امام علی (ع) و ضرب نخستين سكه‌های اسلامی

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از حج، در دوران قبل از اسلام و اوايل اسلام اعراب با درهم‌های نقره ساسانی و دينارهای طلای رومی و سكه‌های حبشی كه در بين آنان از سوی تجار كاروان‌های تجاری رد و بدل می‌شد معامله می‌كردند، دينارها و درهم‌ها در نزد عرب‌ها در معاملات و محاسبات صرفا" ارزش وزنی داشت و به ظاهر آن توجهی نمی‌شد.

در سال 31 هجری قمری و در زمان خليفه سوم اعراب نخستين تلاش‌ها را برای ضرب سكه به كار بردند آنها با انجام تغييرات جزئی بر روی قالب درهم‌های ساسانی، درهم‌هايی با نقش يزدگرد سوم و خسرو دوم و به ندرت هرمز چهارم ضرب كردند كه دارای تمام خصوصيات سكه‌های ساسانی است، تنها تغييری كه در اين سكه‌ها ايجاد شده، نوشتن واژه‌های اسلامی مانند بسم‌الله، جيد، ربی، ربی‌الله، بركت به خط كوفی در حاشيه خارجی روی اين سكه‌ها و تاريخ يزدگردی در پشت آنهاست، اين نوع سكه‌ها را اصطلاحا (عرب ساسانی) می‌نامند.

بنابر نوشته مورخان به خصوص محمد بيهقی در كتاب المحاسن و المساوی و كمال‌الدين دميری در كتاب حيوه الحيوان كبری، در اوايل حكومت امويان و در زمان عبدالملك بن مروان كالاهايی كه به‌دست مسيحيان مصر ساخته و به دمشق مركز خلافت اموی ارسال می‌شد دارای نوشته و شعار (اب، ابن و روح القدس) بود، چون عبدالملك از اين مسأله آگاه شد دستور داد به جای كلمات مذكور، عبارت مباركه (شهد الله انه لا اله الا هو) بر كالاهايی كه از كشور روم و نقاط ديگر ارسال می‌شد، نقش كنند، امپراطور روم چون از اين قضيه خبردار شد هدايايی به دربار عبدالملك فرستاد و از او خواهش كرد كه كار به روال قبل باشد اما او نپذيرفت و امپراطور روم تهديد نمود كه اگر تقاضای او را قبول نكند، بر دينارهای رومی كه در سرزمين اسلامی رايج بود كلمات ضد اسلامی نقش خواهد كرد، عبدالملك كه در موقعيت دشواری قرار گرفته بود برای رفع اين مشكل از حضرت امام محمدباقر (ع) كمك خواست و حضرت فرمودند: تا در سكه خانه‌ها درهم‌ها و دينارهايی به طراز سكه اسلامی ضرب كنند و نقش آن را در يك روی، سوره مباركه توحيد و بر روی ديگر شهادت حضرت محمد را مقرر دارند.

و به دليل اينكه ممكن است سوره قرآن در معاملات به دست كفار و مشركين بيفتد و مغاير با حرمت قرآن است كلمه (قل هو) از ابتدای سوره حذف و آن سوره از مصداق قرآن بودن خارج می‌شود و بدين ترتيب نخستين سكه با طراز اسلامی به عقيده مورخان توسط عبدالملك بن مروان در سال 77 و 78 هجری قمری در زمان امام محمد باقر(ع) ضرب شده است.

اما به تازگی گزارشی بر روی سايت تابناك قرار گرفت كه با كشف سكه‌های تاريخی جديدی كه براساس برآورد كارشناسان عرب تاريخ ضرب آن به دوران حكومت امام علی (ع) بر می‌گردد، مشخص شد نخستين سكه‌های اسلامی توسط ايشان ضرب شده، نه در دوران عبد‌الملك مروان.

به گزارش سرويس بين‌الملل (تابناك) به نقل از سايت لبنانی (بنت جبيل) آكادمی (ماجيستر) اثر كشف شده از نخستين درهم اسلامی را كه به دستور اميرالمومنين علی(ع) در فاصله سال‌های 35 تا 40 هجری ضرب شده بود، تأييد كرد.

«محمد فوزی عبدالطيف اللثام» رئيس آثار كشف شده در بندر (رفح) در فلسطين در اين باره گفت: آغاز ضرب سكه ويژه اسلامی در دوران اميرالمومنين علی (ع) نفی كننده اين است كه نخستين سكه نقد و درهم‌ها و دينارهای اسلامی را عبد الملك مروان كه حكومت را در بين سال‌های 65 تا 86 هجری در دست داشته، ضرب كرده است.

تازه‌ترين بررسی‌های انجام شده حاكی از آن است كه درهم اسلامی در سال 39 هجری ضرب شده كه پشت آن عبارت (لا اله الا الله) با جمله (بسم الله) احاطه گشته و در روی ديگر آن، در وسط سوره اخلاص و در پايين آن عبارت (محمد رسول الله ارسله بالهدی و دين الحق ليظهره علی الدين كله و لو كره المشركون) درج شده است. وی همچنين اشاره می‌كند: ضرب اين نمونه در بصره به تاريخ سال 40 هجری به دستور امام علی (ع) بوده تا نخستين سبك درهم ويژه عربی اسلامی باشد.

از جمله معلوماتی كه رئيس آثار كشف شده به آن دست يافته، اين است كه وزن درهمی كه امام علی (ع) دستور ضرب آن را در بصره داده اند مطابق با وزن درهم شرعی است كه رسول الله گفته اند، اين درهم بر خلاف وزن درهم‌های عربی و اسلامی ضرب شده در دوره‌های امويان و عباسيان است كه وزن‌های متفاوتی داشته و با وزن شرعی يكسان نبوده است.

سايت (بنت جبيل) در پايان می‌نويسد: كشف اين اثر مهم موجب بازگرداندن تاريخ اسلامی است و تاكيد می‌كند، سرچشمه آغاز عزت اسلام و مقدمه آن در انحصار ولی خدا امام علی (ع) است و اينكه هر مثالی از پيشرفت اسلام بيان می‌شود، حتی اگردر دوره اموی و عباسی باشد شبيه چيزی است كه رسول اكرم (ص) و اميرالمومنين علی (ع) آن را ساخته‌اند.

مطالبی كه در رابطه با كشف اين سكه جديد اسلامی بيان شد تماما به نقل از سايت لبنانی (بنت جبيل) و منعكس شده در سايت تابناك بوده و تاكنون سكه شناسان ايرانی نظر منتشر شده ای در رابطه با اين موضوع نداشته و تاييد وجود و اصالت اين سكه را منوط به ارزيابی و بررسی دقيق آن كرده‌اند.

*احسان احمدی نايينی، كارشناس موزه‌داری