آیا توصیه شده است از کمک به مستمندی که هدیه‌های ناچیز را نمی‌پذیرد خودداری کرد و به فقیری که همان هدیه کوچک را بزرگ می‌شمارد کمک بیشتری کنیم؟

شیعه نیوز:
پرسش
می‌گویند شخصی نزد امامی آمد و درخواست کمک کرد و امام( علیه السلام ) خوشه انگوری به او داد، ولی آن فقیر نپذیرفت و امام دیگر به او کمک نکرد، اما به فقیر دیگری که همین هدیه را پذیرفته بود، کمک بیشتری کرد. منبع این داستان کجا است؟
پاسخ اجمالی
آنچه در پرسش آمده، در حدیث موثقی[1] از مسمع بن عبد الملک نقل شده است:
در سرزمین منا خدمت امام صادق( علیه السلام ) نشسته بودیم و انگور می‌خوردیم. نیازمندی آمد و درخواست کمک کرد. امام( علیه السلام ) فرمود: این خوشه انگور را به او بدهید. آن مستمند گفت: من نیازى به یک خوشه انگور ندارم! اگر درهمى باشد می‌‏پذیرم! امام( علیه السلام ) با دیدن این رفتار فقیر، گفت: خداوند خودش روزی تو را گشاده فرماید. آن فقیر نیز بدون دریافت چیزی، آن‌جا را ترک کرد، اما پس از مدتی برگشت و تقاضا کرد که همان خوشه انگور را به او بدهند؛ اما امام( علیه السلام ) چیزى به او نداد و گفت: خداوند وسعت و نعمت ارزانى دارد. بعد از گذشت مدتی، مستمند دیگری آمد و او نیز درخواست کمک کرد. حضرتشان تنها سه دانه انگور در دست او گذاشت، فقیر سه دانه انگور را گرفت و گفت: خدا را سپاس که به من روزى داد! امام صادق( علیه السلام ) به او فرمود: اندکی صبر کن. و بعد هر دو دست خود را پر از انگور نموده و به آن شخص داد. فقیر انگور را گرفت و دوباره حمد و ستایش خدا را گفت. امام به او گفت: باز هم صبر کن! و بعد به غلامش گفت: چیزى نزد خود داری؟! خدمت‌کار کیسه پولی که به نظر حدود بیست درهم بود را آورد. حضرت همه پول‌ها را به آن فقیر داد و آن فقیر دوباره خداوند را ستایش کرد و ادامه داد: خدایا این نعمت‌ها از تو است، که شریک و همتایی ندارى. امام صادق( علیه السلام ) با شنیدن این سخنان، به او فرمود کمی دیگر صبر کن و پیراهنش را از تن خود در آورده و به او پوشاند. آن شخص پیراهن را پوشید و عرضه داشت، خدا را سپاس که برهنه‌ای را پوشاند ...».[2]
از این روایت می‌توان برداشت کرد که نباید به مستمند ناسپاس که خود را بزرگ‌تر از آن می‌داند که هدیه‌های کوچک را بپذیرد، کمک کنیم. البته نباید با او نیز بدرفتاری داشته باشیم و در مقابل به فردی که هدیه‌های اندک را پذیرفته و خدا را بابت آن سپاس می‌گذارد، کمک بیشتری کنیم.
در نهایت، بیان این نکته نیز ضروری است که بر اساس آیه نهم سوره دهر نباید به دنبال آن باشیم که فرد فقیر از شخص ما تشکر کند، بلکه همین مقدار که خدا را سپاس گفته و انتظار بیش از حد نداشته باشد، نکته مثبتی در او به شمار آمده که او را شایسته کمک بیشتر خواهد نمود.

[1]. ر. ک: «حدیث موثّق و شرط حجیت آن»، 78388؛ مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 16، ص 179، تهران، ‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 49، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

آیات مرتبط

سوره البقرة (3) : الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ
سوره البقرة (83) : وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
سوره البقرة (177) : لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
سوره البقرة (195) : وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
سوره البقرة (215) : يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ ۖ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ

T