افراط‌گرایی دینی معضل امروز جامعه افغانستان

به گزارش «شیعه نیوز»، رادیکالیسم دینی به دنبال ظهور و بروز مدرنیته در جهان اسلام در مدت زمان دو قرن نمود پیدا کرده است. در اصل پیروان این اندیشه خواهان اقدامات تند، سخت و ریشه‌ای هستند که تصور می‌کنند با استفاده از این اندیشه‌ها اوضاع جامعه بهبود می‌یابد.

باید گفت که افراط‌گرایی دینی برگرفته از شیوه و رفتار رادیکالی است که بر مبنای باوری ناصحیح از دین شکل گرفته است. پیروان این اندیشه به خود حق می‌دهند که با تندروی در راستای اجرای پایه‌ها و اندیشه‌های دینی خود گام بردارند.

افراد معتقد به رادیکالیسم دینی سعی می‌کنند که حکومت‌ها را سرنگون کنند و قدرت را به دست بگیرند. آنان در این راستا تلاش می‌کنند آنچه را که خود از اسلام درک کرده‌اند به دیگران ارائه کنند.

افراطی‌گری

رامین کمانگر، محقق افغانستانی که تحقیقاتی در این زمینه انجام داده است، اظهار می‌کند که آنچه در قالب مباحث درسی نظام سیاسی اسلام در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود موجب روی‌آوری دانشجویان به افراطی‌گری در این راستا شده است.

وی اعتقاد دارد که مطالبی که در قالب دروس دینی در دانشگاه‌های این کشور تدریس می‌شود، رویکردی افراط‌گرایانه دارد و این موضوع باعث می‌شود که دانشجویان دچار تندروی و افراط‌گرایی شوند.

بنا به گفته این محقق،‌ آنچه به عنوان علوم اسلامی در دانشگاه‌های افغانستان تدریس می‌شود، حاصل مصوباتی است که در ۱۸ اسفند سال ۸۵ در کمیسیون وزارت تحصیلات عالی این کشور به تصویب رسیده است.

کمانگر می‌گوید: اینکه چرا گرویدن افراد به این سمت و سو سبب نگرانی می‌شود، به آن دلیل است که جامعه در اثر چنین رویکردی دچار مسائل مختلف می‌شود و از توسعه و پیشرفت باز می‌ماند. چنین نظام آموزشی سبب تربیت افراد رادیکالی می‌شود که همین موضوع از مسائلی است که امروزه جامعه افغانستان با آن دست به گریبان است.

وی در تحقیقات خود متوجه این موضوع شده است که توجه به تغییرات اساسی و سریع که حتی می‌تواند با رفتارهای تحریک‌آمیز و خشن همراه باشد، یکی از ویژگی‌های رادیکالیسم دینی به شمار می‌رود. همچنین کمال‌خواهی و غیرت‌سازی و از آن سو لحاظ کردن تبعیض فرهنگی از دیگر خصیصه‌های این اندیشه محسوب می‌شود.

کمانگر اظهار می‌کند: یکی دیگر از ویژگی‌های این اندیشه، طرد کردن یا حذف افرادی است که به اصطلاح فرهنگ یا دینی غیر از دین فرد معتقد را دارا هستند. بارز است که پیدا کردن چنین ویژگی‌های اخلاقی سبب ایجاد مشکلاتی در جامعه می‌شود و بروز ناراحتی در میان افرادی که کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و گاه به تنش کشیده شدن این موضوع یکی از مظاهر آن به شمار می‌رود.

براساس تحقیقات صورت گرفته از سوی این محقق در این باره،‌ آنچه در این قالب محتوایی به دانشجویان ارائه شده است موجب می‌شود که آنان رویکرد گروه طالبان یا داعش را انتخاب کنند. مصاحبه با ۸ استاد گروه علوم اسلامی و دانشجویان سه دانشگاه در هرات، ننگرهار و کابل، باعث دستیابی به مستنداتی شده است که در این باره به آنها اشاره می‌شود.

همزیستی با پیروان دیگر ادیان

پژوهش‌ها درباره برخورد مسلمانان این کشور با پیروان دیگر ادیانی که در افغانستان زندگی می‌کنند نشان می‌دهد که ۷۹ درصد دانشجویان دانشگاه هرات، ۶۰ درصد دانشجویان دانشگاه کابل و ۷۲ درصد دانشجویان دانشگاه ننگرهار پاسخی برای این موضوع ندارند.

در این باره بین ۲ تا ۸ درصد دانشجویان دانشگاه‌های یاد شده اظهار کرده‌اند که باید از پیروان ادیان دیگر مالیات گرفته شود. همچنین ۴ درصد دانشجویان هراتی، ۶ درصد دانشجویان کابلی و ۱۵ درصد دانشجویان ننگرهار معتقد هستند که چنانچه ادیان دیگر حاضر به پذیرش دین اسلام نشوند، باید از نظر فیزیکی حذف شوند که چنین نگاهی خطرناک است.

در ننگرها ۱۰ درصد، کابل ۱۸ درصد و هرات ۱۶ درصد دانشجویان نیز به دعوت پیروان دیگر ادیان به اسلام معتقد هستند.

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ۸ ـ ۱۶ درصد دانشجویان دانشگاه‌ها در سه شهر ننگرهار، هرات و کابل کاملاً موافق آن هستند که در کنار دیگر ادیان زندگی کنند. در این راستا، به ترتیب ۳۲، ۴۲ و ۵۵ درصد از محصلان دانشگاه‌های ننگرهار، هرات و کابل موافق هستند و بین ۱۳ ـ ۳۲ درصد نیز نظری در این باره ندارند. در این باره ۷ ـ ۱۳ درصد دانشجویان مخالف همزیستی با پیروان دیگر ادیان هستند.

تندروی در جامعه

دروسی که در این قالب و طی هشت ترم به صورت مستمر در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، تغییرات بنیادین، اساسی و سریع افراد را به دنبال می‌آورد؛ به طوری که فقط یک شاخصه آن که افراد، غیر از خود را نمی‌پذیرند به تندروی‌هایی در جامعه منجر می‌شود.

به عنوان نمونه‌ای دیگر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که یکی از مفاهیم ارائه شده در این قالب درسی در دانشگاه کابل به بررسی دموکراسی و اسلام می‌پردازد؛ چنین اندیشه‌ای، دموکراسی را به عنوان جاهلیت برمی‌شمرد و پیروان این اندیشه معتقد هستند که جامعه‌ای که در آن از دموکراسی بحث می‌شود، موضوع جاهلیت را مورد توجه قرار می‌دهد که همین موضوع نیز تبعات و مسائل خود را به همراه می‌آورد.

قریب به اکثریت دانشجویان افغانستانی اعتقاد دارند که اسلام کامل‌ترین دین به شمار می‌آید و افراد باید پیرو این آئین باشند.

۱۴ درصد از دانشجویان دانشگاه‌های هرات، ننگرهار و کابل معتقد هستند که نظامی که اکنون در افغانستان روی کار است، اسلامی نیست. در همین راستا نیمی از دانشجویان به این موضوع معتقد هستند که این نظام تا حدودی رویکرد اسلام را در خود دارد.