جایگاه زیارت اهل قبور در سنت ایرانیان

این پنج روز را که همزمان با یکی از شش " گهنبار " است، جشن می گرفـتـند. مراسم پنجه تا سال 1304، که تقویم رسمی شش ماه اول سال را سی و یک روز قرار داد، برگزار می شد. 

 

در روزهای پنجه، از جمله رسم ها، تهیه کردن غذا، آیـینی مذهبی بوده، ابوریحان می نویسد:  ... و در این پنج روز خورش نهند، روانهای مردگان را و همی‌گویند که جان مرده بیاید و آن غذا گیرد. غذا پختن و بر مزار مردگان بردن در قرن چهارم رسم بوده است؛ از خوارزم تا فارس: خوارزمیان پنج روز آخر اسفند و پنج روز دیگری که در پی آن است و ملحق به این ماه مانند اهالی فارس، در روزهای فروردگان برای ارواح مردگان در گورستان غذا می گذارند.

 

یکی از صورتهای برجا مانده این رسم، در شهر و روستا، به گورستان رفتن " پنجشنبه آخر سال " است، به ویژه خانواده هایی که در طول سال عضوی را از دست داده اند. رفتن به زیارتگاهها و " زیارت اهل قبور "، در پنجشنبه - و نیز، روز پـیش از نوروز و بامداد نخستین روز سال - رسمی عام است. در این روز، خانواده ها خوراک ( پلو خورش )، نان، حلوا و خرما بر مزار نزدیکان می گذارند و بر مزار تازه گذشتگان شمع، یا چراغ روشن می کنند.  در برخی از شهرهای ایران، روز پیش از عید، خانواده های عزادار، از خویشان و نزدیکان با غذا و حلوا پذیرایی می کنند و در سر مزار جمع می شوند. و نیز رسم است که ایرانیان در موقع سال تحویل، به زیارت قبر امامان و امامزادگان میروند.
 
احترام مردگان، گویای نوعی تعادل در زندگی است و پیام آن این است که شادی و غم در کنار هم قرار دارند و در اوج شادی نباید از اندوه و جدایی و ترک دنیا و متعلقات آن غافل بود. پس از تحویل سال هم، ایرانیان به پاس احترام به مردگان و بازماندگان آنها، ابتدا به خانه کسی می‌روند که تازگی عزیزی را از دست داده است.

 

بعضی افراد در انتهای سال جاری یا اولین لحظات سال جدید به زیارت امامزاده‌ها یا قبور ائمه می‌روند و سعی می‌کنند لحظه تحویل سال را در آن مکان مقدس سپری کنند. عقیده خیلی‌ها بر این است که شروع سال در معیت یک امام یا امامزاده، گره از کارها می‌گشاید و زمینه‌های کسب سعادت و مکنت را فراهم می‌آورد.

 

به طور کلی تکریم مردگان، اهل قبور و زیارت قبور ائمه، وجه دینی و مذهبی هویت را نشان می‌دهد و حاکی از این است که بین شادی و غم و نیز میان زندگی و مرگ پیوندی برقرار است و شناخت این پیوند هنگامی دست می‌دهد که سال جدید با ذکر نیکی و بسط عمل صالح، شروع شده و خاتمه پذیرد.