عرفان اسلامی منطبق بر عقل است

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از خبرنگار شبستان، سومین نشست از سلسله نشست های سومین جشنواره مطالعات قرآنی دانشجویان کشور با عنوان بررسی رابطه عرفان و عقل، صبح امروز، 28 آذرماه، با حضور حجت الاسلام و المسلمین علیرضا کرمانی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در محل سالن اجتماعات دانشکده علوم و فنون قرآن برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین کرمانی، در این نشست که با حضور جمعی از دانشجویان برگزار شد، با ارائه تعریفی جداگانه از مفاهیم عرفان و عقل اظهار کرد: زمانی که سخن از عرفان به میان می آید، می توان دو معنا را متصور شد با توجه به آنکه عرفان به دوشاخته نظری و عملی تقسیم بندی می شود.

وی در ادامه با بیان اینکه در عرفان عملی، بحث عمل که همان سلو ک و ریاضیت عارف است، مطرح می شود، گفت: در این نوع از عرفان این سیر وسلوک منجر به شهود خواهد شد بنابراین کسی که در این مسیر گام بر می دارد، به طبع درهایی به رویش گشوده و همچنین از حقایقی مطلع خواهد شد که جزو حقایق ظاهری محسوب نمی شوند.

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه مطلب فوق افزود: با سیر در مسیر سلوک، عارف را به باطن عالم پی می برد و در واقع آنچه که به عالم غیب مربوط می شود را در قالبی معرفتی با شهود در می یابد.

کرمانی تصریح کرد: این شهود از سنخ معرفت و علم است و نه عمل صرف، چراکه شهود با ابزار قلب ممکن خواهد شد به این معنا که مواجهه حضوری با واقعیت را عهده دار می شود.
وی در ادامه با بیان اینکه علم در فلسفه به علم حضوری و علم حصولی تقسیم می شود، ادامه داد: عقل و قوه عاقله ما با علم حصولی سر و کار دارد و قلب با شهود و علم حضوری، بنابراین دریافت عقل از حقایق توسط علم حصولی ممکن می شود اما شهود که سر و کارش با قلب بوده و البته در عرفان مورد بحث است، علم به حقایق خارجی بدون واسطه قلمداد می شود به عبارت بهتر انسان در علم حضوری با وجود متحد شده و به آنها معرفت می یابد.

این پژوهشگر در ادامه با گریزی به تفاوت های موجود میان انسان و حیوانات گفت: وجه تمایز میان انسان و حیوان نیز در عقل و قلب است به این معنا که هم انسان و هم حیوان از حواس پنج گانه یا همان اداراکات حسی برخوردارند اما آنچه که موجب تفاوت انسان از حیوان می شود در داشتن قوه ای به نام قوه عقل در انسان است و آدمی از طریق همین قوه به ادارک کلیات می پردازد و این در خحالی است که حیوانات قادر به درک آن به صورت کلی نیستند.

وی در ادامه با بیان آنکه عقل و شهود هر دو به دنبال شناخت هستی و واقعیت اند، ادامه داد: ما می خواهیم به این واقعیت دست یابیم که هستی مانند پازلی است که باید با ابزار ویژه ای تکه های آن را کنار یکدیگر بچینیم تا حقیقت بر ما کاشف شود و در این میان از عقل و شهود برای رسیدن به این مهم مدد می گیریم.

کرمانی در ادامه با اشاره به سه ابزار عقل، شهود و شریعت در سیر معرفت شناسی و شناخت هستی ، گفت: نگاه عرفای صدرایی نیز نسبت به رابطه عقل و قلب در این مبحث قابل توجه است چراکه بعد از جناب ملاصدرا مکتب عرفان شیعی متاثر از حکمت صدرایی بود بنابراین با در نظرداشت این امر باید گفت: شریعت در راه کشف حقیقت به انسان یاری می رساند، چرا که شخصی که ادعا دارد می خواهند به متن هستی پی ببرد باید از سه ابزار فوق مدد جوید و این سه مولفه در حکمت صدرایی عنوان شده و در واقع حکمت صدرایی مبتنی بر سه اصل یاد شده است.
وی در این راستا افزود: علوم دیگر مانند پزشکی به جنبه های ظاهری می پردازند و در این میان جایگاه علمی که به باطن انسان توجه کند، خالی است که عرفان در این مورد، تامل در حقایق باطنی را وجه کار خود قرار می دهد بنابراین با توضیحات مذکور مشخص می شود که شهود برای عرفان مطرح تر است البته این بدان معنا نیست که عقل در عرفان جایگاهی ندارد.

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: در عرفان از عقل کمک گرفته می شود و عرفان اسلامی منطبق بر عقل است، بنابراین عقل گرایی در عرفان وجود دارد و مبحث عقل در راستای تشخیص عرفان های نوظهور و کاذب از عرفان اصیل اسلامی ابزاری ضروری است.

کرمانی در ادامه با بیان اینکه همه انسان ها استعداد درک حقایق باطنی عالم را دارند، گفت: در وجود هر انسانی یک قلب بالقوه وجود دارد که با تلاش و کوشش بالفعل می شود ودر مورد عارف این مهم در راه سیر و سلوک محقق خواهد شد، بنابریان اگر کسی به مرتبه شهود برسد، نور قلبی بر عقل اش پرتو می اندازد و او دارای عقل منور می شود که درن هایت منجر به کشف حقایق هستی خواهد شد.

وی همچنین با اشاره به نظرات مخالف برخی عرفا با عقل و نیز با گریزی به اعتقادات فیلسوفان مشاء و نظرات آن ها در مورد عقل، گفت: شاید مخالفت برخی عرفا با عقل در برهه ای مربوط می شد به وقتی که علم عقل در دست فیلسوفان مشا بودند که عرفا با آن نوع عقل مخالف بودند و همچنین عقلی که شهود به کمکش نیاید که همان عقل مستقل خوانده می شود؛ اما به طور کلی مبحث عقل موضوعی است که عدم حضورش در عرفان ممکن نخواه بود و به بیان بهتر ابزاری مهم در راه سلوک عارف است.