مدرسه صدر بابل نگینی درخشان از دوره قاجار

به گزارش «شيعه نيوز»،  مدرسه علمیه خاتم الانبیاء(ص) بابل، در گذشته به عنوان یکی از سه مدرسه «صدر» جهان تشیع شناخته می شد. مدارس «صدر» در سه شهر نجف، اصفهان و بارفروش که نام قبلی بابل بود، وجود داشتند؛ اما مدرسه صدر بابل به عنوان صدر اعظم شناخته می شد، چون واقف آن مرحوم میرزا شفیع، صدراعظم دربار قاجار بود و بعدها به مدرسه صدر در بین مردم مشهور شد و پس از تجدید بنا در سال 1368 ه.ش  از سوی مرحوم آیت الله روحانی، نماینده ولی فقیه در استان مازندران، به مدرسه خاتم الانبیاء(ص) تغییر نام داد.

این مدرسه پس از بازسازی همواره از مدارس برتر و نمونه کشور شناخته می شد و هنوز هم چنین جایگاهی را داراست و هم اکنون نیز ۲۳۰ طلبه از از پایه اول تا درس خارج در آن مشغول تحصیل می باشند.

برای آشنایی بیشتر با مدرسه صدر بابل یا همان خاتم الانبیاء(ص) فعلی، خبرنگار خبرگزاری «حوزه» به سراغ حجت اللاسلام والمسلمین روح الله حبیبیان، مدیر این مدرسه که خود از اساتید حوزه و دارای مدرک سطح ۴ تخصصی کلام می باشد، رفته و پیرامون تاریخچه، وضع کنونی و برنامه ها و فعالیت های علمی، پژوهشی، تهذیبی، و ...، مدرسه به گفتگو نشسته که حاصل آن را در ادامه می خوانید.

*  ضمن تشکر از وقتی که در اختیار خبرگزاری «حوزه» قرار دادید، کمی از خودتان بگویید.

بسم الله الرحمن الرحیم

اینجانب روح الله حبیبیان، از سال 1374 دبیرستان را رها کرده و به عنوان طلبه وارد مدرسه خاتم الانبیاء (ص) بابل شدم. تا پایه هشتم توفیق حضور در این مدرسه  را به عنوان محصل و مدرس داشته و از سال نهم طلبگی وارد حوزه علمیه قم شدم و پایه های 9 و 10 را در دروس آزاد این حوزه مقدسه گذراندم.

پس از اتمام سطح، تا یازده سال نیز درس خارج را ادامه دادم که در طول این سال ها، یک دوره کامل اصول محضر استاد سید محمود مددی موسوی و درس خارج فقه را نیز محضر اساتیدی همچون آیت الله هاشمی شاهرودی، آیت الله شب زنده دار و استاد گنجی طی کردم. در کنار آغاز درس خارج، وارد مؤسسه کلام آیت الله العظمی سبحانی نیز شده و در سال 1388 کارشناسی ارشد خود را دفاع کرده و از سال 1389 سطح چهار کلام را نیز آغاز و در سال 1392 آن را به اتمام رساندم.

در طول این سال ها توفیق تدریس در مدارس شهیدین قم به مدت چهار سال، جهانگیرخان قم به مدت چهار سال، مدرسه فقهی امام باقر(ع) قم به مدت سه سال و در مراکز دیگر همچون جامعه المصطفی را نیز داشتم. همچنین در کنار فعالیت های تحصیلی، تدریسی و علمی، به مدت هفت سال در مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی به عنوان مدیر گروه فلسفه و کلام و مدیر بخش ارزیابی کلام مشغول به فعالیت بوده و از دو سال گذشته به پیشنهاد امام جمعه و تولیت مدرسه علمیه خاتم الانبیاء(ص) بابل، حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی، به عنوان مدیر این مدرسه به این شهرستان برگشته و مشغول خدمت به طلاب می باشم.


