امام محمد باقر، دانشمند سني و حقيقت حج

زيد شَمّام مي‎گويد: قتادة بن دعامه از مفسران و دانشمندان معروف اهل تسنن، بر امام باقر عليه السلام وارد شد. حضرت از او پرسيد: قتاده! تو فقيه اهل بصره‎اي؟ عرض کرد: چنين گمان مي‎برند.



امام فرمود: شنيده‎ام قرآن را تفسير مي‎کني؟ عرض کرد: آري! فرمود: قرآن را با علم تفسير مي‎کني يا با جهل؟ عرض کرد: با علم!



امام فرمود: اگر چنين است تو دانشمندي هستي که بايد به تو مراجعه کرد، من از تو مي‎پرسم. عرض کرد: بپرسيد.



حضرت فرمود: معناي اين آيه کريمه را بگو: ... و قَدّرنا فيها السَّيرَ سيروُا فيها لَيالِيَ و اَيّاماً آمنين (1)؛ « قريه‎هايي (نزديک به هم) قرار داديم با فاصله کوتاه و سير و سفري معين و آنها را گفتيم که در اين ده و شهرهاي نزديک به هم، شبان و روزان با ايمني کامل مسافرت کنيد.»



قتاده گفت: منظور کسي است که با توشه و مرکب و درآمد حلال از خانه خود به عزم اين خانه (کعبه) حرکت مي‎کند. (چنين کسي) در ايمني به سر خواهد برد تا به وطن خود باز گردد.



امام فرمود: قتاده! تو را به خدا سوگند مي‎دهم! آيا غير از اين است که گاهي کسي از خانه خود با زاد و راحله و کرايه حلال به عزم کعبه حرکت مي‎کند اما در راه دچار دزدان مي‎شود و حتي ممکن است به او صدمه‎اي بزنند که موجب هلاکتش شود؟ عرض کرد: آري به خدا! (چنين است)



امام فرمود: واي بر تو قتاده! اگر تو قرآن را با رأي خود تفسير کني ديگران را (که مريد تواند و از تو حرف مي‎شنوند) هلاک کرده‎اي و خود نيز هلاک شده‎اي و اگر اين تفسير را از ديگران گرفته‎اي (باز) هلاک کرده‎اي و هلاک شده‎اي!



واي بر تو قتاده! منظور خداوند (در اين آيه کريمه) کسي است که با زاد و راحله و کرايه حلال از خانه خود به قصد اين خانه حرکت مي‎کند و در حالي که نسبت به حق ما (ولايت) معرفت دارد و دلش با ماست. خداوند در اين باره از زبان ابراهيم عليه السلام مي‎فرمايد: ... فَاجعَل اَفئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهويِ اِلَيهِم ...(2)



«خدايا! تو دل‎هاي مردمان را به سوي آنها مايل گردان... » به خدا سوگند! دعوت ابراهيم ما هستيم نه کعبه، وگرنه مي‎فرمود: «اليه»، (قتاده!) آن که از صميم قلب ما را بخواهد حجش مقبول است وگرنه نه! قتاده! اگر کسي چنين (اهل ولايت ما) بود از عذاب جهنم ايمن است.



قتاده عرض کرد: به خدا سوگند! بعد از اين، من اين آيه را جز اين، تفسير نخواهم کرد. امام فرمود: واي بر تو قتاده! همانا کساني قرآن را مي‎فهمند که مخاطب آنند(3) (يعني اگر بخواهي با حقايق قرآن آشنا شوي بايد به سراغ ما بيايي و بس!).



امام باقر عليه السلام: اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَن يَأتوُا هذِهِ الاَحجارَ فَيَطوُفوُا بِها ثُمَّ يَأتُونا فَيُخبِرونا بِوِلايَتِهِم.(4)

همانا! به مردم دستور داده شده (از جانب خدا) که بيايند و اين سنگ‎ها (کعبه) را طواف کنند،، سپس به ما رجوع کنند و وفاداري خود را به ما اعلام کنند.



پي‎نوشت‎ها:

1- سوره سبا / 18

2- سوره ابراهيم / 37

3- بحارالانوار، ج 46، صص 349 – 350

4- المحجّة البيضاء، ج 2، ص183