تمام تناقضات لائیسیته درباره مسلمانان فرانسوی

به گزارش «شیعه نیوز»، ممنوعیت عبایه و قانون سابق ممنوعیت حجاب در فرانسه واقعاً برای دفاع از لائیسیته نیست. فرانسه از نسخه خاص هویت فرانسوی محافظت می‌کند؛ هویتی که با فرهنگ کاتولیک آمیخته شده است و نشانه‌های دین اسلام اغلب تهدیدی برای هویت فرانسوی تلقی می‌شوند و آنها را در تضاد با لائیسیته قرار می‌دهند.

کارول فررا (Carol Ferrara)، انسان‌شناس و استادیار گروه ارتباطات کالج امرسون در دانشگاه بوستون در یادداشتی به بحث ممنوعیت حجاب در فرانسه و تناقض آن با سکولاریسم ادعایی در این کشور پرداخت و نوشت: تصمیم فرانسه مبنی بر ممنوعیت پوشیدن عبایه برای دانش‌آموزان مدارس دولتی از ۲۳ آگوست اجرایی شده است.

با این حال، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که بیش از ۸۰ درصد از جمعیت فرانسه از این ممنوعیت حمایت می‌کنند، همانطور که عالی‌ترین دادگاه این کشور(Conseil d'État) نیز از این ممنوعیت حمایت کرد: دادگاه عالی این ممنوعیت را دو بار تأیید کرده که آخرین بار ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۳ بوده است.

گابریل اتال، وزیر آموزش و پرورش این کشور، لائیسیته یا سکولاریسم فرانسوی را دلیل این ممنوعیت ذکر کرد. قانونی که در سال ۲۰۰۴ تصویب شد، نمادهای مذهبی آشکار از جمله صلیب‌های بزرگ و کلاه یهودیان (کیپا) در مدارس دولتی را هم ممنوع می‌کند، اگرچه هدف اصلی آن حجاب مسلمانان بوده است.

با این حال، بحث در مورد عبایه به بحث‌ها در مورد لائیسیته مربوط می‌شود. بسیاری از منتقدان استدلال می‌کنند که عبایه یک لباس فرهنگی است، نه یک لباس مذهبی، و باید تحت قانون مجاز باشد. با این حال، در عمل، هر چیزی که با فرهنگ‌های مسلمان مرتبط باشد، مذهبی تلقی می‌شود. در همین حال، سنت‌های کاتولیک، اغلب فرهنگی در نظر گرفته می‌شوند و بنابراین با لائیسیته سازگار هستند.

هویت فرانسوی و مذهب کاتولیک

تحقیقات قوم‌نگاری من[نویسنده] در مدارس فرانسه، جایی که بحث‌های سکولاریسم داغ است، نشان می‌دهد که ممنوعیت عبایه و قانون سابق (ممنوعیت) حجاب واقعاً برای دفاع از لائیسیته نیست. در عوض، فرانسه از نسخه خاص هویت فرانسوی محافظت می‌کند؛ هویتی که با فرهنگ کاتولیک آمیخته شده است.

فرانسه علیرغم شهرتش به عنوان یک کشور کاملاً سکولار، رابطه عمیق و پیچیده‌ای با مذهب کاتولیک دارد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که از هر ۳ فرانسوی ۱۸ تا ۵۹ ساله، تنها ۱ نفر خود را کاتولیک می‌داند ـ چه به معنای مذهبی یا فرهنگی ـ و شرکت در مراسم دسته‌جمعی هفتگی چندان رایج نیست.

با این حال این ایمان هنوز هم تأثیر قدرتمندی بر فرهنگ فرانسوی دارد. حضور در کلیسا برای تعطیلات، تشییع جنازه، عروسی و غسل تعمید امری عادی است. صلیب‌ها، ناقوس‌های کلیسا و مراسم عمومی کلیسا، علی‌رغم تأکید رسمی بر لائیسیته به‌عنوان ستون وحدت‌بخش هویت ملی، جنبه‌های عادی فرهنگ فرانسوی در نظر گرفته می‌شوند.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در سخنرانی سال ۲۰۱۸ در جمع اسقف‌ها گفت: متقاعد شده‌ام که مذهب کاتولیک همچنان و برای همیشه باید به زندگی ملت ما کمک کند.

