فضای مجازی چگونه جایگزین روابط خانوادگی شده است؟

به گزارش «شیعه نیوز»، از آن روز‌ها که جمع‌های خانوادگی رنگ و بوی متفاوتی داشت زمان زیادی نمی‌گذرد، اما وقتی پای صحبت‌های مادران و مادربزرگ‌هایمان می‌نشینیم؛ احساس می‌کنیم چنین دورانی وجود نداشته است و یا به سال‌های خیلی دور باز می‌گردد. روز‌هایی که خانواده‌ها کنار یکدیگر جمع می‌شدند؛ درددل می‌کردند و خبری از گوشی‌های موبایل و فضای مجازی نبود.

از روز‌هایی که جوانان دهه ۵۰ و ۶۰ در کنار خانواده‌هایشان اوقات فراغت می‌گذرانند و بهانه‌های زیادی برای جمع شدن بچه‌های فامیل کنار یکدیگر بود زمان زیادی نمی‌گذرد، بهانه‌هایی مثل عید نوروز، شب یلدا و تابستان روز‌هایی که پر از همدلی و هم‌زبانی بود؛ اما با ورود به دهه ۷۰ همه چیز تغییر کرد با ورود تکنولوژی دیگر خبری از دورهمی‌های فامیل نبود و همه برای باخبر شدن از حال یکدیگر اقدام به درست کردن یک گروه خانوادگی در فضای مجازی کرده و از طریق آن از حال یکدیگر باخبر می‌شوند. خانواده‌ها از فرزندان فاصله گرفتند و رفته‌رفته در نوع ارتباط‌گیری هم مشکل پیدا کردند به شکلی که این روز‌ها فرزندان برای بیان مشکلات و مسائل خود به جای خانواده‌ها به فضای مجازی پناه می‌برند.

در حال حاضر فضای مجازی به نوعی بخشی از زندگی افراد شده است. در روزگار نه چندان دور کودکان و نوجوانان به‌دلیل محدودیت‌های آن زمان به جای اینکه از همان دوران کودکی با گوشی‌های موبایل و اینترنت آشنا باشند با دورهمی‌های خانوادگی آشنا می‌شدند؛ این در حالی است که این روز‌ها زندگی بدون فضای مجازی و اینترنت تقریباً برای کودکان و نوجوانان امکان‌پذیر نیست و نسبت به این فضا وابستگی و اعتیاد دارند. اما زنگ خطر نسبت به این آسیب باید به صدا در بیاید آن‌هم نه به دلیل مخرب بودن اینترنت و فضای مجازی که تقریباً به اثبات رسیده است، بلکه به دلیل وابستگی کودکان و نوجوانان به این فضا و قرارگیری در بستر انواع مختلفی از آسیب‌های اجتماعی.

فرهنگ‌سازی لازمه استفاده از فضای مجازی
دکتر مجید ابهری، آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی درخصوص آسیب‌های فضای مجازی بر خانواده‌ها معتقد است: «اعتیاد به فضای مجازی باعث تضعیف شدن ارکان خانواده می‌شود؛ برای حل این مشکلات باید قبل از ورود هر فناوری به جامعه فرهنگسازی و بسترسازی شود؛ در غیر این صورت عوارض و آسیب‌های آن بسیار بیشتر از محاسن و امتیازات آن خواهند بود. امروزه فضای مجازی آفت روابط گفتاری و عاطفی در خانواده‌ها شده است و این در حالی است که متوسط زمان گفتاری در بین خانواده‌های ما ۱۷ دقیقه برآورد می‌شد، فضای مجازی این فرصت کوتاه را از ما گرفته است و همان‌طور که مشاهده می‌کنید در بسیاری از جمع‌های خانوادگی هر کس به دنبال هدف خود در این فضا است.»

فضای مجازی جایگزین روابط خانوادگی
ابهری با اشاره به اینکه فرزندان ما سبک استفاده از این فضا را نیاموخته‌اند اظهار داشت: «امروزه مشاهده می‌شود که پدر و مادر هر یک در گوشه‌ای از خانه مشغول استفاده از تلفن همراه هستند و فرزندان نیز در حد اعتیاد در این فضا و در چت روم‌های مختلف به گفتگو می‌پردازند و می‌توان گفت فضای مجازی جایگزین روابط خانوادگی شده است؛ در حال حاضر ۴۰ میلیون از هموطنان ما عضو شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام و اینستاگرام هستند.»

وی بیان کرد: «به طور متوسط روزانه ۴ تا ۹ ساعت از وقت فرزندان ما به وب‌گردی و اتلاف وقت می‌گذرد این در حالی است که حضور جوانان ژاپنی در فضای مجازی ۱۵ تا ۴۵ دقیقه در روز است.»

این آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی با اشاره به اینکه فضای مجازی روابط خانوادگی را تبدیل به روابط موزائیکی کرده است، گفت: «گاه دیده می‌شود خانواده‌ها با اینکه در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته و حتی برای دعوت یکدیگر بر سر میز شام از پیامک استفاده می‌کنند؛ بدین ترتیب عاقبت روابط عاطفی در خانواده‌های ایرانی با وجود فضای مجازی مشخص نیست.»

