مصر در انتظار عقلانيت سياسي

SHIA-NEWS.COM شیعه نیوز:

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از ایرنا، بامداد ديروز، مردم مصر شاهد كشتار ده ها تن از هواداران اخوان المسلمين بودند كه همزمان با تحصن اعتراض آميز خود در ميدان «رابعه العدويه» قاهره، به برگزاري مراسم نماز صبح مشغول بودند كه با هجوم نيروهاي ارتش، نمازشان به خاك و خون كشيده شد. در اين ميان، هواداران مرسي از جنايتي سخن مي گويند كه از سوي ارتش روي داده است اما ارتش در قبال واكنش ها به كشتار حاميان مرسي، آنان را به اقدامات تروريستي متهم كرده است.

اين در حالي است كه واكنش هاي مختلف صورت گرفته به اين كشتار، آن را جنايت ناميده اند. از دبير كل سازمان ملل تا شخصيت هاي مخالف و هوادار مرسي در تقبيح اين اقدام ارتش سخن گفته اند و شخصيت هايي نظير «ابوالفتوح» كه در انتخابات رياست جمهوري پيشين مصر كانديدا شده بود و به اخوان المسلمين نزديك است، خواستار استعفاي «عدلي منصور» رييس جمهور موقت، شده اند.

در همين حال، در دو روز گذشته خبرهايي از انتخاب «محمد البرادعي» رييس سابق آژانس انرژي اتمي و رييس حزب «الدستور» از سوي «عدلي منصور» رييس جمهور موقت اين كشور براي نخست وزيري در دوره انتقالي منتشر شد، واكنش هاي گروه هاي اسلام گرا امكان به ثمر رسيدن اين انتخاب را كاهش داد و به ويژه حزب سلفي النور با اين انتخاب مخالفت كرد. مطابق اظهاراتي كه از سوي سخنگوي رياست جمهوري مصر اعلام شد، به دليل اختلاف نظر گروه هاي سياسي درباره انتخاب نخست وزير، هنوز بر سر هيچ گزينه اي توافق حاصل نشده است.

اين در حالي است كه سخنگوي رياست جمهوري مصر به اين نكته اشاره كرد كه اخوان المسلمين در انتخابات آتي در اين كشور حضور خواهد داشت. اين تاكيد از آن رو داراي اهميت است كه پس از تحولات اخير در مصر و بركناري محمد مرسي از رياست جمهوري توسط ارتش، اين گمانه تقويت شده بود كه با توجه به عضويت وي در اخوان المسلمين، در فرآيند سياسي جديد، جايگاهي براي اين گروه در نظر گرفته نخواهد شد، اما علاوه بر اظهارات سخنگوي رياست جمهوري مصر درباره حضور اخوان المسلمين در انتخابات آتي مصر، محمد البرادعي نيز بر حضور اين جماعت اسلامي در فرآيند انتقال قدرت تاكيد كرد.

با اين حال، هنوز بسياري از رهبران اخوان المسلمين در بازداشت به سر مي برند و خبرهايي از دستگيري سه تن ديگر از رهبران اخوان المسلمين نيز در رسانه هاي خبري مختلف منتشر شد. علاوه بر آن، محمد مرسي نيز همچنان در بازداشت است و گزارش ها از آغاز تحقيقات از وي و ديگر رهبران اخوان المسلمين خبر مي دهند و همزمان با اين تحولات، دفتر اخوان المسلمين در قاهره نيز به دليل آنچه كشف سلاح ناميده شد، تعطيل گرديد.

به نظر مي رسد پس از روزهاي پر التهابي كه مصر در دو هفته اخير گذرانده است، ممكن است شاهد تغييراتي اساسي در فضاي سياسي اين كشور باشيم. هر چند خشونت هايي كه در سه روز گذشته پس از بركناري مرسي از قدرت در شهرهاي مختلف مصر روي داد، هنوز ممكن است ادامه درگيري ها را اجتناب ناپذير كند اما روندي در حال شكل گيري است كه از افزايش عقلانيت سياسي در ميان نخبگان سياسي و تاكيد آن ها بر پرهيز از ادامه دخالت ارتش در فرآيند سياسي حكايت مي كند. اين مساله را مي توان در تعديل شدن مواضع مخالفان مرسي در قبال اخوان المسلين مشاهده كرد. هر چند هنوز هم اخوان المسلمين از مواضع خود درباره بازگشت مرسي به قدرت و تاكيد بر تداوم تظاهرات مسالمت آميز كوتاه نيامده است، اما در روزهاي آينده ناگزير خواهد بود تغييراتي را در مواضع خود ايجاد كند.

 اين مساله از آن رو ناگزير است كه مواضع گروه هاي مخالف اخوان و حاميان بركناري مرسي نشان مي دهد كه اين گروه ها پس از تضمين حضور خود در قدرت سياسي پس از بركناري مرسي، در حال فراهم ساختن زمينه براي وارد ساختن اخوان المسلمين به چرخه دولت انتقالي هستند و در چنين حالتي توپ در زمين اخوان خواهد بود. اگر چه هنوز اشتباهات ارتش تداوم دارد و ممكن است همچنان به خشونت ها دامن زند اما چشم انداز اميدوارانه تر اين خواهد بود كه نخبگان سياسي و به ويژه آن دسته از آنان كه روابط نزديكي با ارتش دارند، براي خروج ارتش از فرآيند سياسي تلاش كنند.

