از خالی کردن میدان در روزهای کرونا تا برنامه‌های ادامه‌دار جمعیتی

به گزارش «شیعه نیوز»، «کنترل جمعیت یک مسئله اساسی است»: این جمله‌ای بود که اوایل دهه ۷۰ تقریباً به گوش همه مردم کشور خورده بود. جمله‌ای که از روی بسته بندی پفک گرفته تا جعبه کبریت می‌توان گفت در همه جا درج شده بود و از تریبون‌های مختلف مسئولین نیز تکرار می‌شد. این جمله در همان سال‌ها با هدف کاهش جمعیت کشور مطرح شد و در نهایت به بحران جمعیتی کشور در زمان کنونی ختم شد.

براساس آمارها، نرخ باروری ایران سال ۱۳۶۵ حدود ۶.۱ بود و دولت پس از بررسی این نرخ، تصمیم به کاهش نرخ باروری گرفت. بر اساس برنامه‌ریزی های مطابق با این تصمیم، قرار بود نرخ باروری در سال ۹۰ به حدود عدد ۴ برسد اما طبق گزارش بانک جهانی نرخ باروری با سرعت و شیب بسیار بالایی کاهش رفت، تا جایی که در سال ۱۳۷۵ به حدود ۳.۸ رسید.

نقش فراموش شده معاون مستعفی وزیر بهداشت در ایجاد بحران جمعیتی

رضا ملک زاده وزیر بهداشت دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی و معاون مستعفی وزیر بهداشت که طی روزهای گذشته از مسئولیت خود در معاونت پژوهش وزارت بهداشت کناره‌گیری کرد، نیز یکی از همین مسئولین بود که همسو با سیاست‌های صندوق جهانی جمعیت و سازمان‌های بین‌المللی تاکید فراوانی بر لزوم کاهش جمعیت کشور و جلوگیری از افزایش فرزندآوری داشت. فردی که اقدامات دوره وزارت وی در دهه‌های گذشته، در حال حاضر کشور را در شرایط بحرانی و خطرناکی قرار داده و آینده کشور را با تهدیدات اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و غیره روبرو کرده است.

ملک زاده سال ۷۱ اعلام کرده بود که «کنترل جمعیت یک امر حیاتی است و به حمایت قاطعانه مردم نیاز دارد و از مردها انتظار داریم تا نقش فعال‌تری در کنترل جمعیت داشته باشند.» براساس سیاست‌های ابلاغی سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ از سوی ملک زاده، امتیازات دولتی و کوپن به فرزندان چهارم به بعد که در سال ۷۱ متولد می‌شوند، تعلق نخواهد گرفت و البته این تنها بخش بسیار کوچکی از سیاست‌های تحدید نسل در زمان وزارت ملک زاده بود.

از سال‌های ابتدایی شروع اجرای برنامه‌های کنترل جمعیت تاکنون، وزارت بهداشت به ویژه در دهه‌های ابتدایی شروع این برنامه به عنوان متولی اصلی اجرای سیاست‌های کاهش جمعیت به شمار می‌رود.

ایده ملک زاده برای عقیم سازی مردان با هدف کنترل جمعیت

در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ تشکیل شبکه بهداشت توسط وزارت بهداشت، برای گسترش این سیاست‌ها و مقابله با رشد جمعیت، کاهش حمایت از خانواده‌های دارای بیش از ۲ یا ۳ فرزند و قطع کوپن‌های حمایتی از آنها، اجرای طرح‌هایی همچون توزیع اقلام پیشگیری از بارداری به صورت گسترده و رایگان در مراکز بهداشتی، عقیم سازی مردان که ملک زاده نیز در قالب لزوم نقش فعال‌تر مردان د، کنترل جمعیت آن را بیان کرده بود، قطع حمایت‌های مالی و درمانی از خانواده‌های دارای بیش از ۲ فرزند ازجمله بخشی از سیاست‌های تحدید جمعیت بود که ملک زاده وزیر بهداشت وقت نیز نقش بسیار مؤثری در اجرای آنها داشته است.

