بحث حیا، عفت و غیرت در سیره زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها

غیرت چیست ؟

غیرت در اصل حفظ خود و ناموس و دین و مملکت و... از غریبه و غیر خودی است . ضد غیرت بی غیرتی و دیاثت ( دیوث ) و بی تفاوتی و سهل انگاری و بی مسئولیتی است. غیرت موجب جلوگیری از تجاوز بیگانه به حریم منزل و استقلال کشور و ناموس و ارزشهای اخلاقی میشود. غیرت صفتی است که موجب کسب آزادی ، عفت ، عزت فرد و جامعه میگردد. غیرت در زمان و جایی است بکار می آید که شخص یا گروهی حریم و حقوق دیگران را نشانه گرفته است و انسان غیور با دفاع از خود و عقایدش از تجاوز حرمت شکنان جلوگیری میکند. ضد غیرت بی بند وباری و افسارگسیختگی و بی در و پیکر بودن حریم ها و خط قرمز هاست. غیرتی ارزشمند است که در حد اعتدال باشد و الا افراط در غیرت ضد ارزش است مثلا دفاع غیر منطقی از ناموس و حبس کردن زن در خانه برای حفظ او یکنوع وسواس و بیماری است. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند : نوع صحیح غیرت در شرایط آلوده شدن به گناه و ظلم به خود یا دیگران یا تجاوز به ناموس و حقوق دیگران است ( شخص غیور باید حساس باشد و از حریم خود و خانواده دفاع کند ) .^[1] اگر غیرت افراطی باشد افراد درستکار منحرف میشوند و مورد تهمت واقع میشوند.

یک داستان : روزی در مدینه جوانی نزد پیامبر اسلام آمد و گفت میخواهم اجازه بگیرم و زنا کنم ؟!.

پیامبر فرمودند : آیا دوست داری کسی با مادر یا خواهر یا دخترت چنین کاری را بکند ؟ . او گفت هرگز . پیامبر فرمودند : مردم نیز در مورد مادر و خواهرشان راضی نیستند واین کار زشت و گناه است. جوان عذرخواهی کرد و پشیمان شد و پیامبر در حق او دعا کردند که ازدواج کند و پاک زندگی کند. ^[2]

حیا چیست ؟

حیا یعنی خودداری از انجام کارهای حرام و زشت برای پرهیز از سرزنش شدن توسط دیگران. حیا هنگام درک حضور در مقابل ناظر آگاه است و شخص باحیا قبل از انجام کاری برای حفظ شخصیت و حرمت خود از کار ناشایست پرهیز میکند و اگر هر گناه و کار هنجارشکنی را بکند از بی شرمی اوست یعنی حرمت عرف عقلای جامعه را میشکند. توجه داشته باشیم که عرف جامعه این نیست که هرچه هرکسی انجام داد و عادت شد و برای مردم عادی شد مجاز است ، خیر بلکه عرف صحیح آنست که عقلای جامعه مجاز میدانند مثلا بجای چادر و حجاب کامل زن در جامعه اسلامی اشکال ندارد پوشش کامل با روسری و مقنعه و لباس گشاد و بدون آرایش زننده در جامعه رفت و آمد کند تا غرایز جوانان تحریک نشود و زنان مورد تعرض و آزار قرار نگیرند و کار در اجتماع با آرامش روان صورت گیرد .

خجالت یکنوع نقص است وناشی از ضعف روح است وباید درمان شود . خجالت در برابر امری است که بوقوع پیوسته و انسان خجول آنرا از ترس سرزنش زشت میداند و دچار تپش قلب و سرخی صورت و ترس و لرزش و... میشود.

