تدبیر امام هادی (ع) در حفظ جان زائران ایرانی ابا عبدالله (ع)

به گزارش «شیعه نیوز»، محرم امسال در فضای جدید زندگی ما با همه محرم های سال ها و دهه های قبل متفاوت است. ارادت عاشقان و عزاداران به اباعبدالله و تعهدی که به سوگواری دارند از یک سو و از سوی دیگر محدودیت هایی که منطق و شرع بر مراعات آن ها صحه می گذارد به هم رسیده است. بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام محمدتقی مددی، پژوهشگر علوم دینی و دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی به این موضوعات می پردازد.

در ماه محرم و عزاداری در مجالس بزرگداشت قیام توحیدی و خونین اباعبدالله علیه السلام قرار داریم. دیدگاه شما درباره محرم امسال با توجه به محدودیت های به وجود آمده چیست؟

روایتی از امام علی ابن موسی الرضا (ع) به ما رسیده که معمولا سخنران ها و مداح ها در چنین ایامی آن را می خوانند. روایت بسیار عجیب و مهمی است. یک سخن راهبردی برای همه زمان ها که در آن امام رضا علیه السلام به پسر شیب می گوید: يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْ‏ءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع) / یابن شیب اگر می خواهی برای چیزی گریه کنی برای جدم حسین بن علی گریه کن. امام معصوم در حقیقت می فرماید مظلومیت امام حسین (ع) و آنچه بر او رفت چنان سهمگین و بزرگ است که به یک معنا هر غمی در برابر آن کوچک می نماید. تردیدی وجود ندارد که امام حسین علیه السلام برای ما شیعیان، مسلمانان و همه آزادگان گنجی تمام نشدنی است بنابراین هر فرد منصفی نمی تواند از امام و مقتدای خود دست بردارد حتی اگر در زمانه ای باشد که محدودیت هایی وجود داشته باشد. البته ممکن است محدودیت ها گاهی شکل ارادت ما را تغییر دهد اما محتوا همان است بنابراین هر موضوعی سر جای خود باقی می ماند.

آیا می شود بیشتر درباره سخن امام رضا علیه السلام غور کنیم وقتی می فرماید اگر می خواهی اشک بریزی بر حسین بن علی (ع) اشک بریز.

ببینید اشک چشم انسان خیلی توفیر دارد و حیف است که برای خواستن ها و غصه های بی ارزش بر زمین ریخته شود. به قول و تعبیر یکی از استادان و بزرگواران انگار خدا چشم را برای اشک و اشک را برای حسین (ع) خلق کرده است. وقتی امام معصوم می گوید بر حسین اشک بریز یعنی ان آشک ها را به آستانه عشق، محبت، خلوص و بندگی وصل کن تا اشک های تو ارزش پیدا کند.

عزاداری بر امام حسین (ع) از لحظه شهادت به بعد تا روی کار آمدن حکومت های مختلف به ویژه پس از صفویه چگونه شکل گرفت و به ما رسید؟

وقتی تاریخ را نگاه می کنید می بینید که عزاداران حسینی و اشک ریزان آستانه اباعبدالله چه کسانی بودند بیشتر به اهمیت موضوع پی می برید. برخلاف آن که مصطلح است جابر ابن عبدالله انصاری از صحابه پیامبر (ص) را اولین زائر و عزادار امام حسین معرفی می کنند اولین عزادار امام حسین (ع)، حضرت زینب سلام الله علیهاست که در همان گودال قتلگاه بالای سر جنازه مطهر امام آمد و همان جا نوحه خوانی و عزاداری کرد و چه نوحه های جانسوزی و حتی می بینیم وقتی حضرت زینب (س) همراه کاروان اسرا به شام می رود در هر منزلی که می رسیدند ذکر مصیبت می کردند و حقایق را فاش می ساختند. اما بعد در اربعین جناب جابر ابن عبدالله انصاری خود را بر تربت امام حسین علیه السلام رساندند و بر مظلومیت ایشان گریستند.

