ خاصی توصیف کرده که «أجاج» نام گرفته است. چنانچه در سوره مبارکه فاطر آمده است «وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ» (فاطر:۱۲). در این آیه می‌توان دید که دو نوع صفت «عذب فرات» (شیرین گوارا) و «ملح أجاج» (شور تلخ) توصیف‌ شده، از سویی می‌توان دید که آب رودخانه‌ها که خود شیرین است اما چرا صفت «فرات: گوارا» به آن افزوده شده است، از سویی آب دریا که خود شور است چرا صفت «أجاج» به آن افزوده شده است؟ در حالیکه آب باران تنها با صفت «طهور» یاد شده است. این امر را نمی‌توان به افزودن صفت‌هایی به آب بدون هدف خاصی تعبیر کرد. چرا که دانشمندان نیز آب‌های مختلف را با توجه به درجه خلوص و همچنین میزان املاح آنها تقسیم‌بندی کرده‌اند و تنها با صفت شور و شیرین از آن یاد نمی‌کنند.

انواع آب در قرآن

درباره «أجاج» که برای توصیف آب دریا بکار گرفته شده نیز می‌توان گفت که صفت «ملح: شور» برای توصیف آب دریا کافی نیست و از این‌روست که خداوند متعال صفت «أجاج» یعنی «زیاده از حد» را به آن افزوده است. «تأجج» در فرهنگ‌های عربی به معنای افزایش و فراتر رفتن آمده است و از آنجایی که آب دریا تنها دارای املاح متعددی با غلظت مختلف است و شوری آن تنها حاصل از وجود «نمک» نیست از این اصطلاح برای توصیف آن استفاده شده است.

وجه اعجاز قرآن در طبقه‌بندی انواع آب

وجه اعجاز قرآن در این تقسیم‌بندی را می‌توان در جایی دید که از آب باران به نام «طهور: پاک» یاد کرده است. آب باران از آنجایی که حاصل فرایندی متشکل از تبخیر و تقطیر است، از هرگونه آلودگی پاک شده است. دانشمندان از این آب به «آب مقطر» تعبیر می‌کنند و به دلیل ویژگی ضدعفونی شده و ضدعفونی‌کننده آن کاربرد بسیاری در پزشکی دارد.

با این حال در قرآن از این آب با وجود پاکیزه بودن به آب گوارا تعبیر نشده است چرا که آنچه آب را برای نوشیدن گوارا می‌کند، املاح و افزودنی‌هایی است که در حین باریدن از آسمان و جاری شدن بر روی زمین و عبور از خلال صخره‌ها و سنگ‌ها به آن اضافه می‌شود و آب چشمه‌ها و رودها را به آبی گوارا برای نوشیدن تبدیل می‌کند، آبی که قرآن از آن به «فرات» تعبیر کرده است. از سویی آب دریاها اگرچه شور است اما این شوری تنها حاصل وجود نمک نیست که این آب تنها شور نامیده شود، بلکه طعم آب دریا حاصل وجود املاح مختلفی است که میزان آن در آب‌های مختلف متفاوت است و از این‌رو برای توصیف این آب به همراه شوری از صفت «أجاج» نیز استفاده شده که به معنای «فراتر رفتن از حد» است. با این حال شوری آب دریا و به تعبیری میزان املاح موجود در آن شدت و ضعف دارد و دریاهای مختلف از این نظر متفاوت هستند.

این اصطلاحات در محیط و زمانه‌ای بیان شده است که حتی قرن‌ها بعد از آن انسان‌ها با ویژگی ضدعفونی بودن و ضدعفونی‌کننده بودن آب حاصل از تبخیر و تقطیر آشنایی نداشتند، حال آنکه قرآن آن را آب «طهور» خوانده است؛ امری که می‌توان آن را به شکلی قانع‌کننده اعجاز علمی قرآن توصیف کرد.