راهکارهای تقویت مسئولیت‌پذیری در کودکان

به گزارش «شیعه نیوز»، الگو و سرمشق بودن به همراه تدابیر آموزشی مناسب، زمینه پرورش حس مسئولیت‌پذیری را در فرزندان به وجود می‌آورد؛ به این معنا که با در نظر گرفتن زمان و موقعیت‌های مناسب و متناسب با سن و توانمندی آنها مسئولیت‌های کوچکتری به کودک بدهیم.

کارهایی که کودکان را مسئولیت‌پذیر می‌کندهفته کودک از ۱۵ مهرماه آغاز شده است. شعار این هفته «کودکی بهتر، زندگی بهتر» بوده است. هر روز از این هفته به یک موضوع اختصاص یافته و سومین روز به نام «کودک، مشارکت، آگاهی، شکوفایی» نامگذاری شده است. به همین بهانه ایکنا با زهرا عزیزی، روانشناس کودک درباره مسئولیت‌پذیری گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

زهرا عزیزی، روانشناس کودک درباره مسئولیت‌پذیری کودکان گفت: آموزش همه رفتارها و مسائل تربیتی اعم از مسئوليت‌پذيری با الگوگیری فرزندان از والدین است، یعنی آنچه را می‌خواهیم در فرزندانمان ببینیم، خودمان عامل به آن رفتار و کردار باشیم و این باارزش‌ترین هدیه برای آنها خواهد بود. در واقع با آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان، آنها قوی و بااراده خواهند بود و از عهده کارهای خود برخواهند آمد.

وی افزود: اخیراً بحث نورون‌های آئینه‌ای در کودکان مورد توجه قرار گرفته است. در مغز کودکان، نورون‌هایی وجود دارد که رشدش نسبت به بزرگسالان بیشتر بود و کارکردش این است که کودک شروع به یادگیری و تقلید از دیگران می‌کند و در این زمینه هر چه سن کودکان کمتر باشد، تقلید کردن آنها بیشتر خواهد بود و هر چه سن بالاتر می‌رود، کارکرد این نورون‌ها کاهش می‌یابد و تقلید به صفر نمی‌رسد، اما کم می‌شود. برای همین بهتر است آنچه در حوزه تربیت از کودکمان می‌خواهیم، خودمان الگوی آنها باشیم.

این روانشناس ادامه داد: الگو و سرمشق بودن والدین به همراه تدابیر آموزشی مناسب، زمینه پرورش حس مسئولیت‌پذیری را در فرزندان به وجود می‌آورد؛ به این معنا که با در نظر گرفتن زمان و موقعیت‌های مناسب و متناسب با سن و توانمندی آنها مسئولیت‌های کوچکتری به او بدهیم و انتظاراتمان را برای او به صورت واضح و روشن بیان کنیم تا با انجام آن، حس مسئولیت‌پذیری به تدریج در او نهادینه شود.

راهکارهای تقویت مسئولیت‌پذیری

وی در ادامه در رابطه با راهکارهای تقویت مسئولیت‌پذیری در کودکان بیان کرد: در ابتدا باید ببینیم در چه مواردی مسئولیت‌پذیر و در چه مواردی با مشکل مواجه هستیم. با این ارزیابی، مسئولیت‌پذیری را در خودمان تقویت کنیم تا فرزندمان نیز از ما یاد بیاموزند. این خصیصه یک شبه در فرد ایجاد نمی‌شود. مسئولیت‌پذیری را باید از همان سنین کودکی القا کرد و در هر سنی براساس توانمندی به کودک مسئولیت داد. یعنی اینکه حتی برای کارهای کوچکتری که می‌تواند انجام دهد، مسئولیت بدهیم. مثلاً کلید خانه را به او بسپاریم تا در را قفل یا باز کند. اجازه دهیم در چیدن سفره و جمع کردن آن کمک کند، از او بخواهیم اسباب بازی‌­هایش را جمع کند و یا در کمد بچیند.

عزیزی ادامه داد: لازم نیست کارهایی که کودک برعهده می­‌گیرد خیلی بزرگ باشد، گذاشتن مسواک شخصی در جا مسواکی می‌تواند یک مسئولیت مناسب برای کودک ۲ ساله باشد و یا کودکان نوپا که دوست دارند از والدین از جمله مادر خود تقلید کنند، اجازه دهیم کودک در کنار مادر به عنوان دستیار به انجام کاری مشغول شود. مثلاً زمانی که گردگیری می‌کنید، اجازه دهید با دستمال روی میزها را گردگیری کند. در آن صورت شوق و اشتیاق او را برای کمک کردن خواهید دید.

