سازمان ایزو (International Organization for Standardization)، یک نهاد بین‌المللی غیردولتی است که در ژنو سوئیس مستقر می‌باشد و مسئول تدوین استانداردهای جهانی است. این سازمان متشکل از نمایندگان طیف گسترده‌ای از نهادهای دارایی، صنعتی و تجاری است و نقش اصلی آن، تعریف و انتشار استانداردهاست. لازم به ذکر است که خود ایزو گواهینامه صادر نمی‌کند؛ بلکه این کار توسط سازمان‌های شخص ثالث انجام می‌شود. در واقع، دریافت گواهینامه ایزو به معنای تأیید اجرای استانداردهای تدوین شده توسط ایزو، از سوی یک نهاد مستقل است.
با وجود اینکه روند اخذ ایزو ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسد، در عمل بسیار ساده‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود.
نخستین گام برای دریافت گواهینامه ایزو، انتخاب استاندارد مناسب برای سازمان شماست؛ استانداردی که بتواند به بهترین شکل، اهداف شما را پشتیبانی کند. بسیاری از استانداردهای ایزو شباهت‌هایی در ساختار و الزامات خود دارند که این امکان را می‌دهد تا سازمان‌ها همزمان چندین گواهینامه دریافت کنند و به این ترتیب، موقعیت تجاری خود را تقویت نمایند.
تاکنون، ایزو بیش از ۲۱٬۵۸۴ استاندارد تدوین کرده و دارای اعضایی از ۱۶۲ کشور و ۷۸۸ نهاد فنی در جهت توسعه این استانداردهاست.
در میان این استانداردها، مهم‌ترین گواهینامه‌های ایزو عبارتند از:
✔ ISO 9001: این استاندارد بر تأمین نیازهای مشتری، افزایش رضایتمندی و ثبت کیفیت فرآیندهای سازمانی تمرکز دارد. دریافت ایزو ۹۰۰۱ از الزامات کلیدی برای موفقیت هر کسب‌وکاری به شمار می‌رود.
✔ ISO 14001: این استاندارد چارچوبی برای مدیریت محیط زیست ارائه می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اثرات زیست‌محیطی خود را کنترل و بهبود بخشند.
✔ ISO 45001: استانداردی برای مدیریت بهداشت و ایمنی شغلی که بر حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی کارکنان تمرکز دارد. رعایت الزامات این استاندارد می‌تواند به شکل چشمگیری سلامت نیروی کار را تضمین کند.
✔ ISO 27001: این استاندارد بر امنیت اطلاعات و سایبری متمرکز است. دریافت ایزو ۲۷۰۰۱ نشان‌دهنده تعهد سازمان شما به امنیت داده‌ها و انطباق با قوانین مرتبطی مانند GDPR است.
علاوه بر گواهینامه‌های اصلی، ایزو استانداردهای تخصصی دیگری نیز ارائه می‌دهد که شامل موارد زیر است:
مدیریت محیط زیست: ISO 14004، ISO 50001 و مجموعه استانداردهای گروه ISO 14000
ایمنی و بهداشت: ISO 22000 و IWA 1 که مکمل دریافت گواهینامه ISO 45001 هستند
حمل و نقل: ISO/TS 16949 و ISO/PAS 30003
مدیریت ریسک: ISO 31000 و ISO 31010
مدیریت کیفیت: خانواده استانداردهای ISO 9000
مدیریت انرژی: ISO 50001
مسئولیت اجتماعی: ISO 26000
سیستم مدیریت غذا: ISO 22000
مدارک نوع اول (اسناد اجباری):
محدوده سیستم مدیریت کیفیت (QMS)
خط مشی کیفیت
اهداف کیفیت
معیارهای ارزیابی و انتخاب تأمین‌کنندگان
مدارک نوع دوم (سوابق اجباری):
سوابق کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه‌گیری
سوابق آموزش، مهارت، تجربه و صلاحیت کارکنان
ثبت الزامات محصول یا خدمت
سوابق بررسی خروجی‌های طراحی و توسعه
سوابق ورودی‌های طراحی و توسعه
سوابق کنترل‌های طراحی و توسعه
سوابق خروجی‌های طراحی و توسعه
سوابق تغییرات اعمال شده در طراحی و توسعه
ویژگی‌های محصولات تولیدی و خدمات ارائه‌شده
سوابق مربوط به اموال مشتریان
سوابق تغییرات در ارائه تولید یا خدمات
سوابق انطباق محصولات یا خدمات با معیارهای پذیرش
ثبت موارد ناسازگار
نتایج پایش و اندازه‌گیری‌ها
برنامه‌های ممیزی داخلی
نتایج ممیزی‌های داخلی
نتایج بازنگری‌های مدیریتی
نتایج اقدامات اصلاحی
برای دریافت هر یک از گواهینامه‌های ایزو، بسته به نوع فعالیت سازمان و دامنه کاری آن، مدارک متفاوتی لازم است. این مدارک به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
اسناد و مدارک اجباری
سوابق اجباری
اسناد غیراجباری
مدارک و سوابق اجباری، مدارکی هستند که بدون آنها دریافت گواهینامه امکان‌پذیر نیست. اما مدارک غیراجباری ممکن است بسته به قوانین داخلی کشورها و نهادهای صادرکننده، مورد نیاز یا غیرضروری باشند.
