دلایل مقاومت قیمت کالاها به رغم کاهش نرخ دلار

به گزارش «شیعه نیوز»، درحالی که دولت امیدوار بود با تخصیص دلار 4200 تومانی نرخ کالاهای 25 گانه مشمول کالاهای اساسی را مهار کند و در وضعیتی که دولت امیدوار بود با کاهش میانگین نرخ دلار در بازار آزاد ارز نرخ کالاها روندی نزولی را تجربه کنند اما این خواسته های دولت با مقاومت بازار مواجه شده است و قیمت ها به بالا چسبیده و به سرازی نمی افتند.

چرا در حالی‌ که با کاهش نرخ ارز انتظار می‌رفت نرخ تورم و به خصوص نرخ تورم تولیدکننده کاهش یابد، اما این اتفاق نیفتتاد؟ زهرا کاویانی پژوهشگر اقتصادی باوردارد "محیط اقتصاد کلان ایران همچنان در شرایطی نیست که به تولیدکنندگان این اطمینان را بدهد که نرخ‌های تورم بالا مجددا تجربه نخواهند شد." اودر نوشته اش یادآوری می کند: در حالی که نرخ ارز در مهرماه سال ۱۳۹۷ مقادیر کم سابقه‌ای را تجربه کرد و به ارقام ۱۷ هزار تومان در سامانه سنا نزدیک شد و با وجود کاهش در پاییز، مجددا در اسفند روند افزایشی در پیش گرفت، اما از ابتدای سال روند کم و بیش کاهشی را ادامه داده و هم اکنون در آبان ۱۳۹۸، هر دلار در سامانه نیما در حدود ۱۰ هزار ۶۰۰ تومان و در سامانه سنا در حدود ۱۱ هزار تومان معامله می‌شود. در این شرایط ممکن است این سوال مطرح شود که چرا با وجود نرخ رشد منفی قیمت ارز، نرخ رشد شاخص قیمت مصرف کننده همچنان مثبت بوده و در آبان ۱۳۹۸ نسبت به اسفند ۱۳۹۷، شاخص قیمت مصرف کننده در حدود ۱۰ درصد رشد را نشان می‌دهد؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است به چند نکته توجه داشته باشیم.اولین پاسخ به این سوال این است که هر چند نرخ ارز در بازار آزاد کاهش یافته، اما واردات رسمی کشور با نرخ سامانه نیما صورت می‌گیرد و اتفاقا در بازه زمانی فرودین تا آبان ۱۳۹۸، نرخ ارز در سامانه نیما افزایش داشته است. به طوری که از ۸۴۰۰ تومان در پنجم فروردین ماه به ۱۰۶۰۰ تومان در چهارم آبان ماه رسیده که در حدود ۲۶ درصد رشد را نشان می‌دهد و حتی نرخ ارز در مرداد ماه ۱۳۹۸ به ۱۱۵۰۰ تومان نیز رسیده بود. بنابراین واردات رسمی کشور که با نرخ ارز در سامانه نیما صورت می‌گیرد در این بازه زمانی با افزایش ریالی بهای ارز مواجه بوده است.

علاوه براین باید توجه داشت گذر نرخ ارز بر روی شاخص قیمت تولید کننده با گذشت زمان رخ می‌دهد. زمانی که نرخ ارز تغییر می‌کند، تا زمانی که این تغییر قیمت بر شاخص قیمت تولیدکننده و پس از آن بر شاخص قیمت مصرف کننده منعکس شود نیازمند گذر زمان است که این مدت بسته به شرایط اقتصاد کلان می‌تواند متفاوت باشد. زمانی که نوسانات نرخ ارز بالاست، افزایش نرخ ارز سریع‌تر بر روی شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف کننده منعکس می‌شود. در حالیکه با کاهش نرخ ارز انتظار می‌رفت که نرخ تورم و به خصوص نرخ تورم تولید کننده کاهش یابد، اما این اتفاق به دلیل وجود نااطمینانی موجود در محیط اقتصاد کلان رخ نداده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود آنکه نرخ تورم مصرف کننده روند کاهشی در پیش گرفته اما چنین روندی برای نرخ تورم تولیدکننده مشاهده نمی‌شود.

از طرف دیگر باید به این نکته تاکید شود هرچند نرخ ارز یکی از عوامل مهم توضیح دهنده نرخ تورم بوده و تأثیر زیادی بر شاخص قیمت مصرف کننده چه از جنبه انتظارات تورمی و چه از جنبه شاخص قیمت تولید کننده دارد، اما افزایش شدید شاخص قیمت مصرف کننده در سال ۱۳۹۷، تنها متأثر از افزایش نرخ ارز نبوده و در حقیقت عکس العمل قیمت ها به رشد چندین ساله نقدینگی بوده است. به طوری که نقدینگی انباشت شده طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ از طریق افزایش سهم شبه پول از نقدینگی به طور متناسب بر روی تورم تخلیه نشده بود و بنابراین فارغ از موضوع اثر افزایش نرخ ارز بر روی شاخص قیمت‌ها، انتظار افزایش قابل توجه شاخص قیمت مصرف کننده در سال ۱۳۹۷ وجود داشت.