طریقه خواندن نماز در اسلام اولین بار چطور بود؟ و اوقات نماز را چه کسانی معیّن می‌کردند؟

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
در مورد اولین نماز و نیز چگونگی تفکیک نمازها و وقت آنها، گزارش‌های گوناگونی وجود دارد. به هر حال مسلّم است که در ابتدای ظهور اسلام که مسلمانان هنوز در مکه بودند، خداوند نمازهای یومیه را بر آنان واجب کرد، اما در مورد چگونگی تفکیک نمازها، برخی گزارش‌های موجود را به استحضار می‌رسانیم:
1. اولین نمازی که پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) خواند، نماز ظهر بود.[1] در آن زمان، همه نمازها دو رکعتی بودند؛ یعنی همه نمازها مثل نماز صبح خوانده می‌شد. این روال همچنان ادامه داشت تا این‌که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به مدینه هجرت کرد و مسلمانان نیز به این شهر کوچ کردند. وقتی که اسلام به قدرت رسید و جهاد بر مسلمانان واجب شد؛ از سوی خداوند هفت رکعت به نمازهای یومیه اضافه شد؛ دو رکعت به نماز ظهر، دو رکعت به نماز عصر، دو رکعت به نماز عشاء و یک رکعت به نماز مغرب. اما نماز صبح، به دلیل آن‌که در آن لحظات فرشتگان روز نازل شده و فرشتگان شب، به آسمان برمی‌گردند، و هر دو گروه از فرشتگان در نماز صبح با پیامبر خدا شرکت می‌کردند، و به جهت کم بودن وقت، چیزی به آن اضافه نشد.[2]
2. نقل‌های دیگری نیز در این‌باره وجود دارد؛ مانند این‌که در روایتی آمده است؛ پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) دستور نمازهای واجب را در معراج با خود آورد. هنگامی که امام حسن( علیه السلام ) و امام حسین( علیه السلام ) به دنیا آمدند، به شکرانه این نعمت، هفت رکعت به نمازها اضافه کرد.[3]
3. در روایتی دیگر آمده است؛ هنگام نماز مغرب، خبر ولادت حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) رسید، ایشان به شکرانه این نعمت، یک رکعت به نماز مغرب اضافه کرد. بعدها نیز به خاطر ولادت امام حسن( علیه السلام ) دو رکعت و به خاطر ولادت امام حسین( علیه السلام ) دو رکعت دیگر به نمازها اضافه کرد.[4]
4. اوقات نماز هم از همان زمانی که دستور خواندن نماز صادر شد، تعیین گردید. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «جبرئیل به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) دستور خواندن همه نمازهای یومیه را داد و برای همه آنها دو نوع وقت[5] تعیین کرد، غیر از نماز مغرب».[6]

[1]. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 332، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 8، ص 339، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق
[3]. همان، ج 3، ص 487؛ ر. ک: «واجب شدن تعداد رکعات نماز در معراج»، سؤال 10173.
[4]. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 324، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
[5]. «یا مقصود اول وقت و آخر وقت و یا مقصود وقت فضیلت و وقت مشترک می‌باشد».
[6]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج 1، ص 245، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق.

آیات مرتبط

سوره البقرة (3) : الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ
سوره البقرة (43) : وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ
سوره البقرة (45) : وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ
سوره البقرة (110) : وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
سوره البقرة (153) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ

T