آیا ادعای رؤیت محمدبن عثمان عمری امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) را در موسم حج صحیح است؟

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی

اصل دیدن امام زمان ( علیه السلام ) در دوران غیبت امری مسلم و پذیرفته شده است، هر چند از هر کسی که چنین ادعایی داشته باشد قابل پذیرش نیست. نایب دوم حضرت حجت ( علیه السلام ) چون واسطه ارتباط مردم با امام بودند، بدون تردید توفیق این ملاقات را در عصر غیبت صغرا داشتند. همچنین خود وی گفته است که امام را در بیت الله الحرام موقعی که حضرت مشغول دعا بودند زیارت کرده اند.

از محمد بن عثمان نقل شده است که امام عصر ( علیه السلام ) هر سال در موسم حج شرکت می کنند. او مردم را می بیند، ولی مردم او را نمی بینند. شواهدی این سخن محمد بن عثمان را تایید می کند؛ از جمله این که قریب به این مضمون از امام صادق ( علیه السلام ) در کتب حدیثی معتبر شیعه وجود دارد.

پاسخ تفصیلی

این پرسش در دو بخش قابل بررسی است:

1. آیا محمد بن عثمان عمری امام زمان ( علیه السلام ) را در موسم حج ملاقات کرده اند؟

2 . از محمد بن عثمان عمری نقل شده که او گفته است امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) هر سال در موسم حج در مراسم حج شرکت می کنند و می توان حضرت را در موسم حج ملاقات کرد. این نقل تا چه اندازه صحت دارد؟

در این جا هر دو بخش بررسی می شود:

یک. ملاقات امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در عصر غیبت:

اصل رویت و ملاقات با امام زمان در عصر غیبت امکان پذیر است. بسیاری از بزرگان که در عدالت آنان شکی نیست و می توان بر سخن آنان اعتماد کرد، جریان ملاقات یا دیدار خود با امام زمان ( علیه السلام ) را نقل کرده اند. حتی کتاب هایی درباره این دیدارها نگاشته اند و در آنها نام کسانی را که توفیق این زیارت را یافته اند ذکر کرده اند. این دیدارها هم در دوران غیبت صغرا و هم در عصر غیبت کبرا رخ داده است [1] .

در طول غیبت صغرا که حدود 70 سال به طول انجامید، حضرت ولی عصر ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) به وسله نایبان خاص که خود تعیین کرده بودند، با مردم ارتباط داشتند. این نواب چهار گانه هر کدام یکی پس از دیگری، مدتی نیابت امام را عهده دار بودند. در طول این غیبت کوتاه مدت، هم این نایبان با امام ملاقات داشتند و هم گاه غیر این نواب نیز توفیق زیارت آن ماه تابان را می یافتند.

نائب خاص دوم، محمد بن عثمان عمری بود که بعد از پدر خود عثمان بن سعید به دستور امام عصر منصب نیابت را بر عهده گرفت و حدود 40 سال این سفارت را دارا بود.

روشن است که محمد بن عثمان در طول این دوران با حضرت حجت ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) دیدار داشتند و واسطه ارتباط مردم با امام بودند؛ زیرا نیابت این دیدار را اقتضا می کرد.

دو. درباره این که محمد بن عثمان حضرت حجت را در ایام حج و در مراسم حج نیز دیده است یا نه؟ از خود محمد بن عثمان روایت شده است که در جواب پرسش عبد الله بن جعفر حمیری که از وی پرسیده بود: آیا امام زمان را ملاقات کرده­ای؟ پاسخ داد: آخرین باری که حضرت را مشاهده کردم در بیت الله الحرام بود، در حالی که حضرت دعا می کرد و می گفت: "بار پروردگارا آنچه را به من وعده داده ای محقق ساز". [2]

همچنین محمد بن عثمان گفته است امام را در حالی دیدم که پرده کعبه را در مستجار گرفته و می گفت: "پروردگارا از دشمنانت انتقام بگیر". [3]

این سخن محمد بن عثمان تنها بر این مطلب دلالت دارد که وی امام را در کنار کعبه دیده است، اما این که ایام حج بوده یا نه دلالتی ندارد.

