قاری برجسته قرآن در صدر اسلام که بود؟

به گزارش «شیعه نیوز»، بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

عبدالله بن حبیب بن ربیعه، از تابعین و مُقریان معروف کوفی در قرن اول هجری است.

«تابعین» کسانی بودند که اصحاب پیامبر(ص) را دیده بودند و «مقریان» تعلیم‌دهندگان قرائت قرآن بودند. ابوعبدالرحمان از طایفه سلیم بن منصور و پدرش از اصحاب پیامبر(ص) بود که پس از فتح عراق به مدائن رفت.

از زندگی ابوعبدالرحمان اطلاع چندانی نداریم. درگذشت او را در سال ۷۴ق و حدود ۷۰-۸۰ سالگی نوشته‌اند. . بدین ترتیب، وی در سال‌های نخستین پس از هجرت زاده شده است. سُلَمی تا پایان عمر به تعلیم قرائت مشغول بود. هروی مزار ابوعبدالرحمان را در مدائن ذکر کرده است.

درباره کسانی که او از آنان قرائت آموخته است اختلاف نظر وجود دارد. بنابر روایتی، او نخست قرآن را از پدرش که صحابی پیامبر(ص) بود آموخت.

در روایتی آمده که او در قرائت، همتایی برای حضرت علی(علیه السلام) قائل نبوده و هرگز از قرائت او تخلف نکرده است. تعالیم ابوعبدالرحمان از این لحاظ اهمیت داشت که او عام لانتقال قرائت قرآن از اصحاب پیامبر(ص) به قاریان کوفی همچون عاصم بن ابی‌النجود بود.

گفته‌اند که وی نخستین کسی بوده که در کوفه مصحف عثمانی را آموزش می‌داده است؛ اگر این مطلب درست باشد، در واقع عبدالرحمان نخستین کسی بوده که قرائت علی(علیه السلام) را بر مبنای مصحف عثمانی به کار برده است و شاید به همین علت او را از شاگردان علی(علیه السلام) و زید بن ثابت دانسته‌اند.

وی در مدت ۴۰ سال تعلیم قرائت تأثیر چشمگیری در قرائات گوناگون کوفه گذاشت و شاگردانی چون عاصم، عطاء‌بن سائب و عامر شعبی تربیت کرد.

ابوعبدالرحمان همچنین از راویان معتبر حدیث است و از کسانی چون علی(علیه السلام)، ابن مسعود، عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، ابوموسی اشعری و ابوهریره حدیث روایت کرده است. راویان معتبری همچون ابراهیم نخعی، سُدّی و سعید بن جبیر از او روایت کرده‌اند. در الکافی کلینی و تهذیب طوسی نیز از او حدیث روایت شده است.

برخی منابع از او در شمار فقیهان یاد کرده‌اند، اما ظاهراً روایاتِ فقهی او بر نظریات و آرای فقهی‌اش برتری داشته است.

سُلَمی، برخلاف مرجئه، با «استثنا در ایمان» مخالف بود. مرجئه فرقه‌ای از مسلمانان بودند که در زمان معاویه پیدا شدند. آنها می‌گفتند هر کس شهادتین را ادا کند، حتی اگر به تکالیف اسلام عمل نکند، مؤمن است. ایمان نزد آنها عبارت بود از گفتن کلمه لا اله الا الله و محمداً رسول الله

آنان عبادات و اعمال مذهبی را جزء ایمان نمی‌دانستند و حتی کسانی را که مرتکب معاصی می‌شدند مؤمن می‌خواندند و می‌گفتند هیچ مسلمانی را نباید کافر خواند، ولو اینکه مرتکب کبائر شود.

ابوعبدالرحمان با خوارج بسیار مخالف بود و مردم را از همنشینی و مصاحبت با آنان بازمی‌داشت. چون فردی زاده و پارسا بود، ابونعیمو ابن جوزی (شرح حال او را در آثار خود آورده‌اند.

منبع: آنا