نقش شیخ احمد قمی، به عنوان ایرانی تاریخ ساز در تایلند

به گزارش «شیعه نیوز»، کشور تایلند در جنوب شرق آسیا و منطقه هندو چین واقع شده است. مساحت این کشور ۵۱۳.۱۲۰ کیلو متر مربع می باشد. در مجموع مساحت این کشور حدودا یک سوم ایران است. تایلند از شمال و شرق با کشور لائوس، از جنوب شرق با کشور کامبوج، از شمال غرب و غرب با کشور برمه سابق (ميانمار)، از جنوب با کشور مالزی و آب های اقیانوس هند همسایه است.

دوران کودکی

در سال ۹۲۲ قمری در محلّه چهارمردانِ قم، در خانواده ای متدیّن کودکی متولد شدد که نامش را احمد گذاشتند. احمد دوران خردسالی را تحت پرورش های اخلاقی و ایمانی پدرش سپری کرد. مراقبت های ویژه خانواده و تأثیرپذیری از فرهنگ قرآن و عترت، احمد را از همان سنین طفولیت مشتاقِ فضیلت و دیانت بارآورد. زحمات پدر و مادر سرانجام به ثمر نشست و وقتی احمد به سنین نوجوانی گام نهاد، تصمیم گرفت به تحصیل علوم دینی بپردازد. وی در این راه، آن چنان موفقیتی کسب کرد که پس از مدت زمانیً کوتاه، به مدارج علمی دست یافت. این توفیق علمی موجب گردید که در دوران جوانی به لقب «شیخ» مفتخر گردد و استادان و برخی دانشوران حوزه ای که در آن درس می خواند، مقام علمی و شایستگی های وی را در آموختن علوم دینی تکریم کنند.

هجرت با برکت

این پرورش یافته مکتب تشیع با کوله باری از علم و ایمان از شهر قم به قصد ترویج عقاید شیعی و همچنین تجارت بار سفر بست و در سال ۱۶۰۲ میلادی و در دوران زمامداری نارسوآن به وسیله یک کشتی بزرگ ایرانی و از طریق سواحل جنوب شرقی ایران وارد تایلند گردید.

گوهر شب افروز

شیخ احمد قمی قبل از این سفر سرنوشت ساز، خویشتن را به اصول اخلاقی مطابق با موازین و احکام شرع آراسته بود. منش و رفتار او به گونه ای بود که حتی افراد بودایی که به صورت افراطی از آیین خود دفاع می کردند، به مذهبی که شیخ احمد مبلّغ آن بود، روی آوردند. وی هم عاشقانه خود را وقف جامعه مسلمانان تایلند کرد و به عنوان رهبر و راهنمای آنان احکام و فرایض دینی را تبیین کرد و در ترویج باورهای شیعه نهایت اهتمام را به خرج داد. او گرچه به عنوان تاجر وارد سیام شد، اما هدف اصلی اش ترویج و تبلیغ فرهنگ اسلامی.

او علی رغم اهمیت و موقعیت شهر قم به این مسافرت دست زد؛ در حالی که می توانست با استعداد خارق العاده و توانایی شگفت، نزد اساتید حوزه علمیه قم به کسب معارف افزون تری بپردازد و به مقام های علمی برجسته ای برسد.

آری، گوهری شب افروز از اقیانوس حوزه علمیه قم بیرون آمد و در ظلماتی ترین عصرها (به لحاظ شرایط جهانی) چنان در راه نشر فرهنگ اهل بیت از خود صلابت و پایداری نشان داد و در مسیر حق کوشید که خداوند هم او را موفق ساخت و راه های روشنی را به رویش گشود که ارمغان آن، وجود شیعیانی قابل توجه در تایلند می باشد.

صلابت و استقامت

شیخ احمد پس از یک دهه تلاش مستمر، توانست گروه چائوسن (چائومن) را تشکیل دهد تا به وی در امر تبلیغ دین اسلام در جنوب شرقی آسیا کمک کنند؛ با تلاش وی و دوستان وفادارش، جامعه مسلمانان به شهرت فرهنگی و سیاسی بالایی دست یابند و هر روز بر تعداد آنان افزوده شود.

در طول این ده سال، شهرت شیخ احمد چنان رو به افزایش رفت که ملاقات و همکاری با او در امور بازرگانی و فرهنگی، جزو آرزوهای بزرگ تاجران و مسافران و حتی نیروهای بومی به شمار می رفت.