از محمد بن عثمان نقل شده است که می گفت: سوگند به خدا که امام عصر ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) هر سال در موسم حج حضور می یابند. او مردم را می بیند و آنها را می شناسد. مردم نیز او را می بینند، ولی نمی شناسند. [4]

شواهدی که این سخن محمد بن عثمان را تایید می کنند:

1. امام صادق ( علیه السلام ) می فرماید: "مردم امام خود را از دست می دهند او در موسم حج حضور می یابد و مردم را می بیند، ولی مردم او را نمی بینند". [5]

2. یکی از بهترین اعمال عبادی که در هر سال تنها یک بار اتفاق می افتد، حج است که دارای فضیلت بسیاری است و به آن توصیه فراوانی شده است و ثمرات معنوی بسیاری بر آن شمرده اند؛ به گونه ای که حج از ارکان اسلام معرفی شده است. امام باقر ( علیه السلام ) می فرماید: "اسلام بر پنج پایه بنیان نهاده شده است: نماز، زکات ، روزه، حج و ولایت". [6]

ائمه ( علیه السلام ) به شیعیان سفارش می کردند که در صورت توانایی هر سال در حج حضور یابند و بر این عمل مداومت داشته باشند. در حدیثی امام صادق ( علیه السلام ) به یکی از یاران خود می فرماید: "ای عیسی اگر توانستی که نان و نمکی بخوری و هر سال در حج شرکت کنی، انجام بده". [7] در حدیثی دیگر می فرماید: "به حج خانه خدا ملزم باشید، پیوسته آن را انجام دهید؛ زیرا مداومت در حج سبب دفع سختی­های دنیا از شما می گردد". [8] در این روایات از "مدمن الحج"؛ یعنی کسی که پیوسته در حج شرکت می کند، تمجید شده است. [9]

در سیره عملی ائمه ( علیه السلام ) نیز شاهد هستیم که خود این بزرگان می کوشیدند حج را ترک نکنند؛ به گونه ای که درباره امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) گفته اند که حضرت بیش از بیست بار با پای پیاده در حج حضور یافتند.

در کتاب های فقهی نیز، فقها بابی را برای استحباب حج در هر سال و مداومت بر آن اختصاص داده اند. [10]

بعید است که حضرت امام عصر از این فضیلت محروم شوند و سفارشی را که اجداد بزرگوارشان کرده­اند، به کار نبندند. از این رو می توان گفت یکی از جاهایی که حضرت در آن جا زیاد حضور می یابند، حرم خدا است؛ به ویژه در ایام حج.

3. از روایات استفاده می شود که حضرت ولی عصر ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) به دور از مردم و اجتماع نیستند، بلکه حضرت با مردم و در میان آنها هستند و در اجتماعات شرکت می کنند، ولی مردم او را نمی شناسند. یکی از اجتماعات مهم در اسلام در ایام حج تشکیل می شود که به احتمال قوی حضرت در این محفل عظیم معنوی حضور دارند.

[1] . برای آگاهی بیشتر نک: نمایه: ارتباط با امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، سؤال 1029 (سایت: 1084).

[2] . شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 441، دار الکتب الاسلامیة، قم، 1395ق.

[3] . حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 13، ص 259، مؤسسة آل البیت، قم، 1409ق؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص520، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 ق.

[4] . شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 441 ؛ طوسی، محمدبن حسن، الغیبة، ص 362، تحقیق عباداللّه‏ الطهرانی و علی احمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1411ق؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 520.

[5] . طوسی، الغیبة، ص161؛ کمال الدین، ج 2، ص 346؛ وسائل الشیعة، ج 11، ص 135.

[6] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 2، ص 18، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش.

[7] . وسائل الشیعة، ج 11، ص 135.

[8] . محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 8، ص 5، مؤسسة آل البیت، قم، 1408ق.

[9] . کافی، ج 4، ص 542.

[10] . وسائل الشیعة، ج 11، ص 133.

T