مسئولیت پذیری اصل جدا نشدنی از دین اسلام است

به گزارش «شیعه نیوز»، یک استاد حوزه و دانشگاه با مطرح کردن این موضوع که مسئولیت پذیری جزء اصول اولیه و مهم در دین اسلام است گفت: افراد در دنیا رها شده نیستند. بلکه در برابر کوچکترین اعمال خود باید پاسخگو باشند و این یعنی تقویت حس مسئولیت‌پذیری در افراد جامعه. اما می‌توانیم بگوییم که مسئولیت‌پذیری در سطح کلان جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که با افراد بیشتری در ارتباط هستند و نقش بیشتری را در جامعه ایفا می‌کنند و می‌توانند بیشتر تاثیر گذار باشند.

حجت‌الاسلام و المسلمین محمد مهدی حائری پور با بیان اینکه یکی از موضوعات بسیار مهم در فرهنگ دینی ما که در قرآن و روایات اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است بحث مسئولیت‌پذیری است اظهار کرد:‌ مسئولیت پذیری یعنی این که انسان در فرهنگ دینی رها نشده است. بلکه باید مراقب تک تک اعمال و رفتار خود بوده و در مقابل آنها پاسخ‌گو باشد. خداوند انسان رابه گونه‌ای خلق کرده که باید در برابر اعمال و رفتار خود مسئول باشد. رسول اکرم (ص) در رابطه به این مسئله مهم می‌فرماید: «ألا کُلُّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسؤولٌ عَن رَعِیَّتِه؛ فَالأَمیرُ الَّذی عَلَی النّاسِ راعٍ و هُوَ مَسؤولٌ عَن رَعِیَّتِهِ، وَالرَّجُلُ راعٍ عَلی أَهلِ بَیتِهِ و هُوَ مَسؤولٌ عَنهُم، وَ المرأةُ راعِیةٌ عَلی بَیتِ بَعلِها و وُلدِهِ و هِیَ مَسؤولَةٌ عَنهُم، وَ العَبدُ راعٍ عَلی مالِ سَیِّدِهِ و هُو مَسؤولٌ عَنهُ، ألا فَکُلُّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسؤولٌ عَن رَعِیَّتِهِ. بدانید که همه شما مسئولید و همه شما نسبت به زیردستانش بازخواست می‌شوید. فرمان روای مردم، مسئول مردم است و نسبت به زیردستانش بازخواست می‌شود. مرد، سرپرست خانواده است و نسبت به آنان، بازخواست می‌شود. زن، مسئول خانه شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنان، بازخواست می‌شود. برده، مسئول مال مالک خود است و در برابر آن، مسئول است. پس بدانید که همه شما مسئولید و همه تان در برابر زیردستان خود، بازخواست می‌شوید.»

وی خاطرنشان کرد:‌ طبق آیات و روایات قرآن، خداوند بارها در آیات قرآنی می‌فرماید؛ از تک تک اعضا و جوارح انسان در روز قیامت سوال و جواب می‌شود این یعنی این که انسان در مقابل تمام رفتارها و اعمال خود مسئول است. نسبت به آنچه می‌بینیم و می‌شنویم باید مسئولیت پذیر باشیم.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با مطرح کردن این موضوع که مسئولیت‌پذیری در سطح کلان جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود چرا که افراد بیشتری با آن درگیر هستند یادآور شد: اگر انسان درباره‌ گوش و چشم خود و حتی در سطح ارتباط فردی مورد سوال قرار می‌گیرد حالا باید این تصور را کنیم که که افراد مسئول در سطح کلان تا چه اندازه مورد سوال و جوال قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که می‌گویم مسئولیت‌پذیری در سطح کلان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

حائری‌پور ادامه داد : در آیات قرآن وارد شده است که انسان‌ها در روز قیامت بنا به دستور الهی مورد بازخواست قرار می‌گیرند و تا این سوال و جواب و پاسخگویی دربرابر آن چیزی که به آنها اعطا شده و مسئولیتش با فرد بوده است صورت نگیرد هیچ کسی نمی‌تواند قدم از قدم بردارد. پیامبر اسلام (ص) در خطبه غدیر به این موضوع اشاره می‌کند که من در برابر شما مسئول هستم و مورد سوال قرار خواهم گرفت. این یعنی حتی اولیاء و انبیاء الهی نیز در برابرآنچه که خداوند از آنها خواسته‌اند مسئول هستند و باید مسئولیت‌پذیری خود را داشته باشند. در مجموع می‌توان گفت: مسئولیت پذیری در فرهنگ دینی و قرآنی و روایات ما یک مطلب کاملا روشن و ارزشمند است.

مصداق‌های مسئولیت پذیری در سطح خرد و کلان جامعه

وی در ادامه با ارائه دو مثال از مسئولیت پذیری در سطح خرد و کلان جامعه گفت: مثلا یکی از جنبه‌های مسئولیت پذیری بر عهده دانشمندان و عالمان دینی جامعه است چرا که آنها در قبال مردم مسئول هستند و باید سطح آگاهی مردم را افزایش داده و هدایت و ارشاد را به درستی انجام بدهند. بر همین اساس در «حکمت ۴۷۸ نهج‌البلاغه»، حضرت علی (ع) می‌فرماید: خدا از مردم ناآگاه عهد گرفت که بیاموزند و از دانایان عهد گرفت که آموزش بدهند. در مجموع تمام افراد نسبت به هر آنچه که می‌دانند و باید به آن عمل کنند مسئول هستند. حتی اگر انسان در سطح کلان جامعه می‌خواهد مسئولیتی را بر عهده بگیرد اگر آگاهی لازم را ندارد باید آن آگاهی را کسب کرده و پس از آن به سراغ آن مسئولیت برود. در سوره «نحل» نسبت به دریافت این آگاهی و پس از آن کسب مسئولیت اشاره شده است. این تکلیف در ابتدا متوجه عالمان دینی است و پس از آن مردم عادی جامعه نیز باید نسبت به رفتار خود آگاهی و مسئولیت‌پذیری را داشته باشند. همچنین در «حکمت ۳۲۸ نهج‌البلاغه» وارد شده که خداوند از توانگران نیز می‌خواهد در برابر آنچه که دارند مسئولیت پذیر باشد. این فقط دونمونه در رابطه با مسئولیت پذیری در جامعه است اما مسئولیت پذیری مصداق‌های بسیار زیادی دارد و در مجموع می‌توانیم بگوییم انسان باید در برابر هر آنچه که دارد و ندارد مسئول است و باید برای تک تک آنها پاسخ‌گو باشد.