کارایی آموزه‌های خطبه حضرت فاطمه(س) در جامعه امروز

شیعه نیوز | خطبه حضرت فاطمه(س) در جمع زنان مدینه لحن گلایه‌آمیز، توبیخی و مشحون از انذارها، هشدارها و ابراز نگرانی‌ها نسبت به آینده جامعه نوپای اسلامی دارد؛ خطبه‌ای که آموزه‌هایی آن در جامعه امروز نیز کارایی دارد.

به گزارش «شیعه نیوز»، حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی خطبه آن حضرت در جمع زنان مدینه می‌پردازد که در ادامه بخش نخست با عنوان «کارایی آموزه‌های خطبه حضرت فاطمه(س) در جامعه امروز» از نظر می‌گذرد.

بسم الله الرحمن الرحیم

خطبه حضرت فاطمه(س) در جمع زنان مدینه

صرف نظر از اینکه به کدام تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) تکیه کنیم و یا چند روز را به عنوان ایام فاطمیه برشماریم، برای ارادتمندان حضرت فاطمه سلام الله‌علیها به طور خاص و برای کسانی که دغدغه فهم تاریخ و حوادث بعد از ارتحال رسول خدا(ص) را دارند، معرفت دقیق خطبه‌های ارزشمند دختر رسول خدا(ص) یک ضرورت است.

این خطبه‌ها و سخنرانی‌ها را نباید صرفاً یک خطبه تاریخی در نظر گرفت؛ بلکه شناسایی و رصد عواملی که حضرت فاطمه(س) درباره سقوط جامعه نوپای اسلامی بیان فرمودند در جامعه امروز ما نیز کاربرد داشته و می‌تواند ما را در شناخت پیامدهای برخی رفتارها آگاه کند و مانع بروز برخی رویدادهای ناگوار در جامعه شود و ناموجه نیست که دلائل بروز برخی حوادث ناگوار در جامعه اسلامی در طول تاریخ و هم اکنون جامعه خود را کم توجهی به این خطبه و نظائر آن بدانیم.

چنانچه استحضار دارید از دختر رسول خدا(ص) دو خطبه در اسناد و مدارک تاریخی نقل شده است. یک خطبه در جمع مهاجرین و انصار در مسجد پیامبر(ص) و سخنرانی دیگر در روزهای پایانی حیات مبارک ایشان در بستر بیماری ایراد شده است. این دو خطبه به طرق مختلف در منابع روایی شیعه و اهل‌ سنت آمده است. سخنرانی نخست به خطبه فدکیه مشهور است و نام خطبه دوم در برخی منابع، خطبه «عیادت» آمده است. در مقایسه با این دو خطبه، خطبه فدکیه شهرت بیشتری داشته و در محافل مذهبی به ویژه در سال‌های اخیر، موضوع محوری سخنوران مختلف قرار گرفته است و در محافل علمی و دانشگاهی نیز به تحلیل علمی درآمده است.

نگارنده این سطور نیز در سال‌های گذشته سلسله گفتارهایی را در خصوص خطبه فدکیه تقدیم حضور گرامی شما کرده و مقاله علمی‌ای نیز با عنوان تحلیل گفتمان خطبه فدکیه نگاشته است.

سخنرانی دوم حضرت زهرا(س)، شهرت کمتری داشته و کمتر در محافل مذهبی مورد بحث و نظر قرار گرفته است و ما نیز تاکنون در ارائه مطالبی در خصوص این خطبه بسیار ارزشمند بی‌توفیق بودیم، حال آنکه خطبه دوم نیز با طرح مسائلی درباره حوادث پس از ارتحال رسول خدا(ص)، ویژگی‌های حکومت امام علی(ع) و دلایل کنار زدن او، پیش‌بینی و هشدارهایی نسبت به آینده جامعه و ... به هیچ عنوان کم اهمیت‌تر از مباحث خطبه نخست یا فدکیه نیست، شاید به لحاظ صراحت بیان برخی مسائل از اهمیت بیشتری نیز بر خوردار باشد.

چنانچه اشاره شد شباهت‌های بسیار زیادی میان این دو خطبه وجود دارد تا آنجا که برخی مسائل مطرح شده در این دو خطبه مکمل یکدیگر هستند. افزون بر اینکه عدم ارائه و شرح این خطبه مهم، خود به تنهایی طرح بحث درباره آن خطبه را ضرورت می‌بخشد. در این خطبه نیز حضرت فاطمه(س) مانند خطبه فدکیه به آیات قرآن استناد کرده و فرجام ناگوار اقدامات مهاجرین و انصار را گوشزد کرده است.

لحن این خطبه مانند خطبه فدکیه گلایه آمیز، توبیخی و مشحون از انذارها و هشدارها و ابراز نگرانی‌ها نسبت به آینده جامعه نوپای اسلامی است. این خطبه نیز مانند خطبه فدکیه نسبت به کسانی که در موقع حساس تاریخی ایفای نقش نکردند، شکوه دارد، لحن گلایه‌آمیز این دو خطبه طرح این سوال را موجه می‌کند که چرا این دو خطبه با چنین لحنی ایراد شده است؟

با توجه به مقدمه و سوال طرح شده و با توجه به اینکه در ایام مشهور به فاطمیه به سر می‌بریم در سلسله گفتارهای پیش رو درباره این خطبه ارزشمند بحث می‌کنیم.

در گفتار بعد ابتدا درباره چرایی لحن گلایه‌آمیز خطبه، گزیده کوتاهی تقدیم می‌داریم و سپس به شرح و تحلیل خطبه مزبور می‌پردازیم.