«زمانی که آب طغیان کرد، شما را با کشتی جابه جا کردیم». تفسیر ظاهری و باطنی این آیه چیست؟

شیعه نیوز:

پرسش

تفسیر آیه 11 سوره حاقه چیست و اشاره به چه کسانی دارد؟

پاسخ اجمالی

در این آیه شریفه می‌خوانیم: «إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناکُمْ فِی الْجارِیَة»؛[1] «و هنگامى که آب طغیان کرد، ما شما را سوار بر کشتى کردیم».

این آیه اشاره‌ای است به طوفان نوح و سرنوشت و مجازات دردناک آنانی که نوح را تکذیب کردند و نیز نجات مؤمنان، و کلمه «جاریه» در آیه نیز به معناى کشتى است.[2]

در ماجرای نوح پیامبر( علیه السلام ) می‌دانیم که زمین را آب فرا گرفت و تمام مردم هلاک شدند جز گروهى که همراه نوح سوار بر کشتى شدند.[3]

اما این‌که چرا در آیه، امت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) مخاطب قرار گرفته و گفته شده «حَمَلْناکُمْ» یعنی (شما را حمل کردیم)؟!

در پاسخ باید گفت؛ اگرچه آنانی که نجات یافتند، اسلاف و نیاکان ما بودند، اما اگر آنها نجات نیافته بودند، ما نیز امروز وجود نداشتیم.[4] البته بعضى گفته‌اند آیه محذوفى دارد و در تقدیر «حملنا آبائکم» می‌باشد[5] که به نظر نمی‌رسد لزومی به تقدیر گرفتن باشد و آنچه در ابتدا گفتیم، توجیه مناسبی است، علاوه بر آن‌که می‌توان تفسیر موسعی از آیه داشت؛ بدین معنا که ما کشتی را آفریدیم تا هر زمانی که آب طغیان کرد، بتوانید با استفاده از آن، خود را نجات دهید.

به هر حال، قرآن در این آیه شریفه؛ بزرگ‌ترین جزاى الهى را که تاریخ بشریت شاهد آن بود، به یاد ما می‌آورد، و آن طوفانى است که در آن چشمه‌هاى زمین منفجر و درهاى آسمان براى فرو ریختن آب گشوده شد، و تمام خشکى‌ها را فرا گرفت، ولى همین داستان ما را متوجه به لطف خدا نسبت به تمام بشریت می‌سازد که با حمل کردن گروهى از آنان در یک کشتى از برافتادن زندگى انسان‌ها بر روى کره زمین جلوگیرى کرد، و این آیه ما را به اندیشیدن در آن برمی‌انگیزد و به این نتیجه می‌رسیم که جزا امرى برخاسته از تصادف نیست، بلکه تحت هیمنه و تسلّط خداى حکیم و تدبیر او است.[6]

در همین راستا؛ باید گفت مخاطب این آیه شریفه در معنای ظاهری آن، تمام مردم هستند و کشتی هم همان کشتی شناخته شده نزد مردم است و بر اساس آنچه گفته شد، این آیه یادآور کشتی نوح( علیه السلام ) است، اما تفسیر دیگری نیز وجود دارد که ناظر به یک بطن از آیه بوده و مخاطب آیه را شیعیان و کشتی یاد شده در آیه را امیر المؤمنین علی( علیه السلام ) اعلام می‌کند.[7]

به عبارتی، هرگاه شیعیان دچار بحران‌های هولناک شوند، می‌توانند با کشتی ولایت، سالم به مقصد برسند.

[1]. حاقه، 11.

[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏19، ص 394، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن‏، ص 194، بیروت، دار القلم‏، چاپ اول، 1412ق.

[3]. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج ‏10، ص 97، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏24، ص: 443، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[5]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، ج ‏5، ص 218، تهران، الصدر، چاپ دوم، 1415ق.

[6]. مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، ج ‏16، ص 275، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، 1419ق.

[7]. «إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناکُمْ فِی الْجارِیَةِ یَعْنِی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ( علیه السلام ) وَ أَصْحَابَه»؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج ‏2، ص 384، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق.

آیات مرتبط

    سوره الحاقة (11) : إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ

T