معنای «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ» چیست؟

به گزارش «شیعه نیوز»، رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء با بیان اینکه ماه رمضان ماه طهور و پاک کردن چهره جان است، اظهار کرد: گاهی معرفت تجربی و برهانی به کمال می‌رسد، ولی ممکن است که طیف ایمانی به کمال برسد که به ایقان خواهد رسید. به همین دلیل، ایمان فوق اسلام و یقین فوق ایمان است و اگر یقین به اوج برسد خود فرد تبدیل به یقین می‌شود؛ لذا فرمودند: «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ».

 حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی، رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، شامگاه سه‌شنبه، ۱۶ اردیبهشت‌ماه، در جلسه اخلاق و عرفان در مؤسسه مفتاح کرامت در قم گفت: هیچ امر تشریعی و اعتباری نیست، مگر اینکه مسبوق به تکوین هستند.

وی با بیان اینکه معرفت بذر مشاهده است، افزود: آزمندی، حسادت، کینه و رذائل، نقاط تاریکی در صحیفه جان انسان هستند و اگر از ما دورشده و انسان از آن فاصله بگیرد و به برکت ماه رمضان جزء مستغفرین و استغفارکنندگان باشیم، طهارت و تهذیب را در وجودمان بیشتر خواهد کرد؛ همان طور که گفته‌اند: «هرکه صیقل بیشتر کرد بیش دید».

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: اگر حقایق را بیشتر بخواهیم ببینیم باید از رمضان بیشتر کمک بگیریم؛ زیرا در غیر این ماه فرصت و زمینه و زمان را نداریم که بگوییم: «سبحانک لا اله الا انت انی کنت من المستغفرین» یا«سبحانک لا اله الا انت انی کنت من الحامدین». خدا در این ماه با تمام وجود به میدان آمده و ما باید شفافیت جان را در دستور کار قرار دهیم.

سنت موسوی و نبوی

حجت‌الاسلام جوادی آملی با طرح این سؤال که آیا فضائل تحمیلی است، اظهار کرد: درست است که این فضائل، سبک و خفیف نیستند و ثقیل هستند و ما عقبه‌ها در پیش داریم: «وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ»(بلد/۱۲)؛ امر سنگین و قول ثقیل است، ولی سخت نیست؛ آیت‌‎الله جوادی آملی در فرق بین سنت نبوی و موسوی گفته‌اند، موسی از خدا شرح صدر و آسانی کار را خواست، ولی وقتی خدا با عبد و حبیبش حرف می‌زند از این سنخ نیست، بلکه در آیه ۸ سوره اعلی فرمود: «وَنُيَسِّرُكَ لِلْيُسْرَى»، لذا امت این پیامبر(ص) هم باید به ایشان تاسی کنند.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء اظهار کرد: درست است که حقیقت سنگین و وحی ثقیلی به پیامبر داده شده و روایاتی که از ائمه(ع) رسیده‌اند، حقایق سنگین هستند، ولی خدا برای دریافت این حقیقت سنگین و پیاده کردن آن، کار را آسان کرده است؛ لذا دشواری؛ صعوبت و سختی در کار الهی نیست، بلکه اگر مبنای فطرت در کار باشد آسان می‌شود و در مجموع اخلاق فاضله، تحمیلی نیست.

صعوبت در دین وجود ندارد

استاد حوزه با بیان اینکه باید عقبات را که حقایق با وزنی هستند طی کنیم، ولی انسان با یسر الهی در حمل این بار و عقبه‌ها حمایت می‌شود و خدا صعوبت آن را برای انسان برطرف می‌کند، تصریح کرد: اخلاق سلسله برکات نفسانی است؛ همان طور که در بدن با قوای مادی سروکار داریم، در حوزه مسائل نفسانی هم سلسله شئوناتی با ما هستند که جنبه مثبت و منفی دارند که زادگاه آن نفس است.

جوادی آملی بیان کرد: خدا با ۱۱ قسم در آیه ۷ سوره شمس فرمود: «وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا»؛ فجور و تقوا در نفس نهادینه شده است، لذا هیچ خیر و هیچ شری در عالم امکان ندارد، مگر آنکه انسان آن را در وجودش دارد، از این رو انسان گسترده‌ترین قلمرو وجودی را دارد.

رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء با بیان اینکه شیطان و ملائکه از انسان در رذائل و فضائل درس می‌آموزند، تصریح کرد: اگر فجور در انسان رشد کرده و بالنده شود، شقاوت، شر و شیطان می‌شود و اگر در جنبه تقوا و کمال الهی باشد، انسان سعادتمند خواهد شد؛ اینکه فرمودند: «الشقی شقی فی بطن امه»؛ یعنی براساس «فالهمها» این بذر در وجودش نهفته شده و اینکه کدام را تقویت کند به خودش وابسته است.

حجت‌الاسلام جوادی آملی با بیان اینکه در حوزه اخلاق، اوصاف، ملکات و شئوناتی داریم که می‌تواند قلب انسان را روشن کند، افزود: عدالت، تقوا، فروتنی، حسن خلق، حس خدمت به جامعه، خفض جناح در برابر دیگران، حلم و بردباری داشتن و ... همه سبب روشن شدن قلب انسان است.

وی افزود: کسانی که نگرش عرفانی دارند نمی‌گویند که خدا امر به عدل کرده است، بلکه می‌گویند: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»؛ یعنی بحث عشق و ارادت در کار است؛ مسیری است که اهل حب می‌روند و هر جا حب خدا مطرح است، والهان و شیفتگان الهی در آنجا لانه دارند.

عرفان در طول عدالت

جوادی آملی بیان کرد: خدا اهل قسط و عدل را دوست دارد؛ بنابراین عرفان در طول عدالت شکل می‌گیرد؛ صاحبان ملکه عدالت گرچه شریف هستند، ولی چون خود این جنبه‌ ملکوتی و اوصاف در حجاب هستند، انسان‌های دارای این صفات هم محجوب هستند؛ اگر کسی صدقه و قرض‌الحسنه می‌دهد و به جامعه خدمت می‌کند، ظاهرش با رشوه یکی است، ولی یکی عمل صالح و دیگری طالح است؛ ما درون اعمال را نمی‌بینیم، لذا فکر می‌کنیم غرامت پرداخت شده در حالی که غنیمت است.

رئیس بنیاد اسراء با بیان اینکه کسی که یقین دارد صدقه جایگزین می‌شود دست بخشش پیدا می‌کند، افزود: فقط ایمان داریم که صدقه ده تا و قرض ۱۸ ثواب دارد، ولی باطن این کار را نمی‌بینیم؛ اگر این پرده کنار رفت و صلاح را در حوزه ملکوت و با تعین ملکوتی دیدیم روشنایی و فروغ دارد و برای ما گواراست.
جلوه‌های برین حقیقت

وی با بیان اینکه کسانی که خود را از شریعت به طریقت و حقیقت رسانده‌اند جلوه‌های برینی با خود آورده‌اند، تأکید کرد: ماه رمضان ماه طهور و پاک کردن چهره جان است؛ در سایر ماه‌ها هم خودمان آن شرایط را نداریم و هم از ناحیه خداوند ظهور و تجلی خاص نیست؛ گرچه خداوند همیشه تجلی فیض دارد ولی این ماه افضل‌الشهور است و شب قدر در آن قرار دارد. از نظر علت فاعلی همواره خدا اشراق دارد، ولی از نظر قابلی، در این ماه فرصت بیشتری برای ما مهیا است.

جوادی آملی تصریح کرد: با عمل صالح دشوار است که دنیای وانفسا را پیش ببریم و این راه را طی کنیم، زیرا عمل صالح پرده واقعی حقیقت را نشان نمی‌دهد، بلکه باید یقین بیابیم و با یقین حرکت کنیم و از موهبت رمضانی بهره بریم. یقین در هر طیف علمی وجود دارد؛ گاهی انسان وجدان عمومی دارد که اگر به قوت رسید، یقین در ساحت وجدان عمومی است؛ قرآن فرمود که بنی‌اسرائیل معجزات موسی را به «بصائر» دیدند و برترین نوع یقین را دیدند ولی باز انکار کردند.

وی ادامه داد: گاهی معرفت حسی و تجربی است مانند آنچه برای دانشمندان علوم رخ می‌دهد، اما نوع دیگر در حوزه فلسفه و منطق است؛ یعنی برهانی به کمال می‌رسد، ولی اگر طیف ایمانی هم به کمال برسد ایقان خواهد شد، به همین دلیل، ایمان فوق اسلام و یقین فوق ایمان است و اگر یقین به اوج برسد خود فرد تبدیل به یقین می‌شود؛ لذا فرمودند که «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ».

جوادی آملی تصریح کرد: آنچه ما را به عرفان فراخوانده یقین است، زیرا باطن جهان با یقین دیده می‌شود؛ به ابراهیم هم ملکوت عالم نشان داده شد تا به یقین و به «وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي» برسد.