خاشقچی از فروپاشی عربستان خبر داده بود

شبکه خبری قطری الجزیره یکشنبه گذشته در برنامه «خارج النص» (خارج از متن) خود به بررسی زوایای مختلف کتاب موسوم به چشم‌انداز شهروند ۲۰۳۰ ، خاشقچی روزنامه نگار منتقد خاندان سعودی، پرداخت.

خاشقچی در مهرماه سال ۱۳۹۷ زمانی که برای گرفتن برگه‌ای از سرکنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد، از سوی یک گروه ویژه به قتل رسید و جسد وی مثله شد و تاکنون بقایای آن پیدا نشده است.

الجزیره نوشتن این کتاب افشاگرانه خاشقچی که در آن از هم پاشیدگی آل سعود را پیش‌بینی کرده بود را یکی از دلایلی دانست که باعث شد، این خاندان او را به طرز وحشتناکی به قتل برساند.

طبق این گزارش، در این کتاب که حاوی مجموعه مقالات خاشقجی در روزنامه «الحیات» سعودی ذیل عنوان «۲۰۳۰ چشم‌انداز شهروند سعودی» است، او دیدگاه‌های خود را درباره نیازهای اساسی شهروندان این کشور از نظر اقتصادی و اجتماعی ارائه کرده و این نیازها را در مقایسه با چشم‌انداز محمد بن سلمان ولیعهد سعودی و عقاید بلندپروازانه او، برای شهروندان عربستان از اولویت بالاتری عنوان کرده است.

خاشقچی مجبور شد این کتاب را در قاهره چاپ کند، به این دلیل که چاپ آن در عربستان ممنوع شد. وی در این کتاب ۱۴ خواسته را ذیل عنوان کیفیت زندگی ارائه کرده که همه آن خواسته‌ها، اقتصادی و اجتماعی و او آنها را بدیهی، اساسی و کامل کننده چشم‌انداز ۲۰۳۰ محمد بن سلمان برشمرده است.

مطالباتی که شامل تامین مسکن، اشتغال، آموزش رقابتی، ایمنی بهداشتی، ساخت پیاده‌رو و توقفگاه خودرو، زمین‌های فوتبال، پارک‌های عمومی و حق کسب اطلاعات و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های محلی است.

چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان برنامه‌ بلندپروازانه ولیعهد این کشور برای کاهش وابستگی به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخش‌های خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت، تفریحی و گردشگری است. اهداف آن تقویت فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی، تجهیزات تولید و مهمات ادعا شده است. جزئیات چشم انداز 2030 در ۲۵ آوریل ۲۰۱۶ توسط محمد بن سلمان اعلام شد. طرح‌های آن شامل ۸۰ پروژه هستند که هر کدام از ۳٫۷ تا ۲۰ میلیارد دلار هزینه دارند.

کتاب خاشقچی حاوی انتقاد ضمنی به چشم‌انداز بن سلمان نیز هست، بطوری که او نوشته است: متن چشم‌انداز ۲۰۳۰ را برای یافتن مشارکت مردمی زیر و رو کردم، اما چیزی از این موضوع در آن ندیدم. کاش این موضوع در چشم‌انداز ۲۰۳۰ درج می‌شد، چرا که این موضوع راه تحقق خواسته مشترک ملی بلندپروازانه و شهروند مسئول است.

این روزنامه‌نگار همچنین در آخرین مقاله خود، «از هم پاشیدگی» عربستان را پس از فقدان میراث فرهنگی و دینی پیش‌بینی کرده و نوشته است: این هجمه اگر به اهداف خود برسد، عربستان میراثش را که آن اسلام مثبت و اصلاح‌طلب پویا ساخته، از دست خواهد داد؛ میراثی که به جان‌ها زندگی می‌دهد و آنها را برای بخشش، کار و جهاد تشویق می‌کند، نه اسلامی منزوی که دارای تاثیر ضعیف است... اگر این میراث را از دست بدهیم، وحدت در معرض تهدید قرار می‌گیرد؛ چرا که آن میراث وحدت بخش بوده و هرگز امت، ماندگار نخواهد بود، زیرا پس از آن به هویت‌های کوچک و ضعیف بازخواهد گشت.

«مضاوی رشید» فعال مخالف سعودی و استاد دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه لندن در این ارتباط گفت: مقالات خاشقجی، رقیب چشم انداز ۲۰۳۰ به شمار می‌رفت که بن سلمان ارائه کرده بود.

رشید افزود: عنوان این کتاب یعنی «چشم‌انداز شهروند»، به مذاق بن سلمان خوش نمی‌آید، زیرا همه در عربستان باید تنها به چشم‌انداز او نه چشم‌انداز هیچ فرد دیگری امید داشته باشند.

«مختار الشنطیقی» استاد اخلاق سیاسی و تاریخ ادیان نیز درباره این کتاب گفت: کتاب چشم‌انداز شهروند، سخنی با سقف بسیار کوتاه خطاب به مقامات سعودی و دعوت به اصلاحات است، نه اصلاح سیاسی زیرا خاشقچی بسیار مراقب بود که وارد تابوهای سیاسی در عربستان نشود، اما دعوتی به بهبود عملکرد اقتصادی، اجتماعی و عمرانی در عربستان از جانب فردی است که از اصلاحات سازنده در این کشور مأیوس شده بود.

خاشقچی روزنامه‌نگار، مقاله‌نویس و نویسنده و ستون‌نویس روزنامه «واشنگتن پست» بود که در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و ناپدید شد. شواهد نشان می‌دهد او در کنسولگری عربستان در ترکیه به قتل رسیده و جسدش تکه‌تکه شده و از آنجا خارج شده‌ است. پس از گذشت حدود یک سال از حادثه، در روز چهارشنبه ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در مصاحبه با رادیو سراسری آمریکا «پی‌بی‌اس» با قبول کردن مسئولیت قتل خاشقچی گفت که این قتل در دوره زمامداری وی صورت گرفته و تمامی مسئولیت این کار را می‌پذیرد.