*  پیشینه مدرسه علمیه خاتم الانبیاء(ص) به چه دوره ای بر می گردد و وضع فعلی آن چگونه است؟

مدرسه علمیه خاتم الانبیاء(ص) بابل، در گذشته به عنوان یکی از سه مدرسه «صدر» جهان تشیع شناخته می شد. مدارس «صدر» در سه شهر نجف، اصفهان و بارفروش که نام قبلی بابل بود، وجود داشتند؛ اما مدرسه بابل به عنوان صدر اعظم شناخته می شد؛ چون واقف آن مرحوم میرزا شفیع، صدراعظم دربار قاجار بود و بعدها به مدرسه صدر در بین مردم مشهور شد و پس از تجدید بنا در سال 1368  از سوی مرحوم آیت الله روحانی، نماینده ولی فقیه در استان مازندران، به مدرسه خاتم الانبیاء(ص) تغییر نام داد.

این مدرسه پس از بازسازی همواره از مدارس برتر و نمونه کشور شناخته می شد و هنوز نیز بحمدلله همچین جایگاهی را داراست.

همچنین از جهت کمیت نیز در سه طبقه و در مساحت قابل توجهی در مرکز شهر بابل تأسیس شده و از نظر نمای داخلی و طراحی، جزو زیباترین مدارس کشور شناخته می شود.

تعداد طلاب این مدرسه  تا سال گذشته قریب به 190 طلبه بوده است که بحمدالله از سال گذشته اقبال جدی تری هم در بخش طلاب مبتدی و هم در طلاب سطوح بالا برای ورود به این مدرسه ایجاد شد که علی رغم درخواست های بالا برای ورود و پس از گزینش های سخت و دشوار، امروز حدود 230 طلبه در این مدرسه از پایه اول تا درس خارج حضور داشته و مشغول به تحصیل می باشند.

همچنین 20 استاد به صورت نیمه وقت و تمام وقت در این مدرسه مشغول به تدریس می باشند که قریب به 95 درصد از این عزیزان از طلاب همین مدرسه بوده اند.

* چند درس خارج در مدرسه خاتم الانبیاء(ص) برگزار می شود؟ آیا رسمیت دروس خارج  مدرسه از قم ابلاغ شده است؟

روزانه سه درس خارج در مدرسه برقرار است که اساتید آن آیت الله قائمی و حجج اسلام والمسلمین نیکزاد و داداش زاده می باشند.

تعداد طلاب شرکت کننده در این دروس قریب به 35 نفر می باشند که 14 نفر از طلاب رسمی مدرسه و مابقی به صورت آزاد در آن شرکت می کنند.

برای افرادی که به صورت آزاد در این دروس شرکت می کنند، شهریه مختصری پرداخت شده؛ اما برای طلاب رسمی مدرسه، قواعدی همانند نوشتن تقریرات و حضور در ساعات معین آموزشی تعریف شده که در قبال این فعالیت ها، شهریه قابل توجهی تعریف شده است.

درس خارج این مدرسه علمیه به قم ارسال؛ اما هنوز رسمیت آن ابلاغ نشده است؛ البته در شرف تأیید می باشد.


* پیش از ورود به مباحث آموزشی و پژوهشی، به تشریح فعالیت های اجتماعی مدرسه بپردازید

مؤسس این مدرسه، مرحوم آیت الله هادی روحانی به عنوان یک مبارز انقلابی همواره در کنار فعالیت های آموزشی و تهذیبی بر حضور در عرصه های خدمت به نظام و انقلابی ماندن حوزه تأکید داشتند و بر این اساس، مدرسه در مناسبت های سیاسی و اجتماعی پیشگام بوده و برنامه های مفصلی در عمده مناسبت های ملی و مذهبی در مدرسه با حضور اقشار مختلف مردم برگزار شده و می شود؛ البته اولویت نخست، جنبه های علمی و رسیدن به فقاهت و درایت در علوم اهل بیت(ع) است؛ اما در کنار آن فعالیت های متنوعی نیز در طول سال انجام می پذیرد.

رژه هفته دفاع مقدس، فعالیت های گوناگون در قالب بسیج مدرسه، راه اندازی نمایشگاه های دفاع مقدس و شهدا، برگزاری مراسم شبی با شهدا، شرکت در راهپیمایی ها در مناسبت های گوناگون و ... از جمله فعالیت های پررنگ طلاب این مدرسه علمیه می باشد.

علاوه بر برنامه های مذکور، برای آمادگی طلاب در عرصه های جهاد، بسیج فعالی نیز در مدرسه وجود دارد که هر ساله اردوی نظامی مفصلی در سطح استان برای طلاب برگزار می کند.

غالب برنامه های مدرسه، تلفیقی از برنامه های علمی، اخلاقی و تفریحی است و در این راستا هر ساله زیارت مشهد مقدس را در دستور کار داریم و برنامه های فرهنگی مختلف را در آن می گنجانیم.

برگزاری اردوهای تابستانه در مناطق خوش آب و هوا از دیگر برنامه های این مدرسه علمیه است که امسال این اردو را در منطقه وانا از توابع شهر لاهیجان برگزار نموده و پس از انتشار گزارش تصویری این اردو، مورد استقبال مدیران دیگر مدارس علمیه نیز قرار گرفته است.

* برای سال جدید تحصیلی چه تعداد طلبه جدیدالورود پذیرش کرده اید؟

امسال از مجموع 250 داوطلب ورود به حوزه در شهرستان بابل، اولویت اول قریب به 150 نفر از این داوطلبان مدرسه علمیه خاتم الانبیاء (ص) بوده است که از حدود 140 نفر قبول شده در آزمون، 72 نفر قبولی این مدرسه بوده و 20 نفر هم به صورت کمیسیونی جذب شدند.

پس از قبولی در آزمون و معرفی تعدادی از این دوستان به مدارس دیگر، طرح اختبار و تثبیت مدرسه با حدود 75 نفر از داوطلبین آغاز شد که در نهایت بعد از برنامه های تهذیبی و علمی و آزمون در این طرح، 46 نفر از این عزیزان در مقاطع سیکل و دیپلم پذیرش شدند.

* چه برنامه های اخلاقی و تهذیبی را در دستور کار دارید؟

از گذشته تا حال همواره درس اخلاق هفتگی در این مدرسه برپا بوده است. در زمان حیات مرحوم آیت الله روحانی، نماینده ولی فقیه در استان مازندران، هر هفته پنج شنبه درس اخلاق برگزار می شد و امروزه نیز با حضور اساتید اخلاق استانی یا کشوری همچون استاد توکل و ... به همان منوال ادامه دارد. همچنین در خلال هفته نیز نشست هایی با مباحث تربیتی یا تفسیری برگزار می کنیم که معمولا از محضر حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی، امام جمعه بابل بهره می بریم.

همچنین برنامه های تهذیبی دیگری بصورت مستمر در مدرسه اجراء می شود، چرا که اخلاق و تهذیب پایه اصلی طلبگی است

* ظاهراً یکی از مقررات مدرسه خاتم الانبیاء(ص)، تعیین سال معینی برای ازدواج طلبه است. چرا این تصمیم را می گیرد؟

جنبه های آموزشی، اولویت نخست در این مدرسه است و بر این اساس، قوانین گوناگون مبتنی بر این جنبه در نظر گرفته شده است.

این تصمیمات هم مبتنی بر تجربیات، بررسی میدانی عوامل موفقیت و موانع موفقیت وضع شده است که یکی از آنان موضوع ازدواج طلاب است.

این مدرسه علمیه از گذشته سال معینی را برای ازدواج طلاب مشخص کرده که پایه ششم می باشد و طلاب از این پایه می توانند اقدام به ازدواج نمایند؛ البته امکانات مقتضی از جانب مدرسه برای این دوستان فراهم است، به این معنا که ساختمانی برای سکونت آنان احداث شده که حدود 18 واحد مسکونی بوده و به صورت رایگان در اختیار آنها قرار می گیرد.

اگر طلاب مطابق با قواعد مدرسه حرکت کنند، حداکثر امکانات در اختیار آنان قرار می گیرد، اما کمتر از این پایه به دلیل لطماتی که برای خود فرد یا مجموعه دوستان دارد، مورد قبول نخواهد بود؛ مگر در موارد نادر که با بررسی شورای انضباطی مدرسه و صلاحدید مدیریت، پذیرفته می شود.


* در بخش تبلیغ چه برنامه های تبلیغی را اجراء می کنید؟

برنامه های تبلیغی طلاب مدرسه خاتم الانبیاء(ص) به دو بخش «اقامه نماز در مدارس و مساجد» و «تبلیغ در مناسبت های مذهبی همچون محرم، رمضان و ...» تقسیم می شود.

به دلیل کثرت طلاب مدرسه، مدارس بسیاری در سطح شهرستان بابل از طلاب ما بهره می برند که قریب به 40 نفر از اساتید و طلاب پایه چهارم به بالا مشغول به اقامه نماز روزانه در مدارس و مساجد سطح شهرستان هستند.

در ایام تبلیغی نیز در عین حفظ دروس و شرکت در کلاس ها، مجال فعالیت در برنامه های تبلیغی برای پایه های بالا، به ویژه متأهلین فراهم است.

از نکاتی که باید به آن اشاره کرد، آن است که مناسبت های تبلیغی همانند ماه محرم یا ماه مبارک رمضان با برنامه های آموزشی مدرسه تداخلی نداشته و طلاب خود را موظف می دانند که در مساجد و محافلی را انتخاب نمایند که تداخلی با کلاس ها نداشته و بتوانند در دروس شرکت نمایند.

*  ظاهراً برای استفاده طلاب از تلفن همراه و رایانه ضوابط خاصی دارید؟

اصل استفاده از این امکانات از گذشته در این مدرسه علمیه حتی زمانی که بسیاری از مدارس، امکانات کامپیوتری نداشتند، وجود داشته و امروز هم پابرجاست، اما در جمع بندی و بررسی میدانی از مدارس گوناگون و گفتگو با مدیران موفق برای موضوع تلفن های همراه به این جمع بندی رسیدیم که آزاد گذاشتن برای استفاده از امکانات رسانه ای، قطعا به ضرر طلاب خواهد بود؛ به همین دلیل استفاده از گوشی های هوشمند برای طلاب زیر پایه هفتم در این مدرسه ممنوع بوده و این افراد در غیر ساعات آموزشی مجاز به استفاده می باشند؛ همچنین سایر طلاب نیز از ابتدای هفته که وارد مدرسه می شوند، تلفن های همراه خود را به معاون اجرایی تحویل داده و در پایان هفته و زمان برگشت به منازل، آن را تحویل می گیرند.

این برنامه در مدرسه جا افتاده و از مسائل مهم انضباطی به شمار می آید که در صورت تخلف قطعا با متخلف برخورد خواهد شد.

در واحد پژوهش مدرسه، سیستم های کامپیوتری وجود دارد که تا حدی نیازهای طلاب را برآورده می کند؛ البته کافی نیست و باید ارتقاء پیدا کند.


* برنامه مدرسه برای فعالیت های تفریحی و ورزشی طلاب چگونه است؟

ما برای فعالیت های ورزشی و تفریحی طلاب اهمیت ویژه ای قائل هستیم و در این راستا برنامه ریزی ورزش هفتگی انجام شده و بعضا تلاش هایی برای کرایه سالن ورزشی و استخر برای این عزیزان انجام می شود.

از سال گذشته ساختمان جدیدی در مدرسه در حال ساخت است که طبقه بالای آن را به صورت کامل اختصاص به فعالیت های ورزشی داده ایم و امکانات آن در حال تجهیز می باشد که علیرغم هزینه هنگفت، در حال تلاش می باشیم.

فعالیت ورزشی در این مدرسه علمیه به دلیل مرکزیت آن در سطح شهر با مشکلاتی مواجه بود؛ اما با تکمیل این پروژه، ان شاءالله این مشکل نیز مرتفع خواهد شد.

* یکی از برنامه های مدرسه توجه به فعالیت های مهارتی و کمک آموزشی طلاب است، در این بخش چه اقداماتی انجام شده و یا می شود؟

از جمله برنامه هایی که درکنار فعالیت های آموزشی تعریف شده برای طلاب انجام می شود، کسب مهارت هایی همچون تسلط بر زبان عربی است که در این راستا دوره های مکالمه عربی را با جدیت تمام دنبال کرده و برترین مدرسه استان در این زمینه هستیم که این دوره به صورت جدی برگزار می شود

در تابستان گذشته، سه دوره قرنطینه با برگزاری پنج کلاس 25 روزه در این مدرسه به صورت فشرده برگزار کردیم که علی رغم وجود اساتید خوب در کشور، از یکی از اساتید عرب زبان از حلب سوریه، استاد توفیق التوفیق در این دوره ها بهره بردیم که حضور ایشان در تشویق طلاب بسیار مؤثر بوده و مقوله مکالمه عربی در این مدرسه، فعالیتی جا افتاده برای طلاب شده است.

این دوره ها برای طلاب پایه دوم تا چهارم برگزار شده و در سال جاری، طلاب پایه پنجم این مدرسه علمیه نیز ادامه دوره را خواهند داشت.

همچنین مدرسه به فعالیت هایی که به تنوع بخشی فعالیت های طلاب و ایجاد انگیزه برای ادامه راه طلبگی مؤثر است، توجه داشته و کلاس های جنبی که موجب افزایش مهارت و جذابیت فردی برای طلاب می شود را برگزار می کند که از جمله آن می توان به کلاس های تفسیر، آموزش قرآن، آموزش خوشنویسی، آموزش حفظ قرآن و ... اشاره کرد که به تناوب در طول سال برگزار خواهد شد.

در سال گذشته اقدام به تشکیل فعالیت های «رصد و نجوم» در مدرسه کردیم؛ به این دلیل که در شمال کشور مجموعه ای برای استهلال ماه نداشتیم که در این راستا این پیشنهاد را به بنیاد نخبگان استان دادیم که برآورد هزینه هم شد و تا حدی مورد پذیرش دوستان نیز قرار گرفت و مقدمات کار  هم فراهم شده و اتاق و فضای مناسب را نیز تدارک دیده ایم و ان شاءالله امسال این بخش را نیز در مدرسه فعال می کنیم، چرا که استفاده از امکانات نجومی برای کلاس های فقهی و مباحث کلامی بسیار مطلوب تر و اثرگذارتر بوده و موجب جذابیت فضای حوزه برای طلاب خواهد شد.

*علاوه بر زبان عربی، آیا برای آموزش زبان های دیگر از جمله انگلیسی هم برنامه ای دارید؟

اقدامات اولیه برای تشکیل معاونت زبان در این مدرسه علمیه انجام شده است و درخواست هایی هم به قم ارسال نمودیم تا در سال جاری بتوانیم با راه اندازی این معاونت، دوره زبان انگلیسی را نیز در مدرسه داشته باشیم؛ چراکه تعداد قابل توجهی از طلاب برای شرکت در کلاس های زبان انگلیسی درخواست خروج از مدرسه و شرکت در مؤسسات غیرحوزوی را دارند.

مدرسه علمیه خاتم الانبیاء بابل

* برای تجلیل از اساتید پیشکسوت هم برنامه ای دارید؟

در سال گذشته یکی از اساتید پیشکسوت این مدرسه  که تقریبا تمام اساتید حوزه استان از محضر ایشان تلمذ کرده اند، به دلیل کهولت سن و بیماری درخواست استراحت از تدریس داشتند که پیشنهادی در این زمینه مطرح شد تا به پاس نیم قرن تدریس ایشان، مراسم تقدیری در اردیبهشت ماه و همزمان با روز معلم برگزار شود که با همراهی و تأیید تولیت مدرسه و مدیر سابق حوزه علمیه بابل، حجت الاسلام والمسلمین پوراکبر، برنامه باشکوه و با عظمتی برگزار شد که مورد استقبال شخصیت های حوزوی و دانشگاهی قرار گرفت و از زحمات 50 سال تدریس و نیم قرن مجاهدت علمی حجت الاسلام والمسلمین سید مرتضی برهانی تجلیل به عمل آمد.

نکته جالب این مراسم آن بوده که تمامی افراد برگزارکننده این مراسم از مجری برنامه تا سخنران، از شاگردان حجت الاسلام والمسلمین برهانی بوده اند و خوشبختانه این برنامه به أمر مبارکی تبدیل شد و پیشنهاد شد برای سایر بزرگان حوزه بابل نیز این برنامه برگزار شود.

* با توجه به اینکه شما از طلاب سابق مدرسه خاتم الانبیاء(ص) بوده و امروز نیز به عنوان مدیر در این مدرسه حضور دارید، از تفاوت های طلاب سابق با طلاب امروزی بفرمایید.

طلاب برآیند همین جامعه هستند و از بستر سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی همین جامعه وارد حوزه های علمیه می شوند و نمی توان انفکاکی میان افراد دید.

خانواده هایی هم که علاقمند به حضور فرزندان خود در حوزه می باشند، نیز متأثر از اقتضائات فرهنگی و اجتماعی همین جامعه بوده و این تغییرات و تحولات متناسب با وضعیت بومی حوزه کاملا در نسل هایی که وارد این مجموعه می شوند، خود را نشان می دهد و وقتی انسان از نزدیک وارد می شود، عمق این تغییرات را لمس کرده و به وضوح در حوزه اندیشه، توانایی ها و انگیزه ها خود را نشان می دهد.

اگر بخواهیم تفکیکی انجام دهیم، باید بگوییم که طلاب امروز، طلاب به روزتر و آگاه تری هستند؛ اما در عین حال سطح توانایی ها و میزان انگیزه ها نسبت به قبل کاهش دارد.

گاهی در گذشته احساس می شد که میزان تحمل طلاب به مراتب بالاتر بود و قدرت تحمل مشاق تحصیلی و جمع آن با مشکلات شخصی و خانوادگی به گونه ای بود که طلبه ای در کنار مشکلات عدیده خانوادگی، به مدارج بالای علمی دست پیدا می کرد؛ اما امروز سطح تحمل مشکلات پایین آمده و با بروز یک مشکل خانوادگی در روند تحصیلی و معنوی فرد به شدت اختلال پیدا می شود.

در گذشته انگیزه های راسخ تری دیده می شد؛ به این معنا که انگیزه رسیدن به قله های علوم اسلامی در قشری از طلاب بسیار عمیق تر بود و امروز از حیث کمیت میزان علاقمندی توسعه دارد؛ اما از نظر کیفیت از عمق قابل قبولی برخوردار نیست.

کسی که در این وضعیت کنونی جامعه مایل به طلبه شدن است، قطعا انگیزه موفقیت در این عرصه را داشته است؛ اما اگر این انگیزه عمیق تر از سطح موجود باشد زمینه موفقیت برای او فراهم خواهد شد.

* آیا راه اندازی مدیریت مستقل حوزه در بابل کمکی به تقویت و توسعه مدارس علمیه این شهرستان کرده است؟

در ابتدا یک مدیریت حوزه در استان مازندران وجود داشت که در ساری مستقر بود، اما به دلیل وضعیت علمی بالای بابل تصمیم مسئولان قم بر این شد که خود این شهرستان نیز همانند بناب و کاشان، دارای مدیریتی مستقل بوده و مدارس علمیه شهرستان زیر نظر این مرکز به فعالیت بپردازند.

به طور طبیعی وجود مدیریت مستقل در خود شهرستان به ارتقاء برنامه ها کمک کرده و ثمرات بسیاری دارد و برای ما نیز داشته است، هرچند تا رسیدن به وضعیت مطلوب، باید راه بیشتری طی شود.

* نکته پایانی

بنده به شخصه اعتقاد دارم که کماکان مانند تمام ادوار و قرون گذشته در این کشور اگر خواهان اصلاحی در عرصه دیانت و فرهنگ مردم هستیم، باید از متن حوزه رقم بخورد و امروزه جدی ترین کار فرهنگی فعالیت در حوزه علمیه و تربیت طلاب موفق در عرصه علم و اخلاق است تا این عزیزان بتوانند در آینده ایم کشور و فراتر از مرزها نقش آفرینی کنند

اگر بتوانیم افراد عالم به زمان و به معنای واقعی کلمه، شاگرد مکتب اهل بیت(ع) تربیت کنیم، بزرگترین خدمت را در عرصه دین و فرهنگ اجتماعی به انجام رساندیم.