اما در ایران عزاداری به شکل دسته جمعی از زمان آل بویه آغاز شد. آل بویه شیعه بودند و دستور دادند روز عاشورا بازار و مراکز عمومی تعطیل باشد تا مردم به صورت دسته جمعی در عزاداری ها شرکت کنند و این رویه از آن جا ادامه پیدا کرد تا این که به دوره صفویه رسید و در زمان صفوی ها عزاداری گونه های مختلفی پیدا کرد مثلا ما شاهد شکل گیری مقتل خوانی و زنجیرزنی و ... هستیم.

و در نهایت به انقلاب اسلامی می رسیم که حضرت امام انقلاب خود را با اقتدا به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) آغاز کردند و نهضت انقلاب ایران بر پایه های انقلاب امام حسین شکل گرفت.

موضع حکومت های سفاکان در طول تاریخ درباره عزاداری ها چه بوده است؟ آیا تحمل می شده است؟

ببینید وقتی قیام حضرت اباعبدالله (ع) بر حول ظلم ستیزی شکل می گیرد معلوم است که حکومت های نامشروع و ستمگر موافق این قیام و طرفداران و هواخواهان و عزاداران آن نباشند چون در همین عزاداری ها روشنگری هایی وجود دارد که این حکومت ها از آن بیم دارند بنابراین می بینیم که از همان آغاز بنی امیه و بعدها بنی عباس روی خوشی به این مجالس نشان نمی دهند و جلوی آن می ایستند . در زمان ما هم دیدیم تا زمانی که صدام حسین قدرت را در عراق به دست گرفته بود راه کربلا بسته بود و بسیاری از شیعیان از زیارت حضرت محروم بودند چون دیکتاتوری مثل صدام حسین از گسترش مجالس مربوط به امام حسین (ع) وحشت داشت بنابراین مانع تراشی می کرد اما عاشقان اباعبدالله در هر زمانی توانستند این راه را ادامه دهند.

راز خاموش شدن ذکر اباعبدالله علیه السلام با وجود همه این محرومیت ها و محدودیت ها چیست؟

پیامبر ما در بیانی نورانی این حقیقت را با ما در میان گذاشته اند که: اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ الْمُؤمنینَ لا تَبْرُدُ اَبَداً. پیامبر (ص) می فرمایند کشته شدن امام حسین (ع) حرارت و شوری در قلب های مومنان ایجاد کرده که تا ابد سرد نخواهد شد. در واقع این آتشفشان الهی است که هر زمانی می جوشد و نو به نو در قلب های مومنان تلألو می کند بنابراین شما می بینید که در زمان متوکل آمدند قطع دست راست را شرط زیارت امام حسین علیه السلام قرار دادند و افراد زیادی آمدند و به این شرط گردن نهادند.

موضع اهل بیت علیهم السلام در این باره چه بوده است؟ آیا ضرر و زیان زدن به خود به خاطر عزاداری یا زیارت از ناحیه معصومین ما تایید شده است؟

نکته مهمی که در این باره می توان گفت موضع گیری امام هادی در زمان متوکل در این باره است. آن زمان ایرانیان به خاطر عشق و ارادتی که به اباعبدالله (ع) و خاندان اهل بیت علیهم السلام داشتند - و همچنان این ارادت پابرجاست - برای سفر در آن شرایط دشوار و ناامن، متحمل ضرر و زیان های سخت و حتی خطر جانی می شدند امام هادی علیه السلام وقتی متوجه این قضیه شدند فرمودند: لو زُرتَ قبر عبدالعظيم عندكم، لكُنتَ كمن زار الحسين / هر کسی قبر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) را زیارت کند انگار که قبر امام حسین (ع) را زیارت کرده است. این نشان می دهد که معصومین ما همان قدر که نسبت به بزرگداشت و تکریم قیام و حرکت امام حسین علیه السلام حساس بودند به همان اندازه نسبت به جان و سلامت شیعیان حساس بودند بنابراین به ما مجوز نداده اند که پا به مجلس عزاداری ای بگذاریم که ضرر جانی برایمان دارد اما وقتی احتیاط ها و دوراندیشی ها و مراعات های لازم صورت گرفته باشد قضیه متفاوت است یعنی جایگاه هر کدام را بشناسیم و حق هر کدام را ادا کنیم. اگر فقط بخواهیم به عزاداری فکر کنیم اما حق مطلب را درباره سلامت، بهداشت و پیشگیری ادا نکنیم در حقیقت حرکتی منطبق بر شیوه اهل بیت انجام نداده ایم.