منشا حیا احساسی است در انسان که بواسطه ترس از تهمت انسان به کار زشت پدید می آید و کار زشت را ترک میکند. کسی که صفت حیا دارد ایمان به خدا دارد. حیا صفت خاص انسان است و تمایز بین انسان و حیوان است و لذا هرچه انسان عریان تر باشد بی حیاتر است چون به حیوان که بی لباس و عریان هست نزدیکتر میشود . حیا دارای 3 رکن است : فاعل: شخصی که دارای بزرگواری و کرامت است حیا دارد . ناظر: شخصی که مقام او در در چشم فاعل یا حیاکننده عظیم و شایسته احترام است. فعل: کار ناپسند و گناه است. محور بازدارندگی از کار زشت درک حضور ناظر بلند مقام است. خوف یا تقوا درک حضور خدا و ترس از مجازات و عدالت خدا است. کسی که حیا دارد عیوبش پوشیده است ، کسی که حیا دارد با عفت و دارای حسن خلق است واجبات و حلال را انجام میدهد و از حرام پرهیز میکند. حیا بیشتر از ویژگیهای زنان با عفت است و کسی که حیا دارد ابتدا در تنهایی از گناه پرهیز دارد . ثمره حیا پاکدامنی است.

عفت چیست ؟

عفت و پاکدامنی از صفات والای انسان مومن است که سرچشمه بسیاری اعمال پسندیده است. عفت ضد گناه و تجاوز به حقوق دیگران است. عفت یعنی خویشتنداری و تسلط بر نفس در مقابل شهوات جنسی و غضب و شکم پرستی . عفت در انسان را از دراز کردن دست بسوی دیگران و در خواست بیجا باز میدارد.

امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند : کسی که صفت عفت دارد با داشتن توان برای گناه خودداری میکند مقامش از شهید درراه خدا برتر است و به فرشتگان الهی نزدیکتر و بالاتر است . ^[3]

غیرت و حمیت در دین :

یعنی در برابر بدعت در دین و شبهات و تفسیر به رای و استبداد بایستد و رد اهانت کند و در مقابل کسانی که ضروریات دین را انکار میکنند با اخلاق زیبا و منطق از حق دفاع کند. از متجاهر به فسق و کسی که علنی اشاعه فحشا میکند ابتدا روترش و دوری کند و اگر موثر هست تبیین معروف و ابلاغ پاکی ها و نهی از زشتیها نماید مگر اینکه مفسده ای در نتیجه اش باشد. اگر امر به پاکی و نیکی موجب زد و خورد و بی حرمتی شود ضرورت ندارد برخورد خشن کند اصولا خشونت در دین مطرود است و نتیجه اش ضد دینداری است. مجادله و برخورد با بدعت گزاران باید با بهترین شیوه اخلاقی محمدی همراه باشد و الا تبدیل به ضد دین و دین ستیزی و دین گریزی میشود. غیرت در دین یعنی زنان و دخترا ن خودرا در برابر غیر خودی و محل های شبهه و گناه و برخورد با نامحرم حفظ کند و از رفتن آنان به مجالس لهو لعب و مختلط و ساز و آواز بازدارد واز ورود مردان بیگانه به خانه جلوگیری کند .

نگاهی به آیات قرآن درباره حیا و حجاب و غیرت :

« والذین هم لفروجهم حافظون الا علی ازواجهم ...» ( معارج : 29 )

آنان که دامان خودرا از بی عفتی حفظ میکنند ...خداوند میفرماید : کسانی که امکان ازدواج ندارند پاکدامن بمانند و حیا و عفت داشته باشند تا خداوند از فضل و رحمت خود آنان را بی نیاز گرداند.

قُل لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ یحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِک أَزْکى لهَُمْ  إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصنَعُونَ .

نور : 30

به مؤمنان بگو چشم هاى خود را (از نگاه به نامحرمان ) فرو گیرند، و فروج خود را حفظ کنند، این براى آنها پاکیزه تر است، خداوند از آنچه انجام مى دهید آگاه است. برای پیشگیری از از فحشا و بی حیایی و بی غیرتی و حفظ عفت و پاکی خداوند از ریشه مشکل را حل میکند و میفرماید برای پاک و سالم ماندن باید چشم ها درویش شوند و هم زنان و هم مردان به یکدیگر نگاه هوسناک و از روی لذت نکنند و بلکه سر بزیر باشند تاافکار و روحشان دگرگون نشود و به تبعات بد و خیانت و تجاوز به حقوق دیگران و گناه میتلا نشوند.