تمام تناقضات لائیسیته در خصوص مسلمانان فرانسوی

در مقابل، روسری، عباها، مناره‌ها، اذان، غذای حلال و نماز جماعت در فضاهای عمومی اغلب به عنوان تهدیدی برای هویت فرانسوی تلقی می‌شوند. علاوه بر این، این نمادها به عنوان نمادهای مذهبی شناخته می‌شوند و آنها را در تضاد با لائیسیته قرار می‌دهند.

رابطه صمیمانه کاتولیک با سکولاریسم در فرانسه گاهی اوقات به عنوان کاتو-لائیسیته (catho-laïcité) تلقی می‌شود، به این معنا که چگونه مذهب کاتولیک ـ لائیسیته و فرانسوی بودن تقریباً قابل تعویض (با یکدیگر) هستند. به‌جای سکولاریسم بی‌طرف، لائیسیته می‌تواند نمایانگر هویت فرانسوی کاتولیک‌های خاصی باشد که به افراد دیگر که از نظر مذهبی یا فرهنگی متفاوتند؛ به دیده سوء ظن می‌نگرد.
تناقضاتی که وجود دارد

این تناقضات به ویژه در تعطیلات کاتولیکی مشهود است. در آستانه کریسمس، مدارس اغلب با تزئینات، کنسرت‌ها و حتی بازدید از بابانوئل سال نو را جشن می‌گیرند. فعالیت‌هایی که با عنوان فرهنگی به جای مذهبی از آنها دفاع می‌شود.

کنسرت تعطیلات پسر ۳ ساله من در یک پیش‌دبستانی عمومی در خارج از پاریس شامل ترانه‌های O Christmas Tree، Little Father Christmas و Silent Night بود، اما با وجود نژاد اسلامی بسیاری از همکلاسی‌هایش، هیچ آهنگی از سایر مذاهب وجود نداشت.

مناقشات ناشی از فعالیت‌های تعطیلات به این ایده کاتو-لائیسیته اشاره دارد: سنت‌هایی که ریشه در فرهنگ مسیحی دارند، احتمالاً فرهنگی تلقی می‌شوند و بنابراین هم با سکولاریسم و هم با فرانسه‌گرایی سازگار هستند.

در سال ۲۰۱۸، یک مدیر مدرسه ابتدایی در جنوب فرانسه پس از ابراز نارضایتی یکی از والدین، تمام فعالیت‌های مربوط به کریسمس را لغو کرد تا به قوانین لائیسیته پایبند باشد. واکنش جامعه به قدری شدید بود که وزارت آموزش و پرورش کشور وارد عمل شد و این فعالیت‌های ظاهراً فرهنگی را از سر گرفت.

اخیراً، یک شهردار در شمال فرانسه مجوز رسمی برای پارک بابانوئل [که براساس افسانه‌ها سورتمه بابانوئل روی پشت‌ بام خانه‌ها توقف می‌کند] در پشت بام‌ها را صادر و علناً اعلام کرد که بابانوئل در طول سفر خود مطابق قانون رفتار می‌کند. دانش‌آموزان مدارس ابتدایی دولتی محلی بعداً با ویدئویی از بابانوئل و الف‌هایش (کوتوله‌هایی که به بابانوئل کمک می‌کنند) که هدایای آنها را به مدرسه می‌دهند غافلگیر شدند.

اختلافات بین نحوه اعمال لائیسیته در سنت‌های مختلف مذهبی فقط در تعطیلات ظاهر نمی‌شود. کافه تریاهای مدارس فرانسوی اغلب در روزهای جمعه ماهی سرو می‌کنند که یک سنت کاتولیک است، اما بحث‌ها بر سر ارائه غذای حلال یا جایگزین‌های دیگر بالا گرفته است.