در مجموع، دو نوع اطلاعات مستند اجباری وجود دارد:
اسناد اجباری (Information to be maintained): این مدارک چگونگی انجام یک فعالیت یا فرآیند را توضیح می‌دهند و می‌توانند در طول زمان به‌روزرسانی شوند. این اسناد از سیستم مدیریت کیفیت، خط مشی‌ها و اهداف سازمان پشتیبانی می‌کنند و باید به دقت تدوین و نگهداری شوند.
سوابق اجباری (Information to be retained): این سوابق شواهدی از انجام فعالیت‌ها و نتایج فرآیندها هستند که باید بدون تغییر نگهداری شوند.
برای اخذ گواهینامه های ایزو می توانید با شرکت های مشاور اخذ ایزو در ارتباط باشید. برخی از شرکت هایی که از اعتبار بالاتری برخوردارند ایران گواه، سیستم فرتاک و ایزو گت هستند که گواهینامه های تحت اعتبار IAF به شما می دهند، برخی هم از اعتبار کمتری برخوردارند مانند ایزوسیستم چراکه گواهینامه های تحت اعتبار ASCB را به عنوان گواهینامه های با اعتبار برابر با IAF اعلام می کنند که این موضوع صحت ندارد و تنها نرجع معتبر در این زمینه IAF است.
مراحل دریافت ایزو را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
تکمیل پرسشنامه: سازمان متقاضی باید پرسشنامه‌ای را تکمیل کند تا وضعیت فعلی و ماهیت فعالیت‌هایش بررسی شده و هزینه مشاوره تخمین زده شود.
دریافت پیش‌فاکتور و عقد قرارداد: پس از بررسی پرسشنامه، شرکت مشاور پیش‌فاکتور یا نامه اعلام قیمت را ارسال می‌کند و قرارداد همکاری جهت شروع فرآیند اخذ گواهینامه امضا می‌شود.
برگزاری جلسه آشنایی: مشاور با مدیران سازمان جلسه‌ای برگزار می‌کند تا اهمیت استاندارد ایزو و نحوه عملکرد آن را معرفی کند.
طراحی و تدوین مستندات: مستندات و الزامات سیستم مدیریت کیفیت طراحی می‌شود. همچنین راهکارهای اجرایی برای پیاده‌سازی سیستم تعیین و مسئولیت‌ها به‌طور دقیق بین افراد مشخص می‌شود.
آموزش و پیاده‌سازی سیستم: کلیه پرسنل سازمان با اصول ایزو و الزامات سیستم مدیریت کیفیت آشنا می‌شوند و سپس سیستم در تمامی واحدهای مرتبط پیاده‌سازی می‌گردد.
انجام پیش‌ممیزی: پیش از ممیزی نهایی، بررسی اولیه‌ای برای سنجش میزان آمادگی سازمان صورت می‌گیرد.
انتخاب مرجع صدور و عقد قرارداد: سازمان باید مرجع صادرکننده گواهینامه را انتخاب کرده و قرارداد مربوطه را منعقد نماید.
تعیین تاریخ ممیزی: با هماهنگی مرجع صدور، زمان ممیزی رسمی تعیین می‌شود.
اجرای ممیزی رسمی: فرآیند ممیزی در دو مرحله انجام می‌شود تا انطباق کامل با استانداردها ارزیابی گردد.
گواهینامه‌های ایزو معمولاً سه سال اعتبار دارند، اما لازم است هر سال پس از انجام بازرسی تمدید شوند.
اهمیت دریافت گواهینامه ایزو در بهبود عملکرد سازمان، افزایش اعتبار، و ایجاد مزیت رقابتی نمایان می‌شود.
