دعاي روز دوازدهم ماه مبارك رمضان؛ عفاف، قناعت و انصاف

«خدايا در اين روز با پوشش و پاكدامني زينتم ده و جامه قناعت و خودداري بر من بپوشان و بر عدل و انصاف وامدارم كن و از آنچه مي هراسم ايمنم ساز به عصمتت اي نگهدار خدا ترسان.»
در بخش اول دعاي امروز درخواست زينت بخشي جان و دل آدمي با لباس عفاف و پاكدامني است. عفاف به معناي خويشتنداري در برابر تمايلات نفساني به طور عام و غرايز و شهوات جنسي به طور خاص به كار مي رود. در نقطه مقابل عفت، شهوت قرار دارد. عفت يكي از فضايل اخلاقي بسيار مهم است كه هم براي افراد جامعه و هم براي اجتماع، امري لازم، شايسته و موجب رشد و پيشرفت است. قرآن كريم تباهي برخي امتها را در اثر پيروي از شهوات برمي شمارد(مريم/ 59 ). در روايات اسلامي، شهوت پرستي و شهوتراني زهر كشنده(غررالحكم/ حديث 876 ) دام شيطان(همان حديث 2121 ) و عامل گرفتاري(همان حديث 2440 ) تلقي شده است، كه نتايجي مانند آلودگي به گناه، تضعيف شخصيت اجتماعي و رسوايي و بي آبرويي را به دنبال دارد. در مقابل، از عفت به عنوان صفت بارز مؤمن و در رديف اداي زكات و اقامه نماز مي داند (مؤمنون 7 - 5 ). امام علي(علیه السلام) عفاف را برترين عبادت مي نامند(اصول كافي ج 10/2 ).از اين رو، اولين فراز دعاي امروز، عفاف را به منزله زينت براي مؤمن دانسته و پوشش و پاكدامني را از خداوند منان طلب مي كند. پرهيز از اختلاط زن و مرد در ميهمانيها و مجالس، خودداري بانوان از آرايش و خودنمايي در برابر مردان نامحرم، انتخاب همسر از ميان خانواده هاي پاكدامن و پايبند به عفاف و حجاب و پرهيز از ملاحظه فيلمهاي ترويجگر بي بند و باري و فساد، از اموري است كه مي تواند به رشد فرهنگ عفاف در خانواده ها كمك كند.

فراز دوم اين دعا، درخواست توفيق قناعت است. قناعت نيز از مهم ترين اصول اخلاقي است كه هم داراي ثمرات فردي است و هم داراي نتايج اجتماعي و اقتصادي است. امام باقر(علیه السلام) قناعت را موجب بقاي نعمت مي دانند(تحف العقول/ 471 ). معناي قناعت عبارت است از راضي شدن به نعمتهايي كه خداوند براي انسان مقرر فرموده است و پرهيز كردن از زياده خواهي. وجود چنين صفتي در درون انسان، موجب آرامش روحي آدمي بوده و او را از افتادن به ورطه رقابتهاي ناسالم اقتصادي و مسابقه تجميع ثروت و گرايش به رفاه طلبي، باز مي دارد.

قناعت از نمونه هاي بارز شكر عملي شمرده مي شود.
در نقطه مقابل قناعت «حرص» قرار دارد كه صفتي ناپسند و نكوهيده است. حرص آثار مخربي را در زندگي انسان و در جامعه بر جاي مي گذارد و انسان را به انواع گناهان و نافرمانيها آلوده مي كند. بسياري از گناهان مانند تن دادن به خفت و سرافكندگي، رواج ربا و تزوير و رابط گرايي و سؤ استفاده هاي مالي و دزدي و خيانت، ريشه در حرص آدمي دارد. در اين فراز از دعا، از درگاه خداي منان آرزو داريم تا ما را لباس قناعت و مناعت بپوشاند و از حرص و آز باز دارد.

سومين فراز دعاي امروز، موضوع عدل وانصاف است. عدالت معاني مختلفي دارد. در قرآن كريم، عدل به معناي انصاف، رعايت توازن و... به كار رفته است. معناي عدل عبارت است از قرار دادن هر چيزي در جاي مناسب آن. رعايت اين اصل در زندگي، نوعي هدفمندي و توازن نظم را در زندگي فردي و اجتماعي ايجاد مي كند. از سوي ديگر، وجود صفت انصاف در انسان، موجب اعتدال در رفتار مي شود و از افراط و تفريط در تصميم و عمل آدمي، جلوگيري مي كند. اگر انسان آنچه را براي خود مي پسندد براي ديگران نيز بپسندد، همواره با حسن ظن و تعادل عمل نموده و در نتيجه جامعه اي كه در آن عدل و انصاف رواج داشته باشد، از بهداشت و آرامش رواني برخوردار خواهد بود.

از اين رو، در احاديث، رعايت انصاف و اعتدال، بزرگترين ثواب قلمداد گرديده است(ميزان الحكمه ج 306/13 ) امام صادق(علیه السلام) براي شخص منصف بهشت را ضمانت مي نمايند (كافي جلد /2 ص 144 ) اميرالمومنين(علیه السلام) رعايت انصاف را موجب عزت و سربلندي مؤمن برمي شمارند(كافي ج 144/2 ) پايان بخش دعاي امروز، درخواست ايمني از اموري است كه انسان نسبت به آنها هراسان است. چنين اموري مي تواند عذاب اخروي ناشي از ارتكاب معاصي و يا ترس از قيامت و رخدادهاي پس از مرگ و يا نقمتها و بازتاب دنيايي اعمال آدمي باشد.