انتخابات ترکیه و تاثیر آن بر بحران سوریه و جنگ با داعش

به گزارش «شیعه نیوز»، باوجود اینکه اغلب پیش بینی ها از تغییر نیافتن موقعیت حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات زودهنگام یکشنبه (اول نوامبر برابر با10 آبان ماه )و یا حداکثر از تغییر جزئی آن حکایت می کرد اما این حزب به طور غیرمنتظره به پیروزی قاطع دست یافت به گونه ایی که توانست نزدیک به 50 درصد آراء و بیش از نیمی از کرسی های مجلس را بدست آورد و بدین ترتیب برای تشکیل دولت جدید نیازی به مشارکت سایر احزاب نداشته باشد هر چند که این نیاز برای  تغییر قانون اساسی در خصوص تغییر ماهیت نظام سیاسی آن از پارلمانی به ریاستی به قوت خود باقی است.

به هر حال با اعلام نتایج انتخابات چند سوال بیش از همه توجه محافل رسانه ای و تحلیلی را به خود جلب کرد. نخست علل و متغیرهای تاثیر گذار بر پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه است که بیشتر در روزهای اول اعلام نتایج در کانون توجه و تحلیل رسانه ها قرار داشت که در این زمینه به عواملی چون : 1-مدیریت فرایند انتخابات زودهنگام از سوی احمد داود اوغلو به جای رجب طیب اردوغان که حضور پررنگ وی در انتخابات قبلی به یکی از عوامل شکست حزب عدالت و توسعه تبدیل شده بود 2-امنیتی شدن فضای انتخابات و افتادن پ.ک.ک در دام سیاسی و تبلیغاتی حزب حاکم عدالت و توسعه و 3-نگرانی مردم از ادامه بی ثباتی‌ها در کشور اشاره می‌شود .

اما سوال دیگری که با گذشت زمان مطرح می شود آثار و پیامدهای این انتخابات بر سیاست خارجی بخصوص سیاست های خاورمیانه ای ترکیه است و این مسئله از این جهت حائز اهمیت است که هرگونه تغییر و تحول در عناصر و مولفه‌های تشکیل دهنده هر یک از ائتلاف ها و قطب بندی های منطقه ای که ترکیه نیز در آن قرار دارد می تواند اثرات تعیین کننده تری در پی داشته باشد .در این نوشتار آثار احتمالی این تحول در دو  عرصه:الف) بحران سوریه ب)جنگ با داعش و کُردها بررسی می شود.

الف) تاثیرنتایج انتخابات ترکیه بر بحران سوریه

تا پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی ترکیه این باور در بین اغلب تحلیل گران شکل گرفته بود که در صورت پیروزی قاطع حزب حاکم عدالت و توسعه سیاست این کشور در قبال بحران سوریه تغییر نخواهد یافت و کماکان این کشور به دخالت های خود در این کشور ادامه خواهد داد. اما بعداز اعلام نتایج انتخابات ترکیه ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری این کشور در سخنانی اعلام کرد :"برغم اینکه بشار اسد ویژگی رهبری سوریه را از دست داده است و  اختلاف بر سر آینده بشار اسد همچنان ادامه دارد اما ترکیه به حضور طرفها در میز مذاکره احترام قائل است ."

این اظهارات  تا حدودی امید به تغییر رویکرد ترکیه و همراهی آن با دور جدید تلاش ها با محوریت روسیه  را برای حل سیاسی بحران تقویت می کرد اما با اینحال برخی شاخص ها هرگونه خوش بینی در این زمینه را  کم رنگ نشان می دهد. از جمله اینکه انور خوجه رهبر ائتلاف ملی مخالفان سوریه که در ترکیه اقدامت دارد در سخنانی به صراحت با دور جدید تلاش ها در وین برای حل سیاسی بحران مخالفت کرد .

دوماینکه گروههای مسلح و تکفیری مخالف دولت سوریه  جزء اولین کسانی بودند که با صدور بیانیه مشترک پیروزی آن را تبریک گفتند.  اسامی گروه‌های تروریستی وابسته به القاعده مانند:1-گروه موسوم به جنبش احرار الشام دومین شاخه القاعده در سوریه پس از جبهه النصره2-گروه موسوم به جیش الاسلام به سرکردگی "زهران علوش" که گروهی سلفی و مورد حمایت عربستان سعودی است 3- گروه موسوم به الاتحاد الاسلامی لاجناد الشام که گروهی سلفی تندرواست 4- گروه موسوم به سپاه الرحمن که گروهی سلفی تندرو5-گروه موسوم به الجبهه الشامیه که  گروهی همسو  با اخوان‌المسلمین و مورد حمایت ترکیه است 5- گروه موسوم به انصار الشام که گروهی سلفی تندرو است 6- گروه موسوم به لشکر دهم وابسته به ارتش آزاد که مورد حمایت ترکیه است در پای این بیانیه دیده می شود که از نقش حزب عدالت و توسعه قدردانی کردند.

سوماینکه بررسی های میدانی حاکی از این است که حمایت های پشتیبانی و لجستیکی ترکیه از گروههای مسلح و تکفیری که در شهر حلب در برابر ارتش و نیروهای مردمی سوریه مقاومت می کنند کماکان ادامه داردو همین امر یکی از عوامل کُندی پیشروی های ارتش سوریه علیرغم برخورداری آنها از پشتیبانی هوایی روسیه است .

چهارم اینکه به اذعان برخی از رسانه های آمریکایی همچون واشنگتن تایمز، ترکیه کماکان ایجاد منطقه حائل در خاک سوریه را دنبال می کند و از این دید پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه می تواند فرصتی دوباره برای اجرای این طرح در اختیار ان قرار دهد .

پنجم اینکه رویکرد عربستان بعد از مرگ ملک عبد الله و به قدرت رسیدن ملک سلمان به سمت اخوانی ها چرخیده و همین امر زمینه همکاری میان مخالفان دولت سوریه را هم در سطح منطقه ای و هم در میان گروههای تحت حمایت آنها فراهم کرده است و از این دید پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه می تواند پشتوانه ای نیز برای ادامه سیاست های مداخله جویانه و نظامیگرانه عربستان در کشورهای مانند سوریه و یمن فراهم کند .

در مجموع از آنچه که گفته شد مشخص می شود که در صورت شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی ترکیه امید بیشتری برای تغییر رویکرد این کشور در بحران سوریه ایجاد می شد اما اکنون چنین امیدی کم رنگ شده است.

ب) تاثیرانتخابات ترکیه بر جنگ باداعش و کُردها

حزب حاکم عدالت و توسعه در مواضع اعلامی خود چنین وانمود می کنند که در مبارزه با داعش جدی هستند و کماکان به همکاری خود در ائتلاف موسوم به ضد داعش به رهبری آمریکا ادامه خواهند داد .اما مجموعه ای از عوامل و متغیرها هستند که در این زمینه تردید ایجاد می کنند: نخست از زمانی که ترکیه به ائتلاف به اصطلاح ضد داعش پیوسته هیچ شاخصی که نشان دهنده مشارکت این کشور در این مبارزه با داعش باشد در دست نیست.

برای مثال اگر ترکیه در این زمینه اقدامی انجام می داد تاکنون می بایست چندین گزارش در باره آمار تلفات وارده بر داعش منتشر می کرد کما اینکه اینکار را رد خصوص پ.ک.ک انجام می دهد . البته برخی بازداشت ها بنام داعش صورت گرفته اما در خصوص اینکه همه بازداشت شدگان داعشی باشند تردید وجود دارد زیرا دیگر مخالفان هم جزء آنها هستند . دوم اینکه ترکیه از بازداشت عناصر داعشی می خواست از آنها به عنوان اهرمی فشار علیه این گروه استفاده کند و مانع از این شود که این گروه به حملات تلافی جویانه در ترکیه دست بزند و این نشان می دهد که هدف اصلی ترکیه بیشتر تعامل با داعش است نه نابودی آن.

دیگر اینکه ترکیه نه به اختیار بلکه به اجبار آمریکا به ائتلاف ضد داعش پیوست که در این زمینه باز دو نکته قابل تامل وجود دارد: نخست اینکه نوعی معامله و بده و بستان بین آمریکا و ترکیه صورت گرفت که بخشی از آن اعلامی و بخش دیگرش غیراعلامی است اما در مجموع به نظر می رسد ترکیه وعده های لازم را در خصوص اهداف مورد نظر خود در سوریه دریافت کرده که در راس آن ایجاد منطقه حائل در خاک سوریه قرار دارد.  دوم اینکه اساسا رویکرد آمریکا در مبارزه با داعش تدریجی و فرسایشی است و خود مقامات آمریکا از زمان‌بر بودن این مبارزه سخن به میان آورده و دستکم سه سال را در این زمینه ضروری دانسته اند که این نشان دهنده مدیریت ائتلاف است .

