۰

پاداش استغفار و طلب توبه - به ویژه پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده - چیست؟

بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی؛ برای گفتن «استغفر الله ربّی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز؛ به طور ویژه ثواب خاصی نیافتیم، بلکه در روایات تنها به گفتن استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده هر نماز سفارش شده است.
کد خبر: ۲۱۳۳۴۵
۰۷:۵۴ - ۲۸ دی ۱۳۹۸

شیعه نیوز:
پرسش
ثواب گفتن «استغفر الله ربی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز چه ثواب و اثراتی دارد؟ احادیث در این مورد را بیان کنید.
پاسخ اجمالی
بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی؛ برای گفتن «استغفر الله ربّی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز؛ به طور ویژه ثواب خاصی نیافتیم، بلکه در روایات تنها به گفتن استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده هر نماز سفارش شده است. فقها نیز با توجه به همین روایات قائل به استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده شده‌اند. در روایات چنین آمده است:
الف. استحباب استغفار میان دو سجده[1]
1. روزى امام صادق( علیه السلام ) به حَمّاد بن عیسى فرمود: «اى حمّاد! آیا می‌توانى خوب نماز بخوانى؟» به امام عرض کردم: اى سرور من! "کتاب حریز"[2] را که درباره نماز است در حافظه دارم. آن‌حضرت فرمود: «عیبى ندارد، اى حماد! برخیز و نماز بخوان». حماد می‌گوید: در برابر حضرت صادق( علیه السلام ) بپاخاستم و رو به قبله نماز را شروع کردم، به رکوع رفتم و سجده کردم. آن‌گاه امام فرمود: «اى حماد! نیکو نماز نمی‌خوانى! ...». حماد می‌گوید: در خود احساس خوارى کردم و به امام گفتم: فدایت شوم، نماز را به من بیاموز. پس امام برخاست، رو به قبله ایستاد و ...» [و امام( علیه السلام ) اجزای نماز را بجا آورد تا این‌که رسید به سجده]، سپس امام سر از سجده برداشت و چون درست به حالت نشسته درآمد تکبیر گفت. آن‌گاه بر ران چپ نشست و روى پاى راست را بر کف پاى چپ‏ قرار داد و فرمود: «أستَغفرُ اللهَ ربّى و أتوب إلیه» (یعنی از پروردگارم خدا آمرزش می‌طلبم و به درگاهش، توبه می‌کنم). سپس در حال نشسته تکبیر گفت و سجده دوم را به‌جاى آورد...».[3]
2. امام صادق( علیه السلام ) می‌فرماید: «هرگاه سرت را [از سجده‏] برداشتى، میان دو سجده بگو: «اللّهمَ‏ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أجِرْنِی وَ ادْفَعْ عَنِّی إِنِّی‏ لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»؛[4] بار خدایا! مرا بیامرز، و بر من، رحم آور و پناهم ده و از من، حمایت کن که من به هر خیرى بر من بفرستى، نیازمندم. بزرگ و خجسته است خدایى که پروردگارِ جهانیان است.
ب. استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه[5]
عبید بن زُراره می‌گوید: از امام صادق( علیه السلام ) درباره دو رکعت آخر نماز ظهر پرسیدم. فرمود: «خدا را تسبیح و ستایش می‌گویى و از گناهانت، آمرزش می‌خواهى...».[6]
ج. ثواب استغفار به طور کلی
هرچند درباره استغفار بعد از تسبیحات اربعه در نماز ثواب خاصی ذکر نشده است، اما می‌توان گفت که ثواب کلی استغفار (آمرزش‌خواهى) شامل کسی که در نماز استغفار کند، هم بشود؛ چرا که از منظر قرآن و احادیث؛ استغفار، افزون بر پاک‌سازى گناهان، شیطان را از انسان دور می‌کند، دل را جلا می‌دهد، نور علم را در دل جلوه‌گر می‌سازد، غم و اندوه را از دل می‌برد، به رزق وسعت می‌بخشد و در یک جمله، از انواع آفات مادّى و معنوى پیشگیرى می‌نماید و انواع برکات دنیوى و اخروى را براى انسان به ارمغان می‌آورد؛ از این‌رو گفتن و تکرار این ذکر با حضور قلب در هر فرصتى که پیش آید، بویژه لحظات حسّاس و پُربرکت؛ مانند: سحرها، در نماز، ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان، توصیه شده است.
در این‌جا برای نمونه؛ به ذکر چند روایت درباره ثواب استغفار بسنده می‌شود:
1. رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ): «هر کسی پیوسته استغفار نماید، خداوند براى او در هر تنگنایى، راهى براى بیرون آمدن، و در هر اندوهى، گشایشى قرار می‌دهد و از آن‌جا که او نمی‌پندارد، روزی‌اش می‌دهد».[7]
2. امام على( علیه السلام ): «خداوند سبحان، استغفار را مایه فراوانىِ روزى و رحمت مردم قرار داده و فرموده است: "از پروردگارتان آمرزش بخواهید؛ همانا او بسیار آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند، و برایتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد."[8] پس، رحمت خدا بر کسى که به توبه‌اش روى آورد و از خطایش پوزش طلبد و به استقبال مرگش رود!».[9]
3. امام باقر( علیه السلام ): «هر کس بعد از هر نماز واجب و پیش از آن‌که پاهایش را بگشاید [و دنبال کار دیگرى برود]، سه بار بگوید: "أستَغفِرُ اللهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ، ذُو الجَلالِ وَ الإِکرامِ و أتوبُ إلَیهِ" (از خداى یگانه زنده بر پا دارنده با جلال و شُکوه و گرامى، آمرزش می‌خواهم و به سوى او باز می‌گردم)، خداوند عزّ و جلّ گناهانش را می‌آمرزد، حتّى اگر مانند کف دریا [فراوان‏] باشد».[10]

[1]. ر. ک: محقق داماد، محمد، کتاب الصلاة، ج ‏4، ص 106، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چاپ دوم؛ حکیم، محسن‏، مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 394، قم، مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول.
[2]. علمای رجال اشاره کرده‌اند که حریز بن عبدالله سجستانی چندین کتاب داشته است و اغلب روایات وی، راجع به نماز بوده که تقریباً تمام متن اثر مشهور حریز، کتاب الصلاة، در باب الصلاةِ کتب اربعه شیعه باقیمانده است. ر. ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 144 – 145، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 311 – 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. کافی، ج ‏3، ص 321.
[5]. ر. ک: خویى، ابو القاسم‏، شرح العروة الوثقى، ج ‏14، ص 451، قم، شرکت التوحید نشر، چاپ اول؛ مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 258 – 259.
[6]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج ‏2، ص 98، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 86، قم، مدرسه امام مهدی (عج)، چاپ اول، 1407ق.
[8]. نوح، 10.
[9]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 143، ص 199، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[10]. کافی، ج ‏2، ص 521.
آیات مرتبط

سوره البقرة (199) : ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
سوره البقرة (285) : آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ
سوره البقرة (286) : لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۚ أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
سوره آل عمران (16) : الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
سوره آل عمران (17) : الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ

T

ارسال نظرات
نظرات حاوی عبارات توهین آمیز منتشر نخواهد شد
نام:
ایمیل:
* نظر: