بر اساس آموزه‌های دینی، آیا افراد با ایمان در کنار عبادت، باید به کار، استراحت و تفریح نیز بپردازند؟

شیعه نیوز:
پرسش
حدیثى از امام على( علیه السلام ) خوانده بودم که می‌فرمود: «روز خودت را به سه بخش تقسیم کن: عبادت، کار، تفریح و استراحت»؛ آیا این حدیث معتبر است؟
پاسخ اجمالی
در روایاتی به موضوع مطرح شده در پرسش پرداخته شده است. از جمله روایتی که شیخ طوسی(م 460ق) در «أمالی» نقل کرده است:
امام علی( علیه السلام ) به فرزندشان فرمود: «[سزاوار است‏] مؤمن را سه زمان باشد: زمانى که در آن با پروردگارش راز و نیاز می‌کند؛ زمانى که هزینه‌هاى زندگى را تأمین می‌کند؛ و زمانى که به خوشی‌هاى حلال و زیبا، اختصاص می‌دهد».[1] شبیه همین روایت از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) و امامان دیگر نیز نقل شده است.[2]
درباره این روایت باید به چند نکته توجه داشت:
1. سند این روایت به جهت مجهول بودن بیشتر راویان آن، ضعیف است. ولی چون مفاد و معنای آن در روایات دیگر آمده است و نیز به جهت این‌که عقل انسان‌ها، چنین تقسیم‌بندی را می‌پذیرد، عمل به این روایت اشکالی ندارد؛ زیرا بدون برنامه‌ریزى صحیح هیچ کارى سامان نمی‌یابد. از این‌رو؛ ائمه اطهار( علیه السلام ) تلاش می‌کردند که مسلمانان به نظمى الهى در زندگى خود دست یابند. نظم و انضباط در همه امور، شأن انسان مؤمن است –چنانچه در روایت آمده است- که بدون آن سیر به سوى کمال میسّر نخواهد شد.
2. علمای اخلاق نیز با توجه به آنچه گفته شد، در مباحث اخلاقی به این دسته از روایات استناد کرده‌اند.[3]
3. این روایات با آیاتی از قرآن مانند آیه آخر سوره مزمل که اختصاص یک سوم از شب را برای عبادت کافی می‌داند همخوانی دارد: «پروردگارت می‌داند که تو و گروهى از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن‌را بپا می‌خیزند؛ ... پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه براى شما میسّر است قرآن بخوانید او می‌داند بزودى گروهى از شما بیمار می‌شوند، و گروهى دیگر براى به دست آوردن فضل الهى [و کسب روزى] به سفر می‌روند، و گروهى دیگر در راه خدا جهاد می‌کنند [و از تلاوت قرآن بازمی‌مانند]، پس به اندازه‌اى که براى شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا "قرض الحسنه" دهید(در راه او انفاق نمایید) و [بدانید] آنچه را از کارهاى نیک براى خود از پیش می‌فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگ‌ترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است».[4]
4 . در این تقسیم‌بندی لازم نیست دقیقاً زمان به سه قسمت کاملاً مساوی تقسیم شود، بلکه با توجه به شرایط پیرامونی، گاه می‌توان از یکی کم کرد و بر دیگری افزود.

[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الامالی، ص 147، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.
[2]. ر. ک: «تقسیم‌بندی اوقات شب و روز در زندگی»، سؤال 44305.
[3]. ر. ک: فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی‏، المحجة البیضاء فی تهذیب الإحیاء، ج ‏3، ص 68، قم، مؤسسه النشر الاسلامی‏، چاپ چهارم، 1376ش؛ مهدوى کنى، محمد رضا، نقطه‌هاى آغاز در اخلاق عملى، ص 72 و 353، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ هفتم، 1384ش.
[4]. مزمل، 20.
آیات مرتبط

سوره المزمل (20) : إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَىٰ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ ۚ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ۚ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَىٰ ۙ وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ۙ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ ۚ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا ۚ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

T