شیعه نیوز:
پرسش
در روایات هست که بعد از هجوم عمر و ابوبکر به خانه حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) و درگیری‌های آنجا، حضرت فاطمه تهدید کرد که «به خدا قسم باید بیرون روید وگرنه نزد خدا مویم را برهنه می‌سازم». آیا این داستان صحت دارد و اگر دارد با عفت آن‌حضرت در تضاد نیست؟
پاسخ اجمالی
در منابع حدیثی و تاریخی و به صورت پراکنده، نقل‌های مختلفی درباره بی‌حرمتی به حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) آمده است.[1]
در یکی از این نقل‌ها چنین آمده است:
«عَنِ الْمُعَلَّى عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی هَاشِمٍ قَالَ: لَمَّا أُخْرِج بِعَلِیٍّ خَرَجَتْ فَاطِمَةُ وَاضِعَةً قَمِیصَ رَسُولِ الله عَلَى رَأْسِهَا آخِذَةً بِیَدَیِ ابْنَیْهَا فَقَالَتْ مَا لِی وَ مَا لَکَ یَا أَبَا بَکْرٍ تُرِیدُ أَنْ تُؤْتِمَ ابْنَیَّ وَ تُرْمِلَنِی مِنْ زَوْجِی وَ اللهِ لَوْ لَا أَنْ تَکُونَ سَیِّئَةٌ لَنَشَرْتُ شَعْرِی وَ لَصَرَخْتُ إِلَى رَبِّی فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ مَا تُرِیدُ إِلَى هَذَا ثُمَّ أَخَذَتْ بِیَدِهِ فَانْطَلَقَتْ بِهِ»؛[2] ابوهاشم می‌گوید: هنگامى که على( علیه السلام ) را از خانه بیرون بردند، فاطمه( سلام الله علیها ) نیز پیراهن پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) را روى سرش گذاشت و دست حسنین( علیه السلام ) را گرفت و به دنبال آن‌حضرت بیرون آمد و خطاب به ابوبکر فرمود: «مرا با تو چکار؟! می‌خواهى بچه‌هایم را یتیم کنى و مرا بی‌شوهر؟ به خدا سوگند! اگر گناه نبود، مویم را پریشان کرده و به درگاه پروردگارم فریاد می‌زدم». مردى از میان آن جمعیت -خطاب به ابوبکر یا عمر[3]- گفت: از این کار چه منظورى دارى؟ [می‌خواهى عذاب بر این امّت نازل کنى؟] سپس فاطمه( سلام الله علیها ) دست على( علیه السلام ) را گرفت و از مسجد بیرونش آورد.
بررسی سند روایت:
روایت از حیث سند ضعیف است؛[4] زیرا:
اوّلاً: در سلسله سند آن، فردی به نام معلّى بن محمد بصری وجود دارد که بعضی از کتاب‌های رجالی او را از جهت مذهب و حدیث، مضطرب[5] دانسته‌اند.[6] علاوه بر این‌که؛ در این روایت نامی از ابوهاشم به میان آمده است که مشخص نیست چه کسی است و مجهول می‌باشد.
ثانیاً: این روایت یک نقل تاریخی است و از امام معصوم نقل و صادر نشده است. لذا حدیث موقوف[7] است که حدیث از اقسام حدیث ضعیف می‌باشد. مگر آن‌که قراینى وجود داشته باشد که به طور عادت موجب اطمینان به صدور آن از معصوم( علیه السلام ) گردد.[8]
بررسی متن روایت:
با قطع نظر از ضعف سند، این روایت منافاتی با عصمت حضرت زهرا( سلام الله علیها ) ندارد؛ زیرا:
1. در روایت یاد شده، تأکید شده که اگر این کار گناه نبود، اقدام به انجام آن می‌کردم. این بیان مانند سخن حضرت یوسف( علیه السلام ) است که قرآن درباره آن می‌فرماید: «وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ».[9]
2. در مواردی چون خطبه فدکیه که در مسجد النبی( صلی الله علیه و آله و سلم ) بیان شد،[10] فاطمه( سلام الله علیها ) در پشت پرده با مردم سخن می‌گفت، نه در جلوی چشم آنها. لذا ممکن بود در این واقعه نیز به پشت پرده رفته و در آنجا موی خود را پریشان کند، نه در بین نامحرمان که منافات با عصمت آن‌حضرت داشته باشد.
3. از طرفی ایشان نفرموده که در آن جمع و در همان لحظه این کار را انجام می‌دهد. شاید به منزل رفته و برای آن‌که پریشانی خود را نزد خدا اعلام کند به این کار دست بزند.
البته دو توجیه اخیر با عبارت "لولا أن تکون سیئة" چندان همخوان نیست و توجیه اول مناسبتر است.
4. به هر حال، تهدید فاطمه( سلام الله علیها ) باعث شد که مردم دست به اعتراض بردارند. لذا حضرت به همراه امام علی( علیه السلام )، بدون این‌که این کار را انجام داده باشد، به منزل برگشتند.
[1]. ر.ک: «اسامی هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه( سلام الله علیها )»، 69908؛ «بررسی سند روایت تهدید به آتش زدن در خانه حضرت زهرا( سلام الله علیها ) در تاریخ طبری»، 51195.
[2]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 8، ص 237 – 238، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 26، ص 183، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[4]. همان.
[5]. ر.ک: «حدیث مضطرب»، 25160.
[6]. نجاشى، احمد بن على بن احمد، فهرست أسماء مصنفی الشیعة، ص 418، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق؛ حلّى، حسن بن على، رجال ابن داود، ص 517، دانشگاه تهران، 1383ق.
[7]. ر.ک: «حدیث مرفوع، مرسل، مقطوع و موقوف»، 10825.
[8]. عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار إلى اصول الأخبار، ص 104 ـ 105، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة، 1401ق؛ صدر، سیدحسن، نهایة الدرایة فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهایی، ص 184 ـ 185، بی‌جا، المشعر، بی‌تا.
[9]. یوسف، 24؛ ر.ک: «برهان پروردگار برای حفظ یوسف( علیه السلام ) از گناه»، 3397.
[10]. «خطبه فدکیه حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) در مسجد النبی»، 36558.
T