طی سال های ۱۶۰۵ تا ۱۶۱۵ میلادی چائوسن سوراساکتی با تأثیرپذیری از افکار و اندیشه های شیخ احمد، نفوذ خویش را در دربار افزایش داد و در سال های ۱۶۰۹ و ۱۶۱۰ میلادی با کمک سونگ هام برای در دست گرفتن قدرت، یکی از متنفذترین شخصیت های کشور در آمد. حاکم جدید وزارت امور داخلی و مدیریت تجارت امور خارجی را به سونگ هام سپرد و او نیز مسئولیت مدیریت امور اقلیت های خارجی را به شیخ احمد تفویض کرد.

درایت و هوشیاری

شیخ احمد قمی، اوّلین شیخ الاسلام تایلند است که لیاقت خود را در امور فرهنگی و سیاسی نشان داد و موفق گردید به مقام «چائوفایاراج نایوک»، که به معنی وزیر اعظم می باشد، دست یابد. همچنین عنوان چائوفرا شیخ احمد راتانادی بودی، یعنی رهبر جامعه مسلمانان تایلند را گرفت. پراسات سونگ به خاطر کوشش های توأم با صداقت و درستی شیخ احمد، او را با مقام افتخاری وزارت امور اجتماعی و عنوان وزیر اعظم باز نشسته کرد. زحمات او موجب شد که عده زیادی راه حقیقت را بجویند و به سرچشمه ارزش های والای اسلامی راه یابند.

شیخ احمد تنها به مسلمانان خدمت نکرد؛ بلکه کوشید مردمان تایلند را برای یک استقلال سیاسی، فرهنگی راستین تربیت کند. می گویند تایلند در آسیای جنوب شرقی تنها کشوری بود که هیچ گاه تحت سلطه استعمار قرار نگرفت. تحلیل گران سیاسی، عامل اصلی این امر را وجود رهبران و سیاست گزاران لایق حکومتی در طول تاریخ تایلند دانسته اند که در این میان نباید نقش شیخ احمد قمی و بازماندگان و یاران او را فراموش کرد؛ کما این که نظام اقتصادی در آن زمان به دلیل تصمیم های درست شیخ احمد، از حکومت های دیگر موفق تر بود.

رمز موفقیّت

راستی راز موفقیّت شیخ احمد قمی در چیست؟ عوامل متعددی در موفقیت اعجاب انگیز او دخالت داشته اند. با توجه به تحقیق ها و گزارش هایی که از تلاش های وی در منابع گوناگون دیده می شود، می توان به عوامل ذیل اشاره کرد:

- بر منابع اسلامی و معارف دینی در حدّ توان، تسلّط داشت و می توانست از گنجینه گران بهایی قرآن، روایات و منابع معتبر دینی برحسب موقعیت ها و شرایط پدید آمده کمک بگیرد.

- فضایل و خصلت های دینی را در رفتار و کردار خود تجسّم بخشیده بود و افراد را با اعمال و برخوردهای خود به سوی حق و معنویت فرا می خواند.

- به هدف خودش ایمان داشت و این محرّک باطنی، یک نوع نشاط معنوی در وی پدید آورده بود. در پرتو این اعتقاد، تلخی ها و ناکامی ها را پشت سر نهاد و با چهره ای باز به استقبال مشکلات رفت.

- در برخورد با شدائد و سختی ها خود را نباخت و در این راه شکیبایی ورزید و با صلابت و قاطعیت به سوی مقاصدی که در پیش داشت، گام برداشت.

- مرد کار و زحمت بود و با کوشش خستگی ناپذیر در مزرعه جان انسان ها بذرهایی را کاشت که ایمان و پرهیزگاری و گرایش به حق، میوه آن بود.

- تمام توانایی های فکری، روحی و جسمی خود را برای اجرای برنامه ها و طرح ها و رسیدن به مقصود، متمرکز کرد و نیروهای مستعد و فعّال را به کار گرفت. و با مشورت و خلاقیت، اهداف خود را پی می گرفت.

- با اراده ای پولادین، به استقبال حوادث رفت و مظاهر فریبنده دنیا، شهرت و امیال نفسانی، او را از هدف بازنداشت و وقار و عزّت خویش را در تمامی امور و رویدادها حفظ کرد.

- با در نظرگرفتن ارزش هدف و قداست و تعالی مسیری که انتخاب کرده بود، پس از طرح و نقشه و بررسی جوانب کار، با شجاعت و شهامت به آنچه مصلحت می دانست، اقدام می کرد؛ بدون آن که قلّت یاران و محیط غریب، او را به وحشت اندازد. این فرمایش گرانبار حضرت علی(ع) آویزه گوشش بود که: «لاتستوحشوا فی طریق الهدی لقلّة اهله».

- درک شرایط زمان، استفاده از وسایل و امکانات مشروع، پذیرش پدیده ها و سنّت های زمانه، مبارزه با جریانات منحرف باتوجه به وضعیت اجتماعی که در آن می زیست، پرهیز از دخل و تصرف های جاهلانه و تصمیم گیری هایی که با واقعیت انطباق نداشت و غنیمت شمردن فرصت ها، عوامل دیگر موفقیت او بود. در واقع به فرمایش امام صادق(ع) عمل کرد که فرموده اند: العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس؛ کسی که به اوضاع زمان خود آشنا باشد، هرگز مورد هجوم ناگهانی حوادث قرار نمی گیرد.

- به زندگی و موقعیت های زودگذر دنیایی، دل نبست و چون هدف را بالاتر و والاتر از امور عادی و مادی تلقی کرد، برای تحقق آرمان الهی خود با نهایت آرامش تلاش کرد.

- امید، توکّل و انبساط برخاسته از ایمان، در روانش موج می زد و هرگز در طول سال ها مجاهدت و مبارزه با بت پرستی و گروه های منحرف، نا امید نگردید و می دانست که چه می گوید و چه می کند.

- شیخ احمد دریافت که شرط اصلی دعوت دیگران، این است که لااقل دعوت کننده الگوی عملی اسلام باشد و این، اصل بسیار مهمی است که در متن دعوت دین مبین اسلام برآن تأکید شده است: «و کذلک جعلناکم امة وسطاً لتکونوا شهداء علی النّاس»، وقتی غیر مسلمان به یکتاپرستی دعوت می شود، بهترین دلیل برای پی بردن به حقّانیت دین مبین اسلام، کردار و رفتار کسی است که او را به حق دعوت می کند.

- محیطی که شیخ احمد به آن وارد شد، گرچه مشکلاتی داشت، اما مسموم نبود و نیاز به زمینه هایی داشت تا بتواند حرکت تبلیغی خویش را آغاز کند. او با استفاده از شرایط نسبتاً مطلوب تایلند، به اصلاح فرهنگ حاکم بر آن جامعه پرداخت و برای احیای عزّت و کرامت افراد کوشید. پس از آن، تعالیم دینی را عرضه کرد و یادآور شد که تنها بندگی خدای متعال و حرکت در مسیر حق، سعادت دنیوی و اخروی را به ارمغان خواهد آورد و ذلّت پروری و قدرت طلبی را مضمحل می نماید.

آرامگاه

در حال حاضر مقبره شیخ احمد قمی در دانشکده تربیت معلّم شهر آیودیا، واقع در هشتاد کیلومتری شهر بانکوک (مرکز تایلند) همچون مزار یکی از مهم ترین شخصیت های سیاسی و فرهنگی تایلند به شمار می رود که با بنای اسلامی و به سبک معماری مالزیایی تزیین شده است. گنبد طلایی رنگ این بنا و سبک ساخت آن، به خوبی هویّت اسلامی شیخ احمد را بازگو می کند. در مقابل مقبره، کتیبه ای سنگی قرار دارد که به اختصار زندگینامه شیخ احمد به دو زبان انگلیسی و تایلندی بر آن حک شده است و ترجمه آن چنین می باشد:

شیخ احمد، نخست وزیر دولت سیام در آیودیا، در محلّه ای در شهر قم - مرکز دینی ایران - در سال ۱۵۴۳ میلادی به دنیا آمد. شیعه اثنی عشری بود و در زمان نارسوان کبیر به این سامان مهاجرت کرد.

مزار و بارگاه این عالم نامدار شیعه همچون مقبره یک شخصیت برجسته محلّی درآمده است. اغلب ساکنان تایلند، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، در سالگرد رحلتش از آن دیدار کرده و به احترام آن، تاج گل هایی بر روی آن می گذارند و در یاد بود این مرد بزرگوار، جشن باشکوهی برگزار می کنند وبه تجلیل از مقام فکری و فرهنگی او می پردازند.

بازماندگان

بازماندگان و اعقاب شیخ احمد قمی هنوز در تایلند هستند و بسیاری از آنان در تشکیلات دولتی مسئولیت هایی قبول کرده اند و عده ای به نخست وزیری و وزارت امور خارجه نیز رسیده اند.

یاد ماندگار

در سال ۱۳۷۳ شمسی با ابتکار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، سمیناری تحت عنوان «شیخ احمد قمی و تاریخ سیام» با حضور شخصیت های مسلمان و غیر مسلمان، استادان دانشگاه تایلند و تعدادی از ایرانیان مقیم، در سالن اجتماعات مرکز مطالعات تاریخی آیودیا - در شهر آیودیا - برگزار گردید. در این سمینار محققان دانشگاه های تایلند خدمات شیخ احمد و نیز نفوذ ایرانیان را در زمانی که آیودیا مرکز تایلند بود، تشریح کردند. بازتاب خبری آن تأثیر مطلوبی در معرّفی شیخ احمد قمی به جامعه کنونی تایلند داشت. این سمینار به وسیله ماروت بورناک، رئیس پارلمان تایلند، که از اقوام شیخ احمد قمی است، افتتاح گردید و مقالات ارائه شده و قطعنامه آن در کتاب «تایلند، سرزمین طلایی» آمده است.

بوستان معطّر

نهال تشیّع در تایلند در اوایل قرن هفدهم میلادی با تلاش شیخ احمد قمی غرس گردید. از برخی سفرنامه ها و منابع تاریخی برمی آید که شیعیان آن دیار، از آزادی های نسبتاً کاملی برخوردار بوده اند؛ حتی با فرا رسیدن ماه محرّم مراسم عزاداری سالار شهیدان(ع) را به نحو احسن و شیوه ای مطلوب برگزار می کرده اند و با وجود روی آوردن به امور سیاسی و نفوذ در تشکیلات حکومتی، همچنان به اعتقادات خود پای بند بوده اند.

برخی بازماندگان، دوستان و پیروان شیخ احمد قمی توانستند کلاس هایی مذهبی برای خارجیان و نیز اهالی مقیم آیودیا برگزار کنند که به برکت همین جلسات مذهبی، به سرعت بر تعداد مسلمانان افزوده شد. تثبیت موقعیت اجتماعی و اقتدار سیاسی مسلمانان که ریشه در مجاهدت های شیخ احمد داشت، موجب شد که تاجران مسلمان بتوانند در این منطقه تردّد کنند و از امتیازات ویژه بازرگانی برخوردار شوند. با نفوذ جامعه شیعیان سیام، فرمانروای این سامان، آنان را به عنوان اقلیت رسمی پذیرفت.

شیعیان تایلند

قریب به ۵۰.۰۰۰ هزار مسلمان شیعه در تایلند زندگی می کنند که بخش مهمی از آنان که به شیعیان بومی تایلند موسوم هستند، از اقوام شیخ احمد قمی می باشند. نیاکان آنان نخست در شهر آیودیا ساکن بودند ولی پس از سال ها سکونت در این دیار، به محلّی دیگر به نام «تونبوری» مهاجرت کردند. این گروه غالباً در محلّه «جاران پارت» سکنا گزیده و مساجدی در اطراف منازل خود بنا کرده اند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحوّل زیادی در فرهنگ و اعتقادات این جامعه کوچک شیعه به وجود آمد و آنان تصمیم گرفتند بیش از گذشته مقیّد به تکالیف مذهبی و رعایت موازین شرعی باشند. این گروه که به شیعیان جاران پارت نیز موسوم هستند، به حدود سه هزار نفر می رسند که در ایّام مبارک رمضان، ماه محرم و ولادت ائمه اطهار(ع) برنامه های مختلفی را در مساجد تدارک می بینند. مسجد پتونگ تام اسلام - که سر در ورودی آن با کاشی های ایرانی که آیاتی از قرآن کریم بر روی آن نقش بسته تزیین گردیده و گنبدهای کوچک سفید بر دو مناره کوتاه در بالای در ورودی آن به چشم می خورد از آثار مذهبی این شیعیان می باشد که به فاصله نزدیکی از مسجد امامباره قرار گرفته و با عبور از یک کوچه تنگ و باریک به یکدیگر وصل می شوند. هرکدام از این مساجد حدود ۲۰۰ نفر را در خود جای می دهد و هریک از این اماکن دارای سالن بزرگی به نام حسینیه هستند که معمولاً در ایام محرم از آن استفاده می گردد. مسجد الفلاح نیز به فاصله کمی از مسجد امامباره، در نزدیکی مرکز اسلام داراهل البیت قرار دارد. در کنار این مسجد، قبرستان شیعیان دیده می شود. به فاصله نسبتاً دوری از این سه مسجد، مساجد قوی لانگ (المهدی) و مسجد الهدی قرار گرفته است.

انتهای پیام