یکی دیگر از اقدامات منجر به کاهش جمعیت در زمان وزارت ملک زاده همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای کاهش جمعیت بود. در دولت پنجم و ششم و زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بر دولت و حضور ملک زاده در وزارت بهداشت، سازمان بهداشت جهانی با هدف الزام کشورها به اجرای سیاست‌های کاهش جمعیتی در کشورها، وام‌هایی را به دولت‌ها واگذار می‌کرد.

در زمان مذکور نیز کشور به دنبال دریافت وام ۲ میلیاردی از صندوق جهانی بود اما این وام محقق نشد اما از سوی دیگر برای کاهش جمعیت کشور تلاش شد و امروزه نتیجه این تلاش‌ها به ایجاد زنگ خطر جمعیتی برای کشور و درگیری تمامی دستگاه‌ها با آن منجر شده است.

حاصل اقدامات ملک زاده و دوستانش چه شد!؟

حال پس از گذشت قریب به ۳۰ سال از اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت، کشورمان با بحرانی به نام «بحران کاهش جمعیت و افزایش سالمندی» روبرو است. طی سال‌های گذشته ایران یکی از بی سابقه ترین روندهای کاهش جمعیت در جهان را داشته به بطوری که طی سال‌های اخیر نرخ باروری کشور به زیر سطح جانشینی و به رقم ۱.۸ الی ۱.۷ رسیده است.

بحرانی که از ابعاد مختلف در حال تهدید کشور است و براساس آمارهای کارشناسان، تا حدود ۳۰ سال آینده ایران به پیرترین کشور جهان تبدیل خواهد شد. اجرای سیاست‌های تحدید جمعیت در حالی ۳۰ سال به طول انجامید که با وجود هشدارهای کارشناسان این حوزه و مشخص بودن آمارهای نگران کننده، اجرای این برنامه متوقف نشد و با کمک برخی مسئولین وقت نیز با همت بیشتری ادامه یافت.

براساس آمارهای رسمی کشور، طی ۲۰ سال گذشته نسبت آماری کودکان، نوجوانان و جوانان کشور با کاهش روبرو بوده و در مقابل نسبت جمعیت سالمندان رو به افزایش بوده و هست. به بطوری که بنابر اعلام مرکز آمار ایران، جمعیت جوانان کشور در سال ۷۵ برابر با ۲۸.۴ بوده و در سال ۹۵ به ۲۵.۱ رسیده این در حالی است که جمعیت سالمندان کشور در سال ۷۵ رقم ۴.۴ بوده و سال ۹۵ به ۶.۱ رسیده است.

بحران آفرین‌هایی که هیچ گاه در تاریخ فراموش نخواهند شد

در حال حاضر کشور از لحاظ مؤلفه‌های جمعیتی در وضعیت بسیار نامناسب و هشدار قرار دارد و جبران اقدامات برخی مسئولین در دهه‌های گذشته برای کاهش جمعیت، حال به شکل قانونی به نام قانون «جوانی جمعیت» در حال گردش در کمیسیون‌های مجلس است. قانونی که امید است با اجرای آن و حمایت همه جانبه از خانواده‌ها برای فرزند آوری و تشویق آنها به افزایش جمعیت بتواند کشور را از شرایط زنگ خطر جمعیتی خارج کند.

اما در شرایط کنونی تاریخ عملکرد برخی از دولت مردان و ضربه‌های آنها به جامعه را هیچ گاه فراموش نخواهد کرد. مسئولینی که در سال‌های دورتر برای کاهش تعداد ایرانیان از کره خاکی تلاش می‌کردند و حال در روزهایی که مردم به دلیل شیوع ویروس کرونا در حال از دست دادن جان خود هستند، میدان مسئولیت و عمل را خالی کرده و به جای کمک به مردم و حل بحران ویروس کرونا، ایجاد حاشیه و اختلاف در کشور را برگزیده‌اند.