«لو کان العقل رجلاً لکان الحسن، اگر عقل در قالب انسانی جلوه‌گر شود، امام حسن( علیه السلام ) آن انسان خواهد بود» این سخن پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در چه منبعی نقل شده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
حدیث «... لو کان العقل رجلاً لکان الحسن»، در کدام منبع آمده؟ و آیا سند آن صحیح است؟
پاسخ اجمالی
همان‌گونه که در پرسش آمده،‌ در منابعی مانند فرائد السمطین از پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مورد شخصیت و جایگاه امام حسن مجتبی( علیه السلام )[1] نقل شده است: «... و لو کان العقل رجلا لکان الحسن ...»؛[2] اگر عقل در قالب انسانی جلوه‌گر شود، امام حسن( علیه السلام ) همان انسان خواهد بود.
در مورد این روایت، بیان چند نکته لازم است:
1. اگرچه برای این روایت، سندی ذکر نشده است، اما از آن‌جا که منافاتی با آموزه‌های دینی ندارد، می‌توان آن‌را پذیرفت.
2. اثبات شیء نفی ماعدا نمی‌کند. و به عبارتی این‌گونه نیست که عقل تنها بتواند در قالب امام حسن( علیه السلام )، جلوه‌گری کرده و در قالب دیگر پیامبران و امامان نگنجد، بلکه این روایت می‌تواند شامل تمام آنان نیز شود.
3. در برخی از دیگر منابع، مشابه همین روایت نقل شده با این تفاوت که «فضل»، جایگزین «عقل» شده است:
«... وَ لَوْ کَانَ‏ الْفَضْلُ‏ شَخْصاً لَکَانَ‏ الْحَسَنَ‏ ع‏ ...»؛[3] اگر فضل و بخشش به صورت انسانی در بیایید، امام حسن( علیه السلام ) مصداق کامل آن است.

[1]. «زندگی‌نامه و فضائل و مناقب امام حسن مجتبی( علیه السلام )»، 1907؛ «امام حسن( علیه السلام ) و انفاق اموال»، 56224؛ «لقب کریم اهل بیت»، 77261.
[2]. حمویی جوینی شافعی، ابراهیم بن سعد الدین‏، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الأئمة من ذریتهم( علیه السلام )‏، ج 2، ص 68 و 395، بیروت، مؤسسة المحمود، چاپ اول، 1400ق؛ مرعشی تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 15، ص 133، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1409ق.
[3]. ابن شاذان، محمد بن احمد، مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة من ولده ع من طریق العامة، ص 135 – 136، قم، مدرسة الإمام المهدی عج ، چاپ اول، 1407ق.

T