در سال ۲۰۱۵، شهری در مرکز فرانسه تصمیم گرفت که جایگزینی برای گوشت خوک را که برای مسلمانان و یهودیان ممنوع است، در کافه تریا مدارس خود متوقف کند. مقامات استدلال کردند که ارائه استثنائات به بی‌طرفی سکولاریسم لطمه زده است. در سال ۲۰۲۰، این پرونده به دادگاه عالی رفت، جایی که قضات اعلام کردند که مدارس طبق قانون موظف به ارائه گزینه‌های منوی جایگزین برای رژیم‌های غذایی متشرع نیستند. اگرچه آنها اضافه کردند که انجام این کار منافاتی با لائیسیته ندارد.

سال بعد، یک مدرسه راهنمایی در بوردو شروع به ارائه هر از چند گاه وعده‌های غذایی حلال و همچنین جایگزین‌هایی برای غذاهای غیر حلال کرد. با این وجود، این اقدام اعتراض قابل توجهی را از سوی گروه‌های والدین محلی برانگیخت که از نقض لائیسیته ابراز تأسف کردند.

خانواده‌هایی که به دنبال گزینه‌های آموزشی جایگزین هستند، اغلب به مدارس خصوصی با بودجه دولتی فرانسه مراجعه می‌کنند. این مدارس مجاز به ارائه آموزش‌های دینی اختیاری هستند اما در غیر این صورت باید برنامه درسی ملی را دنبال کنند و دانش‌آموزان با هر مذهبی را بپذیرند. با این حال، در اینجا هم مشکل وجود دارد.

بیش از ۷۰۰۰ مدرسه کاتولیک برای انتخاب وجود دارد و در برخی از آنها بیش از ۷۰ درصد از دانش‌آموزان مسلمان هستند. از سوی دیگر، گزینه‌ها برای مدارس خصوصی مسلمانان با بودجه دولتی ـ که موضوع اصلی تحقیقات من است ـ پراکنده است. این تا حدی به دلیل چالش‌هایی است که مدارس مسلمان هنگام درخواست مجوز و بودجه با آن مواجه هستند.

خانواده‌ها همچنین می‌توانند از میان حدود ۱۰۰ مدرسه مستقل مسلمان که بدون بودجه دولتی اداره می‌شوند، یکی را انتخاب کنند. با این حال، این مدارس در مقایسه با تقریباً ۲۰۰ مدرسه مستقل کاتولیک ـ که برخی از آنها از لائیسیته پشتیبانی نمی‌کنند ـ دائماً مورد بررسی قرار می‌گیرند.
پیامدهای آینده

مشخص نیست ممنوعیت عبایه چه تأثیری بر دانش‌آموزان خواهد گذاشت. به گفته وزارت آموزش و پرورش، در ۴ سپتامبر ۲۰۲۳، تنها حدود ۳۰۰ دانش‌آموز از ۱۲ میلیون دانش‌آموز فرانسه با پوشیدن عبایه به مدرسه آمدند و تنها ۶۷ نفر از برداشتن آن خودداری کردند.

اما به نظر می‌رسد قانون حجاب در سال ۲۰۰۴ به موفقیت تحصیلی دختران مسلمان آسیب رسانده است. بر اساس یک تحقیق، شکاف در میزان به پایان رساندن دبیرستان بین زنان مسلمان و غیرمسلمان دو برابر شد.

علاوه بر این، نویسندگان این مطالعه استدلال می‌کنند که این نابرابری شکاف اشتغال بین زنان مسلمان و غیرمسلمان را افزایش داده است.

من استدلال می‌کنم که نگاه دقیق‌تر به سیستم آموزشی فرانسه نشان می‌دهد که ممنوعیت عبایه واقعاً مربوط به لائیسیته نیست. اگر چنین بود، آهنگ‌های بابانوئل و کریسمس به حوزه مسائل خصوصی تنزل پیدا می‌کردند و منوهای کافه تریا به همان اندازه رژیم‌های متشرع رایج را داشتند. در عوض، نمادهای کاتولیک اغلب به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ فرانسه پذیرفته می‌شوند، در حالی که نمادهای مسلمانان مورد بررسی قرار گرفته یا ممنوع می‌شوند و این به دانش‌آموزان پیام قدرتمندی در مورد معنای فرانسوی بودن ارسال می‌کند.

انتهای پیام