«کل من شغلک عن الحق فهو صنمک» هرچه تو را از حق بازدارد، همان چیز «بت» تو است! آیا این متن، روایتی از معصومان( علیه السلام ) می‌باشد؟

شیعه نیوز:
پرسش
این حدیث در کدام کتاب آمده است: «کل من شغلک عن الحق فهو صنمک»؛ آیا از نظر سندی صحیح است؟
پاسخ اجمالی
درباره آنچه که انسان را از خداوند و حقیقت الهی باز دارد؛ عبارتی در کتاب‌های عرفانی متقدم و متأخر به صورت سخن مطلق یا با استناد به پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم) و امام صادق( علیه السلام ) این‌گونه آمده است:
«کلّ ما شغلک عن الحقّ فهو عدوّک»؛[1] آنچه تو را از حق سرگرم [به چیز دیگرى‏] کند، آن دشمن تو است.
«ما شغلک عن الحق فهو صنمک‏»؛[2] آنچه تو را از حق سرگرم [به چیز دیگرى‏] کند، آن بت تو است.
احمد بن حنبل گفت: «ما شغلک عن الحق فهو طاغوتک‏»؛[3] آنچه تو را از حق سرگرم [به چیز دیگرى‏] کند، آن طاغوت تو است.
هرچند انتساب این سخن به معصومان( علیه السلام ) چندان قابل اثبات نیست، ولی محتوا و مضمون آن قابل پذیرش است؛ زیرا این عبارات، بیانگر عامل غفلت در آدمی می‌باشند؛ چرا که دل‌مشغولی و دوستی نسبت به امور دنیایی، پرده‌ای بر فکر و قلب انسان می‌افکند که او را از واقعیت و حقیقت دور می‌کند، همان‌گونه که بت‌ها انسان را از حقیقت دور می‌کنند.[4]
[1]. سمعانى(م 534ق)، احمد، روح الأرواح فى شرح أسماء الملک الفتاح، ص 456، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ دوم، 1384ش.
[2]. لاهورى(قرن یازدهم)، محمد رضا، مکاشفات رضوى، ص 35، تهران، روزنه، چاپ اول، 1377ش؛ آبادى(قرن دوازدهم)، ولى محمد اکبر، شرح مثنوى مولوى موسوم به مخزن الاسرار، ج ‏1، ص 58، تهران، قطره، چاپ اول، 1383ش؛ خواجه ایوب(قرن 12)، اسرار الغیوب، ج ‏1، ص 62، تهران، اساطیر، 1377ش؛ عبد الصمد همدانى(م 1216ق)، بحر المعارف، ج ‏2، ص 86، تهران، حکمت، چاپ اول، 1387ش.
[3]. ابن معن(1109ق)، حسین بن فخرالدین، التمییز، ص 363، عمان (اردن)، دار الشروق للنشر و التوزیع، چاپ اول، 2001م.
[4]. ر. ک: «مهم‌ترین عوامل ایجاد غفلت در انسان»، 45844؛ «عوامل لغزش عقل و اندیشه از نگاه قرآن»، 68925؛ «عوامل نپذیرفتن حق و حقیقت»، 86953.
آیات مرتبط

سوره المائدة (91) : إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ
سوره الأنعام (74) : وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً ۖ إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ
سوره الأعراف (138) : وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَهُمْ ۚ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَٰهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ ۚ قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ
سوره إبراهيم (35) : وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَٰذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ
سوره الأنبياء (57) : وَتَاللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُمْ بَعْدَ أَنْ تُوَلُّوا مُدْبِرِينَ

T