روایتی در باره حیا و عفت :

امام رضا(ع) درباره علت حجاب فرمود: حرام شد نگاه به موهای زنان برای آنكه اگر موهای آنها در برابر مردان نامحرم آشكار شود باعث تحریك و جلب خواهد شد. (و این جلب شدن مردان به زنان) فساد و بی‌بند و باری را به دنبال دارد و سبب می‌شود كه (مردم) در كارهای حرام وارد بشوند. ^[4]

البته باید توجه داشت که غیرت نیز همانند حمیت می‌تواند عقلانی و غیر عقلانی باشد. از همین رو حضرت على (ع) به فرزندش امام‌حسن(ع) فرموده است: (إِيّاكَ وَالتَّغايُرَ فى غَيرِ مَوضِعِ غَيرَةٍ فَإِنَّ ذلِكَ يَدعُو الصَّحيحَةَ إِلَى السُّقمِ وَ البَريئَةَ إِلَى الرَيبِ )؛ مواظب باش در غير موضع غيرت و نابجا، غيرت بخرج ندهى؛ زيرا اين عمل افراد سالم را به سوى فساد و افراد پاكدامن را به جانب گناه متمايل خواهد ساخت. (‌بحارالانوار، ج 103، ص 252 ).

از این آیات و روایت نتیجه می گیریم که حیا و حجاب برای زنان لازم تر است و غیرت عقلانی و حمیت و صیانت برای مردان ضروری تر است. این اخلاقیات پاک و احکام هم در قرآن و نیز در کلام معصومین فراوان است و هدفش سالم ماندن فرد و جامعه است . متاسفانه بعلت بد آموزش دادن و بد رفتاری و شیوه های غلط حکومت ها در برخورد با بحث حجاب که بسیار حساس است نتیجه اش به ضد آن تبدیل شد و از آنجا که دزدی ها از بیت المال و تورم ها و رشوه و رانت و ربا و مظالم دیگر و اختلاف شدید طبقاتی زیاد است برخی از دختران به لجبازی و ضدیت با دین و دین گریزی و دین ستیزی افتادند در حالی که شیوه های معصومین با پدیده غیرت و عفت و حجاب هرگز چنین نبوده و بحث تربیت درازمدت و با لطافت نسبت به روح لطیف زنان بوده وبا اخلاق متعالی همراه بوده ولی دولت های بظاهر اسلامی آراء و نفس اماره خودرا عمل میکنند و در بسیاری احکام شکست میخورند.

حیا و غیرت در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها :

مهم ترین حادثه عملی که غیرت و حمیت حضرت زهرا علیها سلام را در تاریخ نشان داد و همواره الگوی تمام شیعیان و حتی غیرتمندان عالم است در جریان یورش منافقین غاصب خلافت به خانه وحی و حضرت زهرا علیها سلام بود که امام علی علیه السلام مامور به تقیه و سکوت بودند و نقش حضرت فاطمه علیها سلام این بود که در برابر تهاجم ظالمین ایستادگی کنند و از حریم امام زمانشان یعنی امام علی علیه السلام و خانه و حیثیت و شرف خود قیام کنند و دفاع جانانه نمایند و البته براثر ضربات وحشیانه غاصبین و منافقین و خلیفه های جور مضروب شده و سقط جنین کنند اما با رشادت و شجاعت حضرت زهرا علیها سلام توانستند عمربن الخطاب را رسوا نمایند و از ولایت امام علی علیه السلام دفاع نمایند. پس از آن در مسجد پیامبر خطبه غرایی ایراد کرده و تمام ظالمین را در تاریخ رسوا کردند . این حادثه ناشی از غیرت و حمیت و دفاع از حق بود ودر تاریخ نظیر ندارد. امام زمان علیه السلام فرمودند :« همانا در دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله برای من الگویی شایسته است» .