آسیب‌های فضای مجازی بی‌شمارند
ابهری در ادامه به بیان آسیب‌های فضای مجازی پرداخت و اظهار داشت: «دوستی‌های ناخواسته، هویت‌های جعلی و دروغین، آموزش تولید و مصرف انواع مواد مخدر، قمار‌ها و شرط‌بندی‌های عجیب و غریب، میهمانی و مراسم مختلف غیراخلاقی از کوچک‌ترین آسیب‌های بی‌شمار این فضاست که فرزندان ما در معرض آن قرار دارند.»

وی با اشاره به وابستگی افراد به فضای مجازی عنوان کرد: «متاسفانه اعتیاد به تلفن همراه و فضای مجازی باعث بروز وابستگی افراد نسبت به این فضا شده است به شکلی که در صورت عدم دسترسی به تلفن همراه یا نقص فنی آن فرد دچار اضطراب و دلهره می‌شود.»

گفتگو راه‌حل کاهش آسیب‌های فضای مجازی
این آسیب‌شناس اجتماعی به ارائه راهکار‌هایی برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی به خانواده‌ها پرداخت و بیان کرد: «خانواده‌ها باید تا دیرتر از این نشده است به سبک زندگی اسلامی برگردند. در حال حاضر گفتگو در خانواده یکی از اصلی‌ترین روش‌های ایجاد صمیمیت و رفع مشکلات است. در جایگاه دوم رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما باید در قالب برنامه‌های جذاب و متنوع زیان‌های این مشکل را بیان نمایند، دولت و نهاد‌های متولی نیز باید وسایل و ابزار رفاهی و تفریحی رایگان و ارزان برای جوانان فراهم کند تا مسیر آن‌ها از فضای مجازی به فضای حقیقی تغییر کند.

نقش والدین در جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی
سید محمود میرزمانی، استاد روانشناسی نیز درخصوص نحوه ارتباط گیری والدین با فرزندان به منظور جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی بر آن‌ها گفت: «برای بهبود روابط والدین با فرزندان ابتدا باید شرایط خانواده‌ها را درک کرد؛ متاسفانه در حال حاضر درگیری‌هایی از قبیل اشتغال و مشکلات اقتصادی به حدی است که والدین از فرزندان غافل باشند؛ اما همواره باید به این نکته توجه کرد که خانواده یکی از ارکان مهم زندگی است و باید نسبت به فرزندان توجه نمود و از فرصت‌های کوتاه خود با تمرکز در امر تعلیم و تربیت و فرزندپروری بیشتر نقش داشته باشند.»
میرزمانی درخصوص تفاوت‌های ارتباط والدین در گذشته و امروز نسبت به فرزندان اظهار داشت: «بیشتر والدین در گذشته فرزندان را از انجام کار‌هایی که خلاف نظر آن‌ها بود منع می‌کردند، اما در جامعه امروزی این رفتار مؤثر نیست و رابطه‌ها باید به شکل عاطفی و مثبت و پر جاذبه برای فرزندان باشد.»

رابطه‌های خانوادگی با توجه و تمرکز بالا
وی در‌باره کیفیت ارتباط والدین با فرزندان نیز عنوان کرد: «والدین باید همواره در جهت بالا بردن کیفیت ارتباطات با فرزندان خود بکوشند و از همان فرصت‌های کم نهایت استفاده را برده و رابطه‌ای با گیرایی بالا، محبت فراوان، توجه و تمرکز ایجاد کنند.»

این استاد روانشناسی با اشاره به اینکه امروزه متاسفانه شاهد وابستگی والدین به فضای مجازی نیز هستیم بیان کرد: «رابطه والدین باید به شکلی باشد که نهایت اثر بخشی را بر فرزندان داشته باشد به شکلی که این رابطه خوب خانوادگی به فضای مجازی غلبه کرده. لازم به ذکر است؛ در شرایط فعلی جامعه باید برای ایجاد این رابطه خوب تلاش بسیاری انجام داد و فقط محدود به تذکر‌های لسانی نباشیم.»

میرزمانی درخصوص درگیری‌های اجتماعی و اقتصادی که والدین با آن مواجه هستند گفت: «خانواده‌ها امروزه به دلیل بالا بودن دغدغه‌های ذهنی خود علاوه بر ارتباط خوب فیزیکی که با فرزندان خود دارند متاسفانه از نظر روحی با آن‌ها فاصله بسیاری دارند و فرزندان فقط حضور آن‌ها را کنار خود حس می‌کنند.»

وی درباره نحوه بهبود ارتباطات والدین با فرزندان افزود: «امروزه شاهد آن هستیم که ارزش‌های والدین نسبت به گذشته تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده است و به همین دلیل با فرزندان نمی‌توانند ارتباط خوبی داشته باشند. گفتنی است، فرزندان نمی‌توانند از ارزش‌های خود کم کنند و این کار به عهده والدین است که بتوانند این فاصله را که خود تاثیری بر روابط عاطفی روانی و کیفی ارتباطات دارد را کم کنند لازم به ذکر است که والدین باید تفاوت ارزش‌های خود نسبت به ارزش‌های کودکان را درک کرده تا بتوانند رابطه منطقی در جهت رشد و بالندگی فرزندان ایجاد کنند.»

منبع: کیهان