سوریه عرصه قدرت نمایی جهانی و منطقه ای

بحران در سوریه به حدی جدی و عمیق است که هیچیک از راهکارهای نظامی و سیاسی تاکنون جوابگوی حل مسائل نبوده اند و سران کشورهای مختلف هریک به نوبه خود به دنبال اجرای راه حلی هستند که خودشان طراحی کردنده اند و در آن رسیدن به منافع سیاسی اولویت دارد. روسیه، ایران، عراق، حزب الله لبنان، عربستان، ترکیه، اروپا و آمریکا، هریک به دنبال راهکاری هستند تا بحران سوریه حل و فصل شود، اما نوع نگرش هریک به تحولات متفاوت از آرای دیگر مقامات می باشد.

هرچند که در چند وقت اخیر حملات هوایی روس ها با پشتیبانی نیروهای مستشاری ایران و رزمندگان حزب الله موجب پیشرفت ارتش سوریه در مناطق تصرف شده توسط داعش و تروریست ها گردیده است، اما باتلاق نظامی سوریه به این راحتی خشک نمی شود و امکان رهایی کامل از آن میسر نیست. چرا که حقیقتاً در آن سوی جبهه های نبرد نظرات و عملکردهای غرب و آمریکا نشانی از حل و فصل بحران نظامی ندارد. مضاف بر این ترکیه و عربستان نیز به عنوان دو کشور قدرتمند منطقه برای حفظ جایگاه خود و عقب نماندن از رقبای دیگر قصد ورود به این معرکه را دارند.

اما چرایی نداشتن عزم جدی برای حل وفصل سیاسی بحران سوریه را می توان در تحقق اهداف مورد نظر آمریکا وغرب در ادامه درگیری ها مشاهده کرد. برای اثبات این مدعا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- تضعیف روسیه در جهات مختلف: ازآنجا که روس ها در بحران اروپا و مسئله اوکراین به صورت یک طرفه اقدام کردند و حاضر به پذیرش خواسته های اتحادیه اروپا مبنی برخروج نظامی از خاک اوکراین نشدند، غرب تصمیم گرفت تا روس ها را به لحاظ اقتصادی تحریم کنند تا علاوه برتغییر نظر مسکو، بنیه اقتصادی این کشور نیز تضعیف گردد. در راستای همین هدف با سیاست هایی که در بازار نفت به جریان افتاد قدرت مالی روس ها به یک دهم درآمدهای نفتی قبل کاهش یافت و این شوک عجیبی بر اقتصاد روسیه وارد کرد.

2- تحمیل هزینه های مضاعف بر روس ها: باتوجه به اهمیت سوریه در جغرافیای سیاسی برای روس ها، بهترین گزینه هزینه آفرینی سنگین برای مسکو ورود به جنگی است که پایان آن به این زودی ها نخواهد بود. لذا تحمل هزینه های یک جنگ به دور از خاک روسیه هزینه های سنگینی برای این کشور به دنبال خواهد داشت. 

3- تضعیف و تخریب داخلی دولت مسکو: این شیوه رفتاری از سوی غرب و جدی نبودن در مبارزه با تروریست و گذاشتن بار نظامی آن بر دوش روس ها علاوه بر مشکلات اقتصادی و هزینه آفرینی برای این کشور، موجب نارضایتی های گسترده در داخل روسیه خواهد شد و از این جهت گرایشات داخلی جامعه این کشور به سمت نگرش ها و سیاست های غربی افزایش خواهد یافت. این مسئله برای حکومت اقتدار گرای پوتین همچون موریانه ای است که می تواند چالش های ناگواری برای کرملین داشته باشد.

4- متمرکز کردن ایران در سوریه: از دیگر اهداف سیاست های آمریکا و غرب، مشغول ساختن ایران به عنوان کشوری صاحب نفوذ و قدرتمند در چارچوب تحولات سوریه می باشد. درحال حاضر بیشترین بنیه مالی و انسانی ایران در سوریه متمرکز شده و از بابت آن هزینه های فراوانی بر کشور تحمیل شده است. تامین نیازهای مالی و نظامی در جبهه ای که طرف مقابل از دلارهای نفت عربی و تسلیحات غربی بهره مند می باشد، بسیار سخت و سنگین خواهد بود.

5- تحمیل هزینه ها برمتحدان منطقه ای: آمریکا و متحدان غربی با تجربه جنگ افغانستان و عراق به این موضوع پی برده اند که منطقه را باید با هزینه های کشورهای منطقه مدیریت کرد و بار هزینه های هنگفت درگیری های سیاسی و نظامی باید بردوش خود آنها باشد. با این سیاست علاوه بر پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی، سود هنگفتی از بابت فروش اسلحه و تجهیزات نظامی نصیب غرب خواهد شد.

6- توازن میان قدرت های منطقه: در حال حاضرمنطقه خاورمیانه از یک مثلث قدرت با حضور ایران ترکیه و عربستان شکل گرفته است و قدرت گیری هریک از این کشورها موجب برهم خوردن توازن قوا در این منطقه خواهد شد. لذا غرب به دنبال درگیر کردن این سه کشور و متحدانشان در بحران های منطقه ای می باشد. ایران به لحاظ توافق در پرونده هسته ای جانی دوباره گرفت، ترکیه به لحاظ رشد اقتصادی یک دهه اخیر به قدرتی چشمگیر مبدل شد و عربستان نیز به واسطه درآمدهای بی سابقه تاریخ نفت به بمبی از دلارهای نفتی تبدیل شد که می بایست این بمب درجایی خنثی شود. لذا چه جایی بهتر از سوریه تا سه قدرت منطقه ای و یک قدرت جهانی به نحوی درگیر مقابله با یکدیگر شوند که درآخر هیچ پیروزی از میدان جنگ بیرون نیاید!

آنچه گفته شد فرضیاتی است که از شواهد موجود قلمداد می شود، اما درعالم سیاست و نقش بازیگران جهانی هیچ چیز ثابت نیست و احتمال هرگونه توافق های پشت پرده برای تقسیم منافع منطقه ای وجود دارد. اما آنچه را که می توان از سیر تحولات اخیر مشاهده کرد و برآن تاکید داشت، ادامه دار بودن بحران سوریه و تشعشات حاصل از آن در دهه آینده می باشد.