حدیث امیرالمومنین علی علیه السلام در مورد حجاب و عفت :

« فرزندم ( مجتبی ) زنان را در پرده حجاب و پوشش نگهدار زیرا سخت گیری و رعایت در پوشش موجب سلامت و و پاکدامنی زنان است. آوردن مردان نامحرم و غریبه به منزل خطرناکتر است از بیرون رفتن زنان از منزل و تماس با غریبه . کارهایی که خارج از توان زنان است به آنان وامگذار زیرا زن همانند گل لطیف است و نه قهرمان و کارفرما ». ^[5]

توجه:

منظور از حضرت خشونت در دین و شدت نیست بلکه تربیت اخلاقی تدریجی همراه با اخلاق حسنه و لطافت و صبر برپایه محبت و جاذبه است تا کم کم زن و دختر و جامعه درک درستی از پوشش پیدا کنند و ایمانشان قوی شود و بفهمند که پوشش مناسب برای حفظ حرمت و مصونیت زنان است. هرگونه خشونت در دین و اجرای احکام به دوری و دافعه مردم از دین می انجامد و نتیجه ضد میدهد همانطور که بی حجابی اجباری نتیجه عکس داد. ضروری است زنان در مجالسی که موسیقی های کذایی و رقص و اختلاط هست نروند . پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند :« انحراف زنان امت من در دوچیز است : 1- استفاده از زیور آلات و نمایش خود به نامحرمان -2- پوشیدن لباس های بدن نما ونازک و چسبان». هلاکت مردان امت در ترک تحصیل علوم الهی و دینی و اندوختن مال و دنیاپرستی است.

زنان همچون مروارید و طلا با ارزش و با حرمت هستند همانگونه که زیورآلات را مخفی میکنید تا از دستبرد دزدان محفوظ بماند زنان باید مصون و محفوظ باشند .

متاسفانه برخی زنان وحتی زنان چادری آرایش میکنند و در ملا عام و حتی تلویزیون ظاهر میشوند و موجب انحراف در جامعه میگردند.

حیا و عفت در رابطه با تلفن همراه و اینترنت و شبکه جهانی :

با گسترش اینترنت و در اختیار بودن تلفن همراه بخصوص در دست جوانان و پرسه زدن در سایت های خراب و منحرف کننده و فاسد و مستهجن گناهان گوناگون به درون خانه ها نفوذ کرده و تحریکات جنسی و خودارضایی و دوستی پسر و دختر و بی حجابی و انواع موزیک های محرک اعصاب و رقص و نوشیدنی های حرام و سیگار و مواد و...با دیدن فیلم های محرک و فاسد درون خانه ها وارد شده و از طرفی رسانه های دولتی و حوزه ها نتوانستند با جاذبه و با روش های بروز در دل جوانان نفوذ کنند و بجزدرصد اندکی که اهل دین سنتی هستند سایر جوانان بدنبال لهو و لعب هستند زیرا مسئولین فرهنگی توان علمی و اخلاقی و منطق قوی برای پاتک در برابر هجوم تبلیغات و فرهنگ بی بند و باری غرب ندارند .

ازدواج سالم و ساده و حفظ عفت :

رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :« زن را برای مال یا زیبایی اش نگیرید زیرا جمال ظاهری با بیماری یا حوادث از بین میرود ، دختر خوب است با عقل و خانه دار و نجیب و رفیق شوهر باشد. پسری که برای خواستگاری دخترتان می آید اگر دینش سالم و اخلاقش الهی و ایمانش خوب بود دخترتان به او بدهید ، اگر اینکار را نکردید فساد بوجود می آید . ^[6]

ضمنا مهریه دختر نباید زیاد باشد ممکن است باعث اختلاف و یا دنیاپرستی و چشم و هم چشمی شود.