از نظر سياسي و مطابق با قواعد بازي سياسي، اخوان المسلمين نشان داده است كه مي تواند از تهديدهاي به وجود آمده به بهترين شكل ممكن براي ايجاد فرصت هاي سياسي استفاده نمايد. در صورتي كه اخوان المسلمين بخواهد همچنان بر تداوم تظاهرات و بازگشت مرسي به قدرت تاكيد نمايد و از طرف ديگر مخالفان اين گروه نيز بر شركت اين گروه در دولت انتقالي يا انتخابات آتي تاكيد كنند، هيچ راهي براي موجه نشان دادن خواسته هاي اخوان المسلمين وجود نخواهد داشت.

هر چند به نظر مي رسد اخوان المسلمين سقف مطالبات خود را در نظر گرفته است تا مقداري از آن ها را برآورده سازد و دستيابي به كف مطالباتش را از دست ندهد زيرا اين مساله مي تواند به پذيرش نقش در انتخابات آتي و كاهش مطالبات براي جلوگيري از محاكمه سران خود منجر شود. در هر حال، آنچه بيش از پيش براي اخوان المسلمين داراي اهميت است، تداوم حضور خود در صحنه سياسي مصر است. هر گونه تندوروي در شرايط كنوني مي تواند از نقش اخوان المسلمين در آينده سياسي مصر بكاهد و به همين دليل در شرايط كنوني استفاده از تجربه سياسي هشتاد ساله خود از اهميت به سزايي برخوردار است.

به نظر مي رسد در شرايط كنوني، آنچه بيش از پيش براي جامعه مصر مهم است و گروه هاي سياسي اين كشور فارغ از جهت گيري هاي خود بايد بر آن تاكيد كنند، روندهاي دموكراتيك انتقال قدرت در مصر است.نخستين موضوع مهم در اين زمينه تلاش براي كاهش نقش ارتش در روند سياسي خواهد بود زيرا دخالت ارتش، خطرناك ترين وجه غيردموكراتيك عرصه سياست است كه سويه هاي دموكراتيك نظام هاي سياسي را به چالش مي كشد و برقراري روندهاي دموكراتيك را با مشكل مواجه مي سازد. هر چند ارتش در مصر از دهه هاي گذشته جايگاه مهمي داشته است اما با توجه به تحولات اخير و ورودش به صحنه سياسي به نفع مواضع يك جبهه سياسي و كشتار گروهي از مردم، ممكن است جايگاه خود را به مثابه يك نهاد بي طرف، از دست بدهد.

دومين نكته نيز به شركت همه گروه هاي سياسي در فرآيند انتقال قدرت در دوره انتقالي و ايجاد زمينه هاي مناسب براي شكل گيري فرآيند دموكراتيك در مصر مربوط است. از همين رو، تنها مساله اي كه مي تواند پيامدهاي فاجعه بار تحولات اخير اين كشور را كاهش دهد و زمينه هاي ثبات سياسي، و امكانِ يافتن راه حل هاي مناسب براي مشكلات ساختاري مصر را ايجاد نمايد، شكل گيري روند دموكراتيك براي آينده سياسي است. علاوه بر آن، مصر كنوني در دوره انتقالي و زمان برگزاري انتخابات آتي رياست جمهوري و همه پرسي براي قانون اساسي جديد، نيازمند مشاركت همه جانبه مصريان است. تحولات صورت گرفته در دو سال سپري شده از انقلاب ۲۵ ژانويه ۲۰۱۱م نشان داد كه در صورت برگزاري هر گونه انتخاباتي، مصر نيازمند مشاركت همه جانبه همه گروه هاي سياسي و مردم براي جلوگيري از تكرار حوادثي است كه با تاكيد بر مخالفت با سياست هاي رييس جمهور يا ساختار سياسي جديد صورت مي گيرد.

در نهايت، به نظر مي رسد هنوز هم تحولات مصر در حالِ «شدن» است و هنوز نمي توان هيچ چشم انداز قطعي از آينده تحولات مصر ارايه كرد اما آنچه نمود يافته است، افزايش قدرت سكولارها در نظام سياسي آينده است كه از دل تحولات اخير بيرون خواهد آمد. هر چند اين مساله لزوما به معناي انزواي اخوان المسلمين و اسلام گرايي در مصر نيست و اسلام گرايان همواره از حاميان ثابت و پر شمار خود در جامعه سياسي اين كشور برخوردار هستند اما به اين معنا نيز نخواهد بود كه كنش سياسي اسلام گرايان در نظام سياسي آينده مصر براحتي امكان پذير باشد. علاوه بر آن، آنچه بيش از پيش گمراه كننده است، پايان يافته دانستن قدرت نقش آفريني اخوان المسلمين در مصر است زيرا آنچه اين گروه را از ساير گروه هاي سياسي اين كشور متمايز مي سازد، سابقه كنشگري سياسي، انديشه هاي منجسم در زمينه سياست و تكيه بر نوعي پراگماتيسم در صحنه سياست است كه زمينه تطابق و سازواري با موقعيت هاي سياسي مختلف را ايجاد مي كند.

انتهای پیام/ ز.ح