راهکارهای برخورد با کودکان مسئولیت‌ناپذیر

وی تصریح کرد: ممکن است برخی بچه‌ها از انجام کاری شانه خالی کنند و یا بگویند کاری را بلد نیستند. در این صورت باید به او بگوییم اگر کاری را بلد نیستی، با هم تمرین می‌کنیم و یادمی‌گیریم و با این راهکار، راه مسئولیت‌گریزی او را با فراهم کردن شرایط از میان برمی‌داریم. همچنین چارچوب‌هایی را تعریف می‌کنیم تا کودک از همان ابتدا بداند که خانه دارای قوانینی است که باید رعایت شود، مثلاً باید بداند که همیشه شب‌ها مسواک می‌زنیم.

این روانشناس با اشاره به راهکارهای برخورد با کودکان مسئولیت‌ناپذیر گفت: گاهی اوقات اجازه دهیم کودکان پیامدهای مسئولیت‌ناپذیری خود را متوجه شوند، طوری که پیامد بدی در انتظار کودک نباشد. مثلاً مادری که کیف کودک را می‌چیند، وقتی مطمئن است که کودک از پس این کار برمی‌آید، آن را به خودش واگذار کند، مثلاً به او اجازه دهد دفتر و کتاب و نوشت‌افزارهایش را در کیفش بچیند و اگر یک دفتر یا مدادش را فراموش کرد، برایش نبرد، بلکه اجازه دهد، تجربه فراموشی خود را داشته باشد و وقتی این را تجربه کرد، سرزنش نکند؛ چراکه سرزنش سم هر رابطه‌ای است.

وی تصریح کرد: پدر و مادر باید بدانند که تیم مقابل کودکشان نیستند، بلکه با فرزندشان در یک تیم هستند و این مسئله را کودک نیز باید از رفتار پدر و مادرش بفهمد. همچنین والدین بدانند اگر او ببرد، من هم برده‌ام و اگر باخت، من هم باخته‌ام. اگر او مسئولیت‌پذیر است، من هم موفق هستم. اگر وسایلش را فراموش کرد، نمی‌گویم، «دیدی یادت رفت». بلکه با او همدلی می‌کنم و می‌گویم، «آخ، چقدر امروز اذیت شدی، حالا چکار کنیم که دیگر این اتفاق نیفتد». در این راستا یا راهکار می‌دهد یا به او کمک می‌کنیم تا راهکاری پیدا کنیم.

آینده جامعه در گرو جوانان مسئول

عزیزی درباره مسئولیت‌پذیری در نوجوانان هم بیان کرد: دو رده سنی سه سالگی و نوجوانی داریم که سنین حساسی هستند. کودک در سه سالگی به دنبال خودمختاری است و می‌خواهد مستقل باشد و روانشناسان در این زمینه معتقدند تا جایی که می‌توانید پیش‌زمینه‌ها را آماده کنید تا اگر خودش می‌خواهد کفشش را بپوشد، اجازه این کار را بدهید و کفش بنددار برایش نخرید تا به راحتی بپوشد و یا اجازه دهید لباسش را بپوشد و یا در انتخاب لباس، دو لباس مقابلش قرار دهید تا از بین دو تا یکی را انتخاب کند.

وی یادآور شد: در نوجوانان نیز بحث بلندپروازی و استقلال مطرح است و ممکن است کارهایی را بخواهند انجام دهند که از پس آن برنیایند و یا برای آنها خطری داشته باشد که در این صورت براساس قوانین خانه عمل کرده و اگر مخالفت می‌کنیم باید با او صحبت کنیم و دلایل نه گفتن را برایش تشریح کنیم.

این روانشناس کودک تأکید کرد: والدین باید بدانند که مسئولیت‌پذیری هم در زندگی فردی و هم اجتماعی فرزندانشان مؤثر است و می‌تواند در اعتماد به نفس و روحیه مسئولانه آنها نقش کلیدی داشته باشد، همچنین آینده کشورمان باید به دست جوانان مسئولیت‌پذیر سپرده شود.

انتهای پیام