شیعه نیوز | سامری، از اصحاب حضرت موسی (ع) و دارای دانشی شگفت و علمی برتر بود. وی، از دانش شهودی و ریاضت بهره برده بود و دستی بر علوم و دانش های غریبه داشت.
به گزارش «شیعه نیوز»، سامری از بزرگان بنی اسرائیل بود و از قبیله ای به نام سامره که با خدا دشمنی کرد و راه نفاق را پیش گرفت و شغلش زرگری بود و نام وی میخا بوده است.(1)
سامری، از اصحاب حضرت موسی (ع) و دارای دانشی شگفت و علمی برتر بود. وی، از دانش شهودی و ریاضت بهره برده بود و دستی بر علوم و دانش های غریبه داشت.
گوساله سامری یا گوساله هارون، گوساله ای از طلا بود که سامری به روایت قرآن وقتی که موسی (ع) به کوه «طور» رفته بود، از طلا ساخت و بنی اسرائیل را به پرستش آن دعوت کرد.(2) درخواست بنی اسرائیل از حضرت موسی (ع) برای کتاب و شریعت باعث شد تا حضرت موسی (ع) سی روز برای عبادت به کوه طور برود.
موسی (ع)، برادرش هارون را در میان قوم، به جانشینی گذاشت تا به فرمان او زندگی کنند و به «طور سینا» رفت. به فرمان خداوند، وعده سی روزه او به چهل روز ادامه یافت.(3) در این هنگام، سامری، بنی اسرائیل را گرد خود آورد و گفت:
موسی با هفتاد تن از میان شما بیرون رفته و همه هلاک شدند. اکنون می خواهم خدای موسی را به شما نشان دهم.
با طولانی شدن بازگشت موسی (ع)، میان بنی اسرائیل شایعه شد که موسی (ع) از دنیا رفته است. سامری نیز در این فرصت با استفاده از طلاهای مردم، گوساله ای ساخت و به همراه پیروان خود مردم را به پرستش آن دعوت کرد.
اصل ماجرا را از زبان «قرآن کریم» بخوانیم. خداوند متعال در «سوره طه»، آیات ۸۵ تا ۹۹ تفصیلًا به عملکرد سامری می پردازد. خداوند به موسی (ع) فرمود: ما قوم تو را [پس از آمدن تو] آزمایش کردیم و سامری آن ها را به گمراهی کشید.
زمینه های بازگشت در برخی از افراد بنی اسرائیل وجود داشت و آنچه باعث مخفی ماندن این تمایل شده بود، حوادثی بود که از هنگامه خروج از «مصر» تا به این موقعیت، پی در پی سر راه بنی اسرائیل قرار می گرفت.
از این رو، تنها فتنه و آزمایشی خاص می توانست پرده از نهاد آن ها بردارد. واقعه سفر حضرت موسی (ع) به طور، زمان امتحان بزرگ را فراهم آورد. سامری دست به کار شد و به فرموده قرآن: پس برای آنان گوساله ای بیرون آورد، پیکری بی روح که صدای گوساله داشت (سامری و پیروانش) گفتند: این معبود شما و معبود موسی است که [آن را] فراموش کرده است.
توبیخ سامری توسط حضرت موسی (ع)
سامری در پاسخ به موسی (ع) که پرسید چرا چنین کردی؟ گفت: «من چیزی دیدم که آن ها ندیدند. من قسمتی از آثار رسول را گرفتم، سپس آن را افکندم.(4)
بسیاری از مفسران معتقدند مقصود از رسول در این آیه جبرییل است که سامری در زمان گشودن شدن دریا بر بنی اسرائیل، خاک زیر پای حیوانی که جبرئیل بر آن سوار بود را برداشت.(5)
در مقابل برخی معتقدند مقصود سامری ایمان به موسی (ع) بوده که بعد در آن تردید کرد. (6)
مجازات گوساله پرستان
گوساله پرستی بنی اسرائیل را پس از مشاهده معجزات و نشانه های بسیار، مسئله بزرگی دانسته اند.(7) بنابر آیات قرآن، کسانی که گوساله پرستی کردند دچار خشم و غضب خداوند و ذلت در زندگی شدند.
علاوه بر این، در سوره بقره به مجازات خاص این افراد اشاره شده است: به درگاه آفریدگار خود توبه کنید و یکدیگر را بکشید.(8)
بر اساس آیات قرآن گوساله سامری توسط حضرت موسی (ع) و پیروانش، سوزانده شده و خاکستر آن به دریا ریخته شد.
در این مجازات، افراد شروع به کشتن یکدیگر کردند و این کشتن شامل نزدیکان، خانواده و همه افراد بنی اسرائیل می شد.(9) البته برخی معتقدند افرادی که گوساله پرست نشده بودند، گوساله پرست ها را کشتند.(10)
آیت الله مکارم شیرازی معتقد است این مجازات در طول تاریخ پیامبران مانندی ندارد.(11) مفسران معتقدند این مجازات سخت به این جهت بوده که بنی اسرائیل دیگر به سمت بت پرستی نروند.(12)
سید مرتضی از عالمان شیعه معتقد است مقصود از این آیه، کشتن نیست؛ بلکه به این معنا است که در راه توبه و پشیمانی، چنان خود را به سختی بیفکنند که گویی می خواهند خود را از بین ببرند. وی معتقد است که این کار در ادبیات عرب رائج و کنایه از شدت مبالغه است.(13)
سید محمد تقی مدرسی، در تفسیر خود پرستش گوساله از سوی قوم حضرت موسی (ع) را ناشی از آن دانسته که آن ها با وجود اینکه در مبارزه با فرعون از حضوت موسی پیروی کرده بودند، اما این مبارزه و تحولات سیاسی بر فرهنگ آن ها تأثیری نگذاشت و همچنان خصلت های بت پرستی خود را حفظ کرده بودند.(14)
پی نوشت ها و منابع:
1- بحارالأنوار، ج ۱۳، ص ۲۴۴
2- دانشنامه قرآن پژوهی، خرمشاهی، ج ۲، ص ۱۱۸۱
3- تفسیر المیزان، ج ۱۶، ص ۲۱۱
4- سوره طه، آیه ۹۶
5- مفاتیح الغیب، ج۲۲، ص۹۵
6- تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۲۸۵-۲۸۶
7- تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۵۵
8- سوره بقره، آیه ۵۴
9- تسنیم، جوادی آملی، ج۴، ص۴۵۵
10- تفسیر الصافی، فیض کاشانی، ج۱، ص۱۳۲
11- تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۵۵
12- تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۵۶
13- أمالی، ج۲، ص۳۷۲
14- مدرسی، من هدی القرآن، ج۳، ص۴۵۰