امر به معروف و نهی از منکر :

امر و نهی که در احکام آمده است شرایطی دارد اگر از حد اعتدال بگذرد و افراط و تفریط شود به ضدش تبدیل میشود . هرگز خشونت در بحث امر به معروف و نیکی و یا نهی از منکر و زشتی ها نتیجه مثبت نمیدهد و نباید در برابر مردم با زور احکام و دین را به خورد مردم داد بلکه اختیار دین و شیوه زندگی آزاد است منتها با شیوه های اخلاقی محمدی و با صبر و محبت و لطافت بطور تدریجی مسائل فرهنگی اجرا شود البته بشرطی که فقر در جامعه ریشه کن شود و بیکاری نباشد و عدالت گسترش یابد و شکافهای طبقاتی نباشد و به زور دینداری القا نشود تا زمینه جذب مردم بسوی معروف و پاکیها مهیا گردد و الا اگر فقر و زیر خط فقر و فسادهای دیگر و دزدی بیت المال و امثال آن باقی بود مسائل فرهنگی به ضد خودش تبدیل میشود.

علت اصلی حکم حجاب زنان حفظ حرمت آنان و مصون ماندن از آزار و تعدی بیماردلان است و اگر خودشان لجبازی کنند و پوشش مناسب نداشته باشند مبتلا به فسادها و انحرافات و بی ارزشی و بی حرمتی خواهند شد.

حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله :

« هرمردی که زنش با آرایش و پوشش بد برای خودنمایی از خانه بیرون رود بی غیرت است و ملائک آن زن را لعنت میکنند ». ^[7]

بحث اشتغال زنان و مسئله عفت و غیرت :

متاسفانه وضع اقتصادی جامعه ما اختلاف طبقاتی شدید شبه سرمایه داری غرب است یعنی از یکسو ما شعار مرگ بر آمریکا داریم واز سوی دیگر در عمل شکاف طبقاتی است و ملیون ها نفر زیر خط فقر داریم که باید یارانه بی ارزش بدهیم یارانه ای که برای دونفر بمقدار یک کیلو گوشت قرمز هم نمیشود ! .

بانوان در مواردی مجبور شده اند در مغازه ها و ادارات و کارخانجات و در مترو و حتی دست فروشی کنند تا کمک خرج خانواده باشند و یا زن سرپرست خانه هستند و یا گاهی تکدی کنند و این در شان زنان جامعه اسلامی نیست بخصوص اینکه نفقه را مردان باید بپردازند . بعلت تورم و گرانی های روز افزون

تمام اجناس چه خوراکی و چه پوشاک و وسائل منزل و غیره و پایین بودن پرداخت ماهانه کارمند و کارگر بیشتر مردم مجبورند دو شیفت کار کنند البته اگر شغلی مناسب باشد و در نتیجه با خستگی زیاد اخلاق خانواده به شدت ضربه پذیر و طلاق ها زیاد شده است. اشتغال زنان بیرون منزل در برخی موارد باعث کاهش غیرت در مردان و بی عفتی اجتماعی میگردد بعلت اینکه زنان غالبا گرایش به تبرج و خودنمایی ظاهری دارند و چون جوانان بعلت مشکلات اقتصادی قادر نیستند زود ازدواج کنند بی حیایی و گناهان اجتماعی افزون میشود . دوستی های خیابانی غیر شرعی زیاد میشود و بعلت فقر ویا حتی کم ایمانی برخی جوانان به فحشا مبتلا میشوند و بی عفت میشوند و این برخلاف آرمان ها و اخلاق اسلامی است.

1. کنز العمال ، ج3 ص 385 ↑

2. تفسیر المنار ، آل عمران آیه 104 ↑

3. نهج البلاغه ، حکمت 474 ↑

4. علل الشرایع ج 2 ص 287 باب 364 ↑

5. نهج البلاغه ، نامه 31 ↑

6. وسائل الشیعه ، حر عاملی ، ج14 ص 194 ↑

7. بحار الانوار ، ج103 ص 249 ↑