سوم اینکه آمریکا نه تنها از ورود روسیه به جنگ مستقیم با داعش و دیگر تکفیری ها استقبال نکرده بلکه به نوعی به مقابله با آن تهدید کرده و از این جهت دست متحدان خود را برای تسلیح گروههای مخالف باز گذاشته و این در حالی است که بعد از ورود روسیه به جنگ سوریه گروههای تکفیری و غیر تکفیری جبهه متحدی را تشکیل داده اند و این بیانگر آن است که هر کمک تسلیحاتی به هر یک از گروههای مسلح تحت هر نامی به منزله حمایت از همه گروههای مسلح اعم از تکفیری و غیرتکفیری خواهد بود.

از طرف دیگر ترکیه در پوشش مبارزه با داعش ،عملا به جنگ پ.ک.ک  رفته و توجیهات لازم را بدست آورده و حتی از دوحمله ای که بنام داعش علیه کردهها در سوروچ و آنکارا صورت گرفت حداکثر بهره برداری سیاسی و نظامی را بعمل آورد . با اینحال برخی از تحلیل گران از این مسئله به عنوان چالش برای دولت جدید ترکیه یاد می کنند . عبد الباری عطوان سردبیر روزنامه الیوم بر این عقیده است که خطرات متعددی همچنان در مسیر دولت آینده  ترکیه  وجود دارد که بارزترین آنها دو دستگی طایفه‌ای و نژادی است که عمیق تر شده است و ترکیه به جنگ خونینی با کردها بازگشته است که طی روزهای آتی این جنگ شدت خواهد یافت.

به نوشته وی ، جنگ آینده ای که دولت عدالت و توسعه به رهبری اردوغان علیه دو دشمن رقیب و در عین حال مشترک وارد آن شده است دوگانه خواهد بود و خطرناک است زیرا دشمن نخست حزب کارگران کردستان و دشمن دوم داعش است و اردوغان به رغم زیرکی بالایش نمی‌تواند وارد یک جنگ با یکی از این طرف ها شده و جنگ با طرف دیگر را به تاخیر بیندازد و نتایج حتمی این جنگ دوگانه احتمالا بر ناآرامی ها و انفجارها در ترکیه ای که از امنیت و ثبات برخوردار است، تاثیر می‌گذارد.

به عقیده عطوان، دولت ترکیه انفجارهای حزب کارگران کردستان را تجربه کرده است و دریافته که طی بیست سال گذشته یا بیشتر با این انفجارها چگونه برخورد کند اما قطعا این دولت نمی‌داند با انفجارهایی که ممکن است داعش به آن روی آورد چگونه برخورد کند همانند آنچه که در دو انفجار ایستگاه قطار آنکارا و سوروچ در شرق ترکیه رخ داد و اینجا این چالش بزرگتر مطرح می‌شود زیرا عناصر داعش در بافت اجتماعی ترکیه نفوذ کرده‌اند.

از آنچه که گفته شد مشخص می شود که پیروزی مجدد حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه آنهم به صورت قاطع هر چند برای بخشی از تحولات داخلی این کشور بخصوص در عرصه اقتصادی و تثبیت نسبی اوضاع سیاسی و امنیتی می تواند خبری خوش و امیدوار کننده باشد اما قطعا برای سیاست های منطقه‌ای و مداخله گرانه این کشور (که البته در تعارض با رویکرد اعلامی این حزب در آغاز به قدرت رسیدن در خصوص به صفر رساندن تنش مرزی با همسایگان از جمله سوریه است) خبری امیدوارکننده به شمار نمی رود و امکان تغییر و بازنگری در این عرصه را بعید نشان می دهد . با اینحال این امکان برای این حزب باقی است که با بازنگری در رویکرد مداخله‌گرانه گذشته هم به انتظارات داخلی پاسخ دهد و هم اینکه زمینه لازم را برای تقویت روابط و همکاری‌ها با همسایگان فراهم سازد.

انتهای پیام/ 852