پرسش‌های بی‌پاسخ در روند مبهم آشتی عربی

به گزارش «شیعه نیوز»، «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان سعودی در اظهارات خود درباره آشتی با قطر و حل بحران خلیج فارس اعلام کرد که همه طرف‌های درگیر این پرونده در راه حل نهایی مشارکت می‌کنند و عربستان با همه شرکای خود در این زمینه همکاری دارد و ما ارزیابی‌های مثبتی داریم.

اما فیصل بن فرحان زمانی که می‌گوید همه کشورهای درگیر این پرونده، درباره 3 شریک عربستان یعنی مصر، امارات و بحرین صحبت می‌کنند؛ اما در اظهارات او به تلاش سه کشور مذکور که ترجیح دادند در این زمینه سکوت کنند، برای حل بحران با قطر هیچ اشاره ای نشد. علاوه بر آن «جراد کوشنر» داماد و مشاور ارشد «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور کنونی آمریکا که طبق ادعاها برای حل بحران خلیج فارس به منطقه سفر کرده است، تنها به عربستان و قطر رفت.

از سوی دیگر آنچه به ابهام‌ها درباره حل بحران خلیج فارس دامن می‌زند آن است که تاکنون هیچ‌گونه صحبتی چه از جانب کوشنر و چه مقامات عربستان و قطر درباره شاخص‌های این آشتی عربی و نیز توجیهات مثبت درباره قریب‌الوقوع بودن زمان رسیدن به یک راه‌حل نهایی مورد انتظار برای این بحران 3 ساله مطرح نشده است.

در واقع هر آنچه درباره آشتی کشورهای محاصره‌کننده قطر با این کشور شنیده می‌شود مربوط به اظهارات طرف‌های مختلف در استقبال و تمجید از این روند است؛ اما آنها واقعا‌ً از چه چیزی استقبال می‌کنند؟ درست است که طی سه روز گذشته و پس از جدی‌شدن موضوع حل بحران با قطر رسانه‌های سعودی و قطری یک موضع خنثی نسبت به طرف مقابل در پیش گرفته و به نوعی اعلام آتش‌بس کرده‌اند؛ اما ناظران معتقدند که هیچگونه ارتباط مستقیم یا غیرمستقیمی میان مقامات ریاض و دوحه یا همتایان آنها در مصر و امارات و بحرین مشاهده نشده است.

در این زمینه شبکه تلویزیونی «ان‌بی‌سی» آمریکا در گزارشی خبری اعلام کرد: توافق آشتی میان عربستان و قطر زمانی انجام می‌شود که عربستان سعودی حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای تجاری قطر باز کند و در مقابل دولت قطر شکایت خود را علیه این اقدام ریاض در دادگاه‌های آمریکایی و بین‌المللی پس بگیرد.

شاید اطلاعات موجود در این رسانه آمریکایی تا حدودی درست باشد، اما به‌خودی خود برای دستیابی به موفقیت بزرگی که مقامات کویت و عربستان و قطر اعلام کردند به‌ویژه در سایه بزرگی و پیچیدگی این بحران و پیامدهای آن طی سه‌سال گذشته و کمپین‌های رسانه‌ای که طرفین علیه یکدیگر داشتند، کافی نیست.

از سوی دیگر چهار کشور محاصره‌کننده قطر برای پایان‌دادن به این تحریم‌ها 13 شرط غیرقابل اجرا برای قطر مطرح کردند که از جمله آنها تعطیلی شبکه الجزیره و بسیاری از مراکز خبری و تحقیقاتی قطر در کنار بستن پایگاه نظامی ترکیه در دوحه و کاهش روابط با ایران است. سؤال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که آیا امکان اجرای چنین شروطی آن هم زمانی که قطر آن را مغایر با حاکمیت ملی خود می‌داند، وجود دارد؟

نکته مهم دیگر درباره بحران خلیج فارس مربوط به زمان دقیق این آشتی عربی و اقدامات سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن است. برخی معتقدند که ممکن است روند آشتی عربستان و 3 کشور دیگر محاصره‌کننده قطر با این کشور در چارچوب اتحادی باشد که دولت ترامپ قصد دارد از آن به‌عنوان بخشی از آمادگی‌های خود جهت اجرای پروژه‌های صهیونیستی و اقدامات ضدایرانی استفاده کند. عده‌ای نیز معتقدند که شاید این روند مقدمه‌ای برای عادی‌سازی گروهی شورای همکاری خلیج فارس با رژیم اشغالگر صهیونیستی باشد.

اما «محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی» معاون نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه قطر در رد همه این گمانه‌زنی‌ها، از اولین لحظه خروج کوشنر از دوحه تأکید کرد که این آشتی هیچ ارتباطی به روند عادی‌سازی با رژیم صهیونیستی و توافقات سازش ندارد. از سوی دیگر وزیر خارجه عربستان سعودی نیز در راستای ادعاهای همیشگی کشورش در حمایت از مسئله فلسطین تأکید کرد که ریاض به‌دنبال حل مسئله فلسطین بر اساس ابتکار صلح عربی است، در حالی که امارات و بحرین در توافق با اسرائیل این موضوع را نادیده گرفتند.

همه این موارد نشان می‌دهد که اظهارات درباره حل بحران خلیج فارس کلی است و هنوز ابهامات زیادی درباره آن وجود دارد.

در این میان تماس تلفنی دونالد ترامپ با «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری مصر در جمعه گذشته ممکن است از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ زیرا موضع مصر مخالف هرگونه مداخله در امور ایران و همچنین فاصله گرفتن از هرگونه برنامه‌ریزی برای اقدامات ضدایرانی است؛ بنابراین رئیس‌جمهور شکست‌خورده آمریکا تلاش می‌کند تا سران مصر را وادار به تغییر موضع در این زمینه کند.

در واقع ترامپ که روزهای پایانی خود را در کاخ سفید می‌گذراند شاید بتواند کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را با همان اهرم‌های فشار قدیمی و اخاذی تهدید کند، اما قادر به تحمیل شرایطی از این دست به مصر نیست؛ بنابراین ناظران معتقدند که جایگاه مصر در این آشتی عربی بسیار تعیین‌کننده خواهد بود؛ این در حالی است که «تامر شهاوی» عضو کمیته دفاع و امنیت ملی در پارلمان مصر روز گذشته در واکنش به تلاش‌ها برای حل بحران با قطر تأکید کرد که دوحه هرگز شروط کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را نمی‌پذیرد.