توحید

آیت‌الله جوادی آملی سه درس از سیره امام موسی کاظم علیه‌السلام را بیان داشته اند که به مناسبت سالروز شهادت حضرت امام موسی‌بن‌جعفر سخنان این مرجع تقلید شیعیان را در ادامه می خوانید.

سوره توحید درباره یگانگی خدا و خلاصی انسان از آتش دورزخ سخن می گوید و ثواب خواندن آن معادل خواندن یک سوم قرآن است. سوره توحید فضایل و برکات بسیاری دارد.

آنچه از سرگذشت پیامبران و ملّت های آنان در قرآن مجید ذکر شده، برای تنبّه و عبرت افرادی است که در سبیل هدایت اند و در قلب خود به توحید و خداشناسی متمایل می باشند.

آیت الله شبیری زنجانی نقل می کند که حاج محمود آقا کفائى ـ که شاید بزرگترین نوه مرحوم آخوند بود ـ از آشیخ احمد دشتى نقل کرد.

در هر حال به نظر عارفان و سالکان الی الله، « توحید صفاتی» و « توحید اسمائی» از نظر مقام و آثار تفاوتی ندارند تا بگوییم که یک سالک، در این مرحله به این توحید و در مرحله دیگر به آن توحید خواهد رسید؛ چرا که فرق میان اسم و صفت، تفاوتی اعتباری است.

از پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )، احادیث زیادی نقل شده است که هر کدام از آنها به نوبه خود، جملاتی مهم بوده که عمل به آنها گرهی از کار بشر را باز کند. از این منظر، همه آنها در جای خود ارزشمند و قابل توجه است.

« توحید مفضّل»؛ املاى امام صادق( علیه السلام ) بر شخصی به نام مفضّل بن عمر جعفى کوفى است که در آن به مباحث خداشناسى پرداخته شده است. مفضل بن عمر پیش امام صادق( علیه السلام ) و امام کاظم( علیه السلام ) مقام و جایگاه ویژه‌ای داشت.

کلامی منسوب به ابوحنیفه(پیشوای حنفیان) این‌گونه نقل شده است: «لو ان رجلاً عبد البغل قربة الی الله لاباس به!» یعنی اگر فردی، قاطری را عبادت و بندگی کند؛ در حالی‌که قصد تقرّب به خداوند داشته باشد، اشکالی بر این فرد نیست.

این جمله بخشی از روایتی طولانی است که رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) در پاسخ به یک یهودی در تفسیر آیات «لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَد» می‌فرماید: «خداوند، یکى است و تجزیه‌ناپذیر، و انسان، یکى است و تجزیه‌پذیر: کالبَد و عَرَض، و بدن و روح».

«دژ» در لغت به معنای «حصار» و «قلعه» آمده است؛ یعنی مکانی که موجب محفوظ ماندن انسان از خطر دشمن می‌شود.مهم‌ترین و اصلی‌ترین «دژ سلامت» خداوند، همان ایمان به خدای متعال و تسلیم در برابر او است.

روایات و احادیث فراوانی در منقبت و فضیلت امام علی( علیه السلام ) در منابع روایی فریقین وجود دارد؛ تا جایی که برخی از اندیشمندان اهل‌سنت کتاب مستقلی در این زمینه تدوین کرده،‌ و در همین راستا روایاتی را نقل نموده‌اند که بر اساس آنها نگاه کردن به حضرت علی( علیه السلام ) و نیز به یاد آن‌حضرت بودن، نوعی عبادت و بندگی شمرده شده است.

به مراتب مختلف توحید در پاسخی دیگر پرداخته شده است.در هر حال به نظر عارفان و سالکان الی الله، « توحید صفاتی» و « توحید اسمائی» از نظر مقام و آثار تفاوتی ندارند تا بگوییم که یک سالک، در این مرحله به این توحید و در مرحله دیگر به آن توحید خواهد رسید؛ چرا که فرق میان اسم و صفت، تفاوتی اعتباری است.

مفسّران در مراد خداوند از امر به کشتن در این آیه سه احتمال داده‌اند: 1. این امر، امر امتحانی بوده است و با توبه آنان این امر از آنان برداشته شد. 2. مراد از قتل در این آیه، قطع شهوات نفسانی و وسوسه‌های شیطانی است. 3. مراد از قتل در آیه، قتل حقیقى است؛ یعنى یکدیگر را بکشید و هلاک کنید.

از پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )، احادیث زیادی نقل شده است که هر کدام از آنها به نوبه خود، جملاتی مهم بوده که عمل به آنها گرهی از کار بشر را باز کند. از این منظر، همه آنها در جای خود ارزشمند و قابل توجه است.

اگر استمداد از غیر خدا با این اعتقاد باشد که این بزرگان و اولیاء الاهی مستقیما حاجت بر آورده می کنند و در بر آوردن حاجت نیازمند خدا نیستند این شرک و ضد توحید است و جایز نیست.

دیدگاه قرآن نسبت به جهاد این است که جهاد چه ابتدایى باشد یا دفاعی، به منظور احیاى حق انسانیت است و توحید از اهم حقوق انسانى می‌باشد. توحید نفیس‌ترین متاع فطرت است که اسلام براى حفظ و دفاع از چنین حقى، جهاد را تجویز نموده است و امر به معروف و نهى از منکر هم دقیقاً در همین راستا قرار دارد.

آیه 36 سوره اسراء: «وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلا»، در ادامه آیات گذشته است که در آنها یک سلسله از اصولى‌‌‏ترین تعلیمات و احکام اسلامى، از توحید گرفته تا قوانین و دستوراتی که مربوط به شئون مختلف زندگى فردى و اجتماعى انسان‌ها است، بیان شده است.

سوره بقره در مدینه نازل شده، و «286» آیه دارد.علت نام‌گذارى این سوره به «بقره» داستانى است در مورد گاو بنى اسرائیل که در آیات 67 تا 73 آمده است.این سوره که طولانى‌‏ترین سوره‌‏هاى قرآن مجید است، مسلماً یک‌جا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبت‌‌ها و نیازهاى گوناگون جامعه اسلامى، در مدینه نازل گردیده است.

خداوند در قرآن پس از دستور به عبادت خود و امر به توحید در عبادت، سفارش می‌کند که به نسبت به والدین، احسان و نیکی شود. سپس این سفارش را نسبت به افراد دیگری که با انسان رابطه دارند؛ مانند خویشاوندان و بی‌نوایان و همسایگان دور و نزدیک و افرادی که همنشین شخص محسوب می‌شوند و یتیمان و حتی بردگان مورد تأکید